Hayvanlar dünyasında sıkı dostluklar

Dostluk nedir? Bir çıkar beklemeden kurulan iliÅŸkiler ve bu kapsamda karşılıklı duyguların tatmini ve gerektiÄŸinde karşılıksız desteklerdir.Ä°ki koyunun birbirine sürtünmesini gören çoban, koyunların dost olduÄŸunu anlar. Çobanın bu saptaması ve durumu algılaması doÄŸrudur. Ancak davranış bilimcileri hayvanlarda "dostluk" kavramının geçerliÄŸi olduÄŸuna yakın zamana kadar inanmakta zorlanıyorlardı. Çünkü bu ÅŸekilde insana özgü bir davranış hayvana aktarılmış oluyor; ayrıcı dostluk kavramı da doÄŸru dürüst tanımlanmış deÄŸildi. Davranış bilimcilerin bu görüşü öte yandan hayvanlar arasındaki dostlukları kabul etmeyen evrim biyologları tarafından da destekleniyordu. Gerçi bu amaçta kullanılan stratejiler bazen dostane davranışlar olarak açıklansa da, bunlar sonuçta sadece hayvanın kendi çıkarına dayanıyordu. ÖrneÄŸin anne ördek baÅŸka bir ördeÄŸin yavrularıyla ilgilendiÄŸinde, bunu onları sevdiÄŸi ve annelerine yardım etmek için deÄŸil onları kendi yavruları sandığı için yapar. KuÅŸkular gittiFakat son araÅŸtırmalar en kuÅŸkulu bilim adamlarını bile çıkarcı davranış düşüncesinden uzaklaÅŸtıracak ÅŸekilde sonuçlandı. Koçların, yakınlarında herhangi bir koyunun bulunmadığı durumda bile birbirlerine yaklaşıp sürtünmeleri, örneÄŸin onların bu ÅŸekilde rahatladıkları ve kendilerini daha iyi hissettiklerini gösteriyor, ki bu da tipik bir dostluk iÅŸaretidir. Alman biyolog Anja Wasilewski araÅŸtırması sırasında atlar, eÅŸekler ve sığırlar arasında da sadece "dostluk" kavramıyla tanımlanabilecek davranış biçimleri gözlemlemiÅŸ. Mesela atlar karşılıklı olarak tüylerini temizliyor ve bir sürü içinde gruplar kuruyorlar. Genelde bir veya iki arkadaşı olan eÅŸekler ve sığırlar, sürü içinde de büyük bir dost çevresine sahipler. Bu hayvanlarda da dostluÄŸun kalıcı olmasında karşılıklı tüy temizliÄŸi önemli bir rol oynamakta. Zürafalar ve dostluklarAmerikalı davranış bilimcisi Meredith Bashaw ise zürafaların dost oldukları hemcinsleriyle üç misli fazla zaman geçirdiklerini fark etmiÅŸ. Ortak ilgi alanlarına veya diÄŸer benzerliklere göre arkadaÅŸ olan insanlar gibi koçlar da mesela boynuzlu olan "akranlarıyla" dost oluyorlar. Maymunlar arasındaki dostluk iliÅŸkilerini deÄŸerlendirmek biraz daha zor. Gerçi maymunlarda da dostane davranışlar yok deÄŸil, ama bunlar genelde karşılıklı çıkarlara dayanıyor. Ä°nsanlarda yüzeysellikMaymunlar arasındaki genel dostluk gösterisi tüylerin kaşınmasına dayanır. Mesela yavruları olmayan maymunlar, anne maymununun yavrularını kaşırlar. Ve köpeksi maymunlar (Cercopithecidae) ise tıpkı makak diÅŸileri gibi acil durumlarda bit ayıklamak için gönüllü olurlar. Burada insanlar arasındaki dostluklarla en büyük paralellikler ortaya çıkıyor. Yüzeysel iliÅŸkiler, çıkarlara dayanan maymun dostluklarına benziyor. ÖrneÄŸin bu tür iliÅŸkilerde yemek davetine çiçek götürmek ya da davet edilmeyi beklemek gibi davranışlar çok doÄŸaldır. Oysa sıkı dostluklarda herhangi bir iyilik için karşılık beklenmez. Aynı farklılıklar ÅŸempanzelerde de görülmekte. Åžempanzeler, yakın olmayan hayvanlarla yemeklerini ancak tüylerini kaşıttıktan hemen sonra paylaşıyorlar. Oysa uzun vadeli sıkı dostluklarda aradan belli bir süre sonra geçtikten sonra da yemek paylaşımı söz konusu.Â