Türkiye'nin ilk direnişçi kadınları
Güncelleme Tarihi:
İngiltere’deki kadınların oy hakkı mücadelesini anlatan, haftanın en etkileyici filmi ‘Diren!’ (‘Suffragette’) vesilesiyle aynı mücadelenin bu topraklardaki izini sürdük.
PROF. DR. SERPİL ÇAKIR - İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ, ‘OSMANLI KADIN HAREKETİ’ YAZARI
Bu topraklarda da İngiltere’deki gibi bir kadın hakları mücadelesi verildi mi?
- Kadınların mücadelesi her ülkenin kendi tarihsel, toplumsal, siyasal dinamiklerine göre biçim aldı. İngiltere; birey hak ve özgürlüklerine, demokrasiye beşiklik eden bir ülkeydi. Kadınların sosyal hayata, çalışma hayatına katılması, haklarını elde etmesi erken gelişti. Osmanlı’da da 1908’de kadınlar Meclis’in açılış görüşmelerini kafes arkasından da olsa izlemek istediler. Bu istekleri kabul olunmazsa eylem yapacakları tehdidini bile savurdular. 1913’te, Meşrutiyet’in ilan tarihi olan 10 Temmuz’un yıldönümüne ‘erkeklerin milli bayramı’ dediler ve şöyle isyan ettiler: “Kanun ile temin edilen hukukumuz neden gasp ediliyor? Yoksa insanlar kelimesinin kapsamından kadınlar hariç midir?” 1800’lerin ortasından itibaren dergiler çıkardılar, dernekler kurdular. Cumhuriyet’in ilanından hemen sonra bir kadın partisi bile kuruldu. Ancak Seçim Kanunu’nda yer alan “Her erkek Türk seçme seçilme hakkına sahiptir” ifadesi nedeniyle resmiyet kazanmadı, derneğe dönüştürüldü.
Tarih kitaplarında Türkiye’nin kadınlara seçme ve seçilme hakkını ilk veren ülkelerden biri olduğu yazar. Bu doğru mu?
- Geç tanıyan bir ülke değil. 1930’da yerel seçimlerde seçme hakkını kazandılar. 1934’te ise milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanındı.
HANGİ ÜLKE OY HAKKINI NE ZAMAN TANIDI?
Diren filmi
** 1893-Yeni Zelanda
** 1918-Almanya ve İngiltere
** 1920-ABD
** 1971-İsviçre
** 2015-Suudi Arabistan (Belediye seçimlerinde oy hakkına sahip oldular. Parlamento seçimlerinde henüz hakları yok.)
TÜRKİYE’NİN DİRENENLERİ
** Fatma Aliye (1862-1936)- ilk kadın romancı ve felsefecilerden. Cemiyet-i İmdadiye Derneği’ni kurdu. Kadınlara Mahsus Gazete’de yazılar yazdı.
** Yaşar Nezihe (1880-1971)- Kadınlar Dünyası dergisi kadınlara peçelerini çıkarma kampanyasına öncü olarak peçesiz fotoğrafını yayımladı. Yaşar Nezihe, babasından gizlice sadece bir yıl okula gidebilmiş. Daha sonra zorla evlendirilmiş. Kocası üstüne kuma getirince üç çocuğuyla evi terk etmiş.
** Nezihe Muhittin (1898-1958)- Kadınlar Halk Fırkası’nın kurucusu, yazar. Üç kere evlenmiş, hep kendi soyadını kullanmış.
Süfrajet nedir?
20’nci yüzyılın başında, oy hakkı için mücadele ederken militan eylemleri kullanan kadınları tanımlar.