Mars nasıl susuz ve havasız kaldı? Dünya'yı aynı akıbet mi bekliyor?

NASA’nın dün (5 Kasım) yaptığı açıklamaya göre Mars’ın atmosferini nasıl kaybettiğine ilişkin önemli bir kanıt bulundu. Mars hâlâ durmaksızın atmosferini kaybetmeye devam ediyor. Peki neden?

NASA’nın uzay aracı MAVEN Eylül 2014’ten bu yana Mars etrafında dönerek Mars atmosferinin üst kısımlarında önemli ölçümler yapıyordu. Çünkü atmosferin üst kısımları maddenin atmosferden uzaya kaçtığı bölgedir.

MAVEN, Mars'ın atmosferinden uzaya madde kaçışını ilk kez sayısal verilere dayanarak ispatladı. Mars atmosferinin yok oluşunun sorumlusu ise zaman zaman şiddetini arttıran ve hızı saatte milyonlarca kilometreye ulaşabilen Güneş rüzgârları. Güneş rüzgârları Güneş’ten çıkan yüklü parçacıklarla dolu bir fırtınadır ve inanılmaz hızlarla uzaya her yönde yayılır. Aslında Güneş sistemindeki tüm gezegenler, bu radyasyon bombardımanına maruz kalıyor. Ancak güçlü manyetik alana sahip gezegenler bu fırtınaları atlatabiliyor. Mars ise bu konuda şansız bir gezegen. Yani Mars bu konuda mars olmuş durumda!

Dünya Mars’a kıyasla çok güçlü bir manyetik alana sahip olduğu için Güneş rüzgârlarından Mars’ın etkilendiği kadar etkilenmiyor. Dünya’nın manyetik alanı adeta bir kalkan gibi bizi Güneş’in ölümcül rüzgârlarından koruyor. Ancak durum Mars’ta tam tersi. Mars’ın geçmişinde güçlü bir manyetik alanı vardı. Mars’ta aslında hâlâ manyetik alan var ancak çok zayıf. Bu zayıf manyetik alan Mars’ın geçmişindeki şaşalı günlerinden (bugünkü Dünya gibiyken) kalmış manyetik alan artıkları. Ama ne yazık ki gezegeni küresel olarak uzaydan gelen radyasyondan koruyacak kadar güçlü değil. Güneş rüzgârları Mars atmosferinin üst katmanlarını direkt olarak etkiliyor ve saniyede 10 üzeri 24 adet parçacığı (trilyon kez trilyon!) atmosferden sıyırarak atıyor.

Yani bir başka deyişle saniyede 100 gram madde Mars atmosferini terk ediyor. Bu çok yüksek bir kayıp hızı değil ama NASA tarafından bu değerler bir alt limit olarak verildi. Yani madde kaybı verilen bu değerlerden daha yüksek olabilir. Özellikle Güneş rüzgârlarında şiddetli artış olduğunda atmosferden madde kaybı da doğru orantılı olarak artıyor. 

Aslında her gezegen atmosferinden madde kaybeder. Atmosferden madde kaybını etkileyen nedenlerden bazıları, gezegenin toplam kütlesi ve Güneş’e olan uzaklığıdır. Daha büyük gezegenlerin atmosferleri daha az madde kaybeder. İşte tam da bu nedenle, Güneş sisteminin abisi en büyük gezegenimiz Jüpiter hafif elementler olan hidrojen ve helyumu hala bolca içerirken, Dünya atmosferi bu elementleri büyük ölçüde kaybetmiştir. Gezegenlerin atmosferlerini kayıp hızına etki eden bir diğer faktör ise gezegenin Güneş’e olan uzaklığı. Gezegen Güneş’e yakın olunca atmosfer sıcaklığı artıyor ve bu nedenle maddenin atmosferden kaçış olasılığı da artıyor. 

DÜNYA'NIN YOK OLMASINA
BİRKAÇ MİLYAR YIL DAHA VAR AMA...

Şanlıyız ki Dünya’nın güçlü bir manyetik alanı var. Eğer manyetik alanı olmasaydı Dünya üzerindeki hayat hızlı bir şekilde yok olmaya başlardı. Aynı Mars’ın başına geldiği gibi! Diğer yandan Güneş de bir gün ölecek ve ölürken bizi de yanında götürecek. Dünya atmosferi gitgide ısınacak ve bu da atmosferden kaçan madde oranını arttıracak. Ve öyle bir an gelecek ki artık gezegenimizin yüzeyinde su kalmayacak. Dünya Güneş’in genişlemesiyle yutulmadan ve buharlaşıp kaybolmadan önce yüzeyi kavurucu sıcaklar ve öldürücü radyasyon ile sürekli bombardıman altında olan bir gezegen haline gelecek. Merak etmeyin bu senaryoya birkaç milyar yıl daha var. Ancak bu süreç beklenmedik bir etkiden dolayı hızlanabilir.

Mars’ın geçmişte başına gelen, Dünya’nın da başına gelirse, Güneş’ten gelen morötesi radyasyon bombardımanına karşı kimse bizi koruyamaz. İşte tam da bu nedenle milyonlarca kilometre ötedeki Mars üzerinde yapılan araştırmalar gezegenimiz Dünya’yı ve onun üzerinde doğayla barışık yaşayan tüm canlıları çok yakından ilgilendiriyor. Elbette doğayla barışık yaşamayı, doğaya saygı göstermeyi bir türlü becerememiş biz insanoğlunu da…

 NASA: MARS’TA SU BULUNDU