Zamane çocuklarıyla baş etmenin 40 yolu

DİJİTAL YERLİLER, İNDİGO ÇOCUKLAR

1- Zamane çocukları yazıdan çok ses, hareket ve görüntüyle ilgililer. Eşzamanlı işlemlere yatkınlık gösteriyorlar. Kendilerini doğrudan ifade ediyor, dinleyerek değil deneyerek öğreniyor, tercihlerini hiç çekinmeden ortaya koyuyorlar.

2- Onlara "dijital yerliler" diyenler de var, "indigo çocuklar" da, "Z kuşağı" da...

3- “Anneee sıkılıyorum.” Dünya durdukça bir çocuğun kurmaktan vazgeçmeyeceği bir cümle. Sıkıntı geçmiyor, ne var ki oyalanma yöntemleri çeşitlilik gösteriyor. Çelik çomak, bilye, topaç yerini Playstation’a, tablette seyredilen çizgi filmlere ve cep telefonundaki oyunlara bırakıyor.

4- Bundan 150 yıl önce yazılmış bir aşk şiiri bugün de içimize dokunuyor ama gelin görün ki, 2000’den sonra doğmuş bir çocuğa Cahit Sıtkı Tarancı’nın ‘Çocukluk’ şiirini okusak soruları yağmur olur:
“Uçurtmam bulutlardan yüce,
Zıpzıplarım pırıl pırıldır.
Ne güzel dönüyor çemberim;
Hiç bitmese horoz şekerim!”
“Anneee zıpzıp ne, anneeee horoz şekeri ne demek, anneeee çember nasıl oyuncak?”

KENDİ DÜNYALARINDA YALNIZLAR

5- Prof.Dr. Haluk Yavuzer, zamane çocuklarının uğraş alanları ve kumaşlarının farklı olduğunu, artık bu çocuklara yaklaşım biçimlerimizin de farklı olacağını söylüyor. Yavuzer’e göre yeni kuşak anne babaların yetişme tarzları farklılaştı ve çocukların uyarım kaynakları kışkırtıcı biçimde zenginleşti. Geçmişte uyarıcı kaynaklar sadece radyo ve kitapken, bugün için internet okyanusunda sörf yapan yetişkin ve çocuklar görüyoruz. Ama onlar kendi dünyalarında yalnız insanlar. Yüz yüze iletişim azaldı, oyunun kalitesi ve biçimi değişti.

6- Kırsaldaki çocuklar bu sorunlarla derinden baş başa değil. Şehir çocuklarıysa farklı sosyoekonomik ve kültürel çevrelerde yaşasalar da değişen dünyadan doğrudan etkileniyor. UNICEF verilerine göre 30 yıl içinde dünya nüfusunun yüzde 70’i şehirlerde yaşayacak, bu da daha çok çocuğun doğadan kopacağı anlamına geliyor.

7- Onlara hep ukâla ya da çok bilmiş deniyor. Çocuk-genç ve erişkin psikiyatristi Prof. Dr. Bengi Semerci’ye göre bu da bir sorun: “Ukâla, çok bilmiş, büyümüş de küçülmüş tanımları her dönem kullanılır. Çocukların yaşlarından beklenmeyen bilgilere sahip olmaları, davranmaları ya da konuşmaları onların gelişim dönemine uygun olmayan bilgilerle donatılmaya mahsur bırakıldığının da bir göstergesidir. Erişkin konuşmalarının yapıldığı yerlerde sıkça bulunmak, gelişimlerinin üstünde bilgilere ulaşma konusunda denetimsiz olmaları bir neden olabilir. Ayrıca erişkinlerin takdirini almak çocuklar için çok önemlidir. Gelişim dönemi üstü tutum, davranış ve konuşmaları çok övülen, desteklenen çocuklar daha fazla takdir ve daha çok sevgi için hep büyük gibi olmaya çalışır. Bu zor, yorucu ve sağlıksız bir durumdur”.

ÇOCUĞUNUZ BAĞIMLI OLABİLİR Mİ?

8-Artık ruh sağlığı hastanelerinde madde bağımlılığı yanında internet bağımlılığı üniteleri de açılıyor. Çocuklar da bu bağımlılıktan muaf değil. Peki çocuğunuzun bilgisayar bağımlısı olduğu nasıl anlaşılır? Haftada ortalama 30 saatini bilgisayar önünde geçiriyorsa... Bilgisayar oyunundan başka bir şey istemiyorsa, yemeğini bilgisayar önünde yemekte ısrar ediyorsa... Sırtı, başı, bileği ağrıyorsa bilgisayar bağımlısı olma ihtimali var. Bağımlılık geliştiren ya da bağımlılığa meyilli olan çocukların hassas, içedönük, yalnız, özgüven eksikliğine sahip olduğu ve çabuk sıkıldığı görülüyor.

9- Bağımlılığın nedenleri çeşitli. Araştırmalar insanların üç temel ihtiyaçtan dolayı online oyunlara ilgi duyduğunu gösteriyor; diğer insanlarla ilişki ihtiyacı, bağımsızlık ihtiyacı ve kendi kaderini tayin edebilme ihtiyacı. Sosyal yaşam içerisinde kendini değersiz hisseden çocuklar aidiyete ihtiyaç duyuyor. Sanal ortam onlara olmak istedikleri kişiliğe bürünme ve iletişim kurma fırsatı tanıyor. Gerçek hayatta ıskaladıkları başarıyı sanal ortamda arıyorlar.

BİLGİSAYAR SALONDA DURMALI

10- Uzmanlar sınır tanımayan çocukların gerekirse bir süre bilgisayarına el konmasını, kullanımının kısıtlanmasını öneriyor. Bilgisayarın çocuğun odası yerine salon gibi ortak kullanım alanlarında bulundurulması da önemli.

11- Erken yaştaki bağımlılık ileride gelişim bozuklukları, eklem ve kas ağrıları, halüsinasyon ve sosyal hayatta problemlere neden oluyor. Bunların yanında akıllı telefonlar, tabletler ve bilgisayarlar sanılanın aksine çocukların gözlerini bozmuyor.

BİLGİSAYARDAN VAZGEÇMEK Mİ? ASLA!

12- 2-5 yaş arasındaki çocukların yüzde 58’i basit bilgisayar oyunlarının nasıl oynandığını biliyor. Aynı yaş grubundan çocuklardan cep telefonunda oyun oynayabilenlerin sayısı, ayakkabısını bağlayabilenlerin iki katı.

13- Ipsos araştırma şirketinin geçen yıl yaptığı bir araştırmaya göre hanelerin yüzde 74’ünde bilgisayar var, yüzde 62’sindeyse internet bağlantısı. 4-14 yaş arasındaki çocukların yüzde 95’i yaptıkları aktiviteler arasında televizyon seyretmeyi, yüzde 54’ü ise bilgisayar oyunu oynamayı gösteriyor. 12-14 yaş arasındaki erkek çocuklar bilgisayardan “asla vazgeçilmez” olarak söz ediyorlar.

14- Oxford Üniversitesi’nden Dr. Andrew Przybylsk’in yaptığı bir araştırmaya göre günde 1 saatten az süreyle bilgisayar oyunu oynayan çocuklar, hiç oynamayanlardan daha uyumlular.

15- Ne var ki Prof. Dr. Bengi Semerci buna itiraz ediyor: “3-6 yaş arası gelişime en büyük katkıyı birebir ilişkinin, toplumsallaşmanın verdiği bir dönemdir. Yani teknoloji ilişkisi ‘daha iyi gelişim’ sağlamaz.”

İLKÖĞRETİM ÇOCUKLARI GÜNDE 1.5 SAAT BİLGİSAYAR KULLANMALI

16- Bu konudaki en ilgi çekici örneklerden biri Waldorf School of Peninsula. Silikon Vadisi’nin üst düzey yöneticilerinin çocukları burada okuyor ve okulda teknolojinin t’si yok! Okul, çocukların problem çözme yetisinin el becerileriyle geliştiğine inanıyor ve onlara bol bol dikiş diktiriyor.

17- Uzman klinik psikolog Göksu Telmaç, çocuklarda dil gelişimini öncelikle konuşarak, şarkı söyleyerek ve gelişimsel kitaplarla, dikkati de diğer tüm dikkat oyunları ve çalışmalarla desteklemeyi savunuyor. Restorana, aile ziyaretine, gezmeye giderken yanında minik teknolojik oyuncaklar taşıyan çocukların haline endişeleniyor. Telmaç; sosyal anlamda gelişmekten geri kalan, zeki ama özgüvensiz, beyni mekanikleşmiş, duygusal zekâsı kısıtlı bir nesil olmamaları için teknolojik aletleri sınırda tutmak ve yaşları gerektirdiğinde tanıştırmanın en iyisi olduğunu düşünüyor.

18- Bilgisayar kullanımında günlük ideal süreleri uzmanlar şöyle veriyor: Okul öncesi çağda 45 dakika, ilköğretimde 1.5 saat, lise öğrencilerinde ise 2 saat.

ERKEK ÇOCUKLAR BAĞIMLILIĞA DAHA YATKIN

19- Prof. Dr. Haluk Yavuzer’e göre teknolojinin çocuğa artı değer katması için, doğru zamanda ve doğru yerde kullanılması şart. Eğer gerektiği kadar kullanılıyorsa yaratıcılık bağlamında uyarıcı bir etken oluyor. Ama Yavuzer, çocuğun internet ortamında, ekranda renk buluşturması yerine, suluboyayla kağıdın üstüne de maviyle sarıyı buluşturup yeşili bulmasını tercih ediyor. Ona göre denge şart, ebeveynin yapacağı şey spektrumu geniş tutarak farklı etkinliklerde çocuğu etkin kılmak. Aksi halde çocuk günceli yakalayamamış olur.

20- Psikolog Murat Sarısoy, dünyada yapılan çeşitli araştırmalara bakıldığında çocuklarda ve gençlerde bilgisayar bağımlılığı kriterlerini karşılayan yüzde 13’lük bir kesim olduğunu söylüyor. Erkeklerde bilgisayar ve internet bağımlılığı kızlara göre yaklaşık yüzde 3.6 kat daha fazla. Sarısoy’a göre kız çocukları; sosyal medya sitelerine yetişkin davranışlarına benzer şekilde yaklaşıyor; arkadaş ekliyor, annenin babanın oynadığı çiftlik oyunlarını oynuyor. Erkek çocuklar ise sosyal medya platformları üzerinden macera ve yarış oyunları gibi oyunları tercih ediyor.

DEVAMI YARIN HÜRRİYET'TE
- ESAS SORUN EBEVEYNLERDE Mİ?
- ÇOCUKLARIN BİTMEYEN TELEVİZYON AŞKI