Son İskoçyalılar Gelibolu’da!
Güncelleme Tarihi:
100 yıl önce Çanakkale Savaşı’na katılan İskoç Alastair Fraser, yaralandı. Testislerine şarapnel isabet etti. Doktorlar “Artık çocuğun olmaz” dedi. Ancak bir yıl sonra ilk çocuğu doğdu. Fraser, doktorlara inat tam altı çocuk sahibi oldu. Ailesi bugün tam 170 kişi. Geçen hafta 94 torunu Çanakkale’ye geldi. Artık hayatta olmayan dedelerini ve şehitleri andı. Biz de iki gün boyunca bu anlamlı ziyareti takip ettik.
İlk Kabatepe’de gördüm onları. Üç otobüsten indiler. 85 yaşında bastonuyla gelen de vardı, iki yaşında annesinin kucağında olan da... Binlerce kilometre öteden ‘çocuk sahibi olamaz’ denilen dedelerinin savaştığı ve vurulduğu yere gelmişlerdi. Tam 94 kişi... Hepsi kuzen...
Hikâyeyi biraz başa saralım. İskoçlar avcılık ve atıcılıkta iyi oldukları biliniyor. Bu nedenle İngiliz Donanması ile savaşmaları için Çanakkale’ye İskoç askerleri de alındı.
‘Fraser Klanı’, 11. yüzyılda Vikingler tarafından kurulmuş büyük bir aileydi. Ancak ailenin birkaç ferdi kalmıştı. Erkekler de Çanakkale’ye gitmek üzere yola koyuldu. İlk giden klanın lideri ‘Lord Lovat’ oldu. Asıl adı ‘Simor Fraser’ idi. İskoçlar cephede bir aradaydı. Gelibolu’daki Suvla Koyu çıkarma yapmış, kıyada mevzilenmişlerdi. Hatta ‘Lovat Alayı’ diye bir de birlikleri vardı. Ardından cepheye Eylül 2015’te ‘Alastair Fraser’ gitti. Hikâyemizin asıl kahramanı... Mart 2015 ile Aralık 2015 arasında ağabeyinin komutanı olduğu birlikte Çanakkale’de savaştı. Suvla Koyu’ndan geri çekildikleri sırada Alastair testislerinden yaralandı.
Torun Fraser’lar 100 yıl önce dedelerinin yaptığı gibi Gelibolu’ya botla ulaştı.
DEDELER SAVAŞTI, TORUNLAR BULUŞTU
Şehitlikteki tören sırasında aile fertleri gözyaşlarını tutamadı.
Green Hill Şehitliği’nde Fraser’ların 6 akrabası bulunuyor.
İskoçya’da Fraser ailesinin son iki ferdinden haber alamıyordu. Ailelerinin soyunun tükendiğini sandılar. Ancak iki kardeş çıkageldi. Biri yaralıydı. Doktorlar, 1877 doğumlu Alastair’e bir daha çocuk sahibi olamayacağını söyledi. Ancak 1916’da Alastair’in eşi doğum yaptı. Sonra Alastair beş çocuk sahibi daha oldu.
Aradan 100 yıl geçti. Şimdi torunları, dedelerini anmak için Çanakkale’de...
Çanakkale’de konuştuğum her ‘Fraser’, çocukları çok sevdiğini söylüyordu. Çanakkale’de savaşan Alastair’in dördüncü kuşak torunlarıyla birlikte Fraser’lar toplam 170 kişilik bir aile oldu.
Gelibolu Yarımadası’na, tıpkı dedeleri gibi gittiler. Kabatepe’den teknelere binip Suvla Koyu’na ulaştılar. Gruptan iki kardeş geleneksel İskoç enstrümanı ‘gayda’ çalarak Gelibolu’ya çıktı. Yine erkekler geleneksel etekleri giymiş, bir asır öncesini yâd ediyorlardı. Çanakkale’de kasım soğuğu iliklere kadar işlerken kuzenlerden biri buz gibi suya attı kendini.
Burada toplu bir hatıra fotoğrafı çektirdikten sonra aileden savaşlar sırasında kaybettikleri altı yakının bulunduğu Green Hill’e gittiler. Burada bir tören düzenlediler. Şehitlikte ailenin büyükleri birer konuşma yaptı. Çocuklar, savaşta ölen altı akrabalarına gelincik çiçeği ve haç bıraktı.
SİPERLERDEN KAN AKIYORDU
Törenin ardından tıpkı dedeleri gibi Çanakkale Savaşı’nda gazi olan Türk torunlarla buluştular. Bir zamanlar savaşan iki neslin torunları şimdi kucaklaşıyordu. Birbirlerine dedelerinin savaş anılarını anlatıyor. Alastair’in torunlarından 1951 doğumlu Alastair Fraser ise (Dedesinin adını taşıyan toplam 10 torun bulunuyor) dedesinin ve akrabalarının savaş sırasında ne kadar zorluk çektiğini şu sözlerle anlatıyordu: “Burada gömülmüş cesetlerin arasında mikrop kapanlar oldu. Kar yağmaya başladı. Hastaneye gidenler yolda donarak öldü. 13 Aralık’ta bir akrabamız daha öldü; Alexander Mackinnon. Neticede altı akrabamız burada öldü. Suvla’dan geri çekilirken yağmur yağıyordu. Türklerin ölüleri tepelerden aşağıya sürüklendi. Siperlerden kanlar akıyordu...”
Alastair’in torunlarından Domenica ise eşi Philip ile gelmiş Çanakkale’ye. Oldukça etkilenmiş: “İki taraf da kayıplar verdi. Herkes acı çekti. Gelecek nesiller için, ülkelerin güvenliği için birlikte yaşamayı, birbirimizin kültürünü öğrenmeliyiz.”
ARIBURNU’NDA AĞLADIM
Yazar Jean Findlay, Fraser ailesinden. Babasının amcası Çanakkale Savaşı’nda öldü. Onun biyografisini yazdı. Çanakkale’deki buluşmada Findlay da vardı. İki gazi ailesinin bir araya gelmesinden dolayı da mutlu olduğunu anlattı. Arıburnu’na gittiğinde Atatürk’ün Anzak askerleri için söylediği sözleri düşündüğünü ve gözyaşlarını tutamadığını söyledi.
ATATÜRK’ÜN SÖZLERİNİ DUYDUĞUMUZDA TUHAF OLDUK
1980’lerde İngiliz askeri olan Anthony Fraser, Çanakkale Savaşları hakkında çok fazla bilgiye sahip: “Gelibolu bizim ailemizin başlangıcı demek. Modern Türkiye’nin de başlangıcı demek aynı zamanda. Türk halkıyla birlikte burada olmak, torunlarıyla birlikte arkadaşça burada bulunmak bizleri derinden etkileyen bir husus. Akrabalarımızın çoğu burada.”
Anthony, Atatürk’ün Anzak askerleri için söylediği “Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar; gözyaşlarınızı dindiriniz, evlatlarınız bağrımızdadır. Huzur içindedirler ve huzur içinde rahat uyuyacaklardır. Bu toprakta canlarını verdikten sonra artık bizim evlatlarımız olmuşlardır” sözlerini ezbere biliyor. Bunu hatırlatarak, “İlk duyduğumuzda hepimizin tuhaf olduk. Yüreğimizde 100 yıl sonra bile bir bütünlük hissi veriyor bu sözler” diyor.
TEK TESTİS BALOSU
Fraser’lar son akşam ‘Gelibolu Ball’ isimli bir balo düzenledi. Ancak ‘ball’ kelimesi İngilizcede hem ‘balo’ hem de ‘testis’ anlamına geliyor. Bu nedenle ailenin en küçükleri bile aslında bu balonun ne anlama geldiğini biliyorlardı ve her söylediklerinde muzipçe gülüyorlardı.
Altı danstan oluşan baloda Fraser ailesi gaydaları eşliğinde geleneksel İskoç dansları yaptı. İskoç danslarını hayatlarında ilk kez görseler de Türk dostları onlara ayak uydurmaya çalıştı.
ŞARAPNELDEN KALEM
Alastair’in testislerine isabet eden şarapnel parçasını, Alastair’in eşi Sibyl Grimston bir tükenmezkalemin tepesine taktı. Ve o kalemle günlük yazdı.
BİR İLK GERÇEKLEŞTİRDİK
Fraser ailesi ile ortak buluşmayı organize edenlerden biri de Rehber Ali Hakan Özel’di. Bir Çanakkale Savaşları uzmanı olan Özel, zor organizasyonun detaylarını şöyle anlattı: “Bayan Jean Findlay ile üç yıl önce İstanbul’da tanıştım. I. Dünya Savaşı hakkında konuşurken büyük amcasının savaş gazisi olduğundan bahsetti. Bende babamın amcasının da Çanakkale Savaşı gazisi olduğunu söyledim. Bayan Findlay kuzeninden ve İskoç Fraser ailesinin dedelerinin Gelibolu’da gazi oluşunun 100’ncü yılı dolayısı ile yapmak istedikleri anma töreninden bahsetti. Fraser ile Özel ailelelerinin bir dostluk yemeği ile tanışması ve dedelerimizin şavaştıkları yerde bir anma töreni yapılması fikri çok cazip geldi. Öncelikle böyle büyük bir organizasyonun yapılabilmesi için uzman rehber olmanın yanında bir ‘A belgeli acenta’ sahibi olmam gerektiği için Kutay Travel’i kurdum. Gerekli hazırlıklar için Bay Sandy Christie iki kez Türkiye’ye gelerek keşiflerde bulundu. Beraberce otellerden yemek yenilecek yerlere, tekne organizasyonundan, sahil güvenlik, jandarma ve valilikten alınacak izinlere kadar her şeye karar vererek bu operasyonu başarıyla tamamladık. En duygulandığım anlar zor deniz ve hava şartları ile 94 İskoçlu ziyaretçimin sağ salim Suvla Koyu’na ayak bastıkları ve benim ailem ile kucaklaştıkları andır. 20 yıldır içinde bulunduğum turizm sektöründe bir ilki gerçekleştirerek, bu kadar zor bir operasyonu yapmış olmaktan ve iki ülke arasında dostluk köprüsü kurmaktan son derece mutlu ve gururluyum.”