Hollywood'da 63 yılın ardından tarih tekerrür ediyor... 1960 grevinde neler yaşanmıştı?
Güncelleme Tarihi:
Hollywood'da aktörler ve senaristlerin aynı anda greve gitmesi hem setleri hem de tanıtım etkinliklerini durdurdu. Haberlerde sık sık en son 1960'ta böylesi bir ikiz grev organize edildiği vurgulanıyor. Peki o dönemde neler yaşandığını, grevin nasıl sona erdiğini biliyor musunuz? İşte ayrıntılar...
ABD'nin "hayal fabrikası" Hollywood'un çarkları, 1960 yılında bir anda durdu: Sektörün tüm yükünü sırtlanan oyuncular ve senaristler greve gitti.
Hollywood'daki sanatçıların önemli bir kısmını temsil eden en büyük iki meslek kuruluşu olan Ekran Oyuncuları Sendikası (SAG) ile Amerika Yazarlar Sendikası (WGA), iş durdurma kararı aldı. Grevin amacı, yapımcılar üzerinde ücretlerin ve yan hakların artırılması için baskı oluşturmaktı.
O dönemde grev, hızla değişen bu sektörde emeğin ve ücretin rolüne dair önemli tartışmalara yol açmıştı. Bu noktada yıldız oyuncuların greve olan desteği önemli bir etki yaratmıştı.
Aradan 63 yıl geçti. Oyuncular ve senaristler bir kez daha bir araya gelip Hollywood'a kepenk kapattırdı.
Sektörü yakından tanıyanlar iki grev arasında pek çok paralellik olduğuna dikkat çekiyor. Peki 1960'taki grev günümüzde yaşanan Hollywood greviyle alakalı ne gibi dersler içeriyor? Yakından bakalım...
TELEVİZYONUN YAYGINLAŞMASI DENGELERİ DEĞİŞTİRDİ
1960 grevinin arifesinde, ABD'de Hollywood'u temelinden sarsan bir gelişme yaşanıyordu: Evinde televizyon olan Amerikalıların sayısı günden güne artıyor, içeriğin tüketilme biçimi kökünden değişiyordu.
Televizyonu olan hanelerin oranı 1950 yılında yüzde 9 iken 1960'ta yüzde 90'a yükselmişti. Seyirciler artık hayranı oldukları oyuncuların bir hikâyeyi canlandırmasını izlemek için evden çıkmak zorunda değildi. Bir düğmeyi çevirip arkalarına yaslanıyor ve keyiflerine bakıyorlardı.
1950'ler, oyuncular ve senaristlerin, televizyonun yaptıkları işe olan etkilerini ölçtükleri bir dönem oldu. Stüdyolar eski filmleri kanallara satıyor ve bu yolla milyonlar kazanıyordu. Oyuncular ve senaristler, filmleri yaratan kişiler olarak bu milyonların bir kısmının telif ücreti olarak kendileriyle de paylaşılması gerektiğini savunuyordu.
Ancak tek sorun telifler değildi. SAG ve WGA üyeleri sağlık ve emeklilik sigortası koşullarının da iyileştirilmesini istiyordu. Hollywood emekçileri, diğer sektörlerde standart haline gelen bu hakların kendilerine de verilmesini istiyordu.
SENARİSTLERLE BAŞLADI, OYUNCULAR DA EKLENDİ
WGA temsilcileri, bu meseleleri 1959'da başlayan müzakereler kapsamında Televizyon Film Yapımcıları Birliği'ne (ATFP) sundu. Ancak taraflar bir orta nokta bulamadı, pazarlıklar sonuçsuz kaldı. Bunun üzerine 16 Ocak 1960'ta senaristler sendikası grev kararı aldı.
O dönemde SAG'in başında, Ronald Reagan vardı. Senaristlerin grevi devam ederken Reagan da oyuncular adına pazarlık etmek için Sinema Filmi Yapımcıları Birliği (AMPP) ile masaya oturdu. SAG'in talebi 1948'den itibaren çekilen tüm filmler üzerinden telif ödemesi almaktı.
Ancak müzakereler yine sonuçsuz kaldı ve SAG üyelerinin yaptığı oylamadan da greve gitme kararı çıktı. Oyuncuların grevinin başladığı 7 Mart'tan itibaren, Hollywood'da tüm işler durdu.
ABD Başkanı olarak tanıdığımız Reagan, siyasete atılmadan önce ünlü bir aktördü
ESKİ SENARYOLARI İSİMLERİ DEĞİŞTİRİP KULLANMAK İSTEDİLER AMA…
Film stüdyoları WGA'nın grevinin etrafından dolanmak için kurnazca çözümler buldu. Örneğin Warner Brothers, eski senaryoları elden geçirip "W. Hermanos" diye müstear isimli bir yazar tarafından kaleme alınmış gibi gösterme yoluna gitti. (Erkek kardeşler anlamına gelen "hermanos" kelimesi "brothers"ın İspanyolcası.) Ancak oyuncular da grevde olduğundan bu hamle işe yaramadı.
İş bırakanlar arasında Elizabeth Taylor, Jack Lemmon, Marilyn Monroe gibi çok büyük isimler vardı. Sektörün en büyük iki sendikasının üyeleri çalışmayınca pek çok önemli filmin çekim takvimlerinde aksamalar oldu. Bunun üzerine stüdyolar binlerce kişiyi işten çıkardı.
AMPP, işten çıkarmaların sorumlusunun SAG olduğunu savunuyordu. Motion Picture Daily'de 9 Mart'ta yayımlanan AMPP imzalı yazıda, "5.899 oyuncu grev yönünde oy kullandı ve şimdi binlerce stüdyo çalışanı işsiz kaldı" deniyordu. AMPP ayrıca SAG'in televizyonda yayınlanan filmler için telif alma talebini de eleştiriyor ve oyuncuların "bir iş için iki kere para almak" amacıyla plan kurduğunu belirtiyordu.
OSCAR ÖDÜLLERİ GREV GÖLGESİNDE SAHİPLERİNİ BULDU
Ancak grevler Hollywood'un en büyük gecesinin organizasyonuna sekte vurmadı. Grevlerin geceye gölge düşüreceği yönündeki endişeleri arasında, 32'nci Akademi Ödülleri planlandığı üzere 4 Nisan'da yapıldı. Gecenin sunucusu Bob Hope, açılış monoloğunda "Hollywood'un en ihtişamlı grev toplantısına hoş geldiniz" ifadeleriyle yaşanan krize dikkat çekti.
Üç hafta önce 4.000 SAG üyesi gerçek bir grev toplantısı için Hollywood Palladium'da bir araya gelmişti. John Wayne ve Bette Davis gibi yıldızlar vizon kürkleriyle, süslü şapkaları ve incileriyle salona girerken, oyuncuları görmek isteyen hayranlar da kapının önünde izdihama neden olmuştu.
Grev, işçi haklarıyla yıldızların gücünü bir araya getirdi. SAG adına müzakereleri yürüten komitede James Garner ve Charlton Heston gibi dönemin en sevilen oyuncuları bulunuyordu. Grevi destekleyen SAG üyeleri arasında Tony Curtis, Spencer Tracy, Janet Leigh gibi tanınmış isimler de vardı.
1960'ta Oscar'ın kazananları Simone Signoret, Charlton Heston, Shelley Winters ve William Wyler oldu
ÜNLÜLER AZINLIKTA AMA ÖN PLANDAYDI
Spot ışıkları ünlülerin üzerindeydi ama iki sendikada da ünlüler azınlıktaydı. Araştırmacı David F. Prindle'a göre, üyelerinin üçte ikisinden fazlasının yıllık geliri 4.000 doların altındaydı ancak yine de SAG ayrıcalıklı yıldızların oluşturduğu zenginler sendikası olarak görülüyordu. Life dergisinde 21 Mart'ta yayımlanan bir haberde SAG'deki "çok yüzlü az tanınmış kişilerin grevi en güçlü şekilde destekleyenler olduğu" belirtiliyordu.
Ne var ki sendika üyelerinin yüzde 17'si greve karşı çıkmıştı. Bunlar arasında başı Hollywood'un dedikodu kraliçesi Hedda Hopper çekiyordu. Biyografi yazarı Jennifer Frost'un aktardığına göre, sendika karşıtı görüşleri sayesinde Hopper, "grevin en tanınmış ve en göz önündeki muhalifi" haline geldi.
İş bırakma eylemi Hollywood'u sarsmış olsa da SAG'in yarattığı rüzgâr uzun ömürlü olmadı. Nihayetinde grev, 18 Nisan'da SAG'in verdiği bir tavizle sonuçlandı: Sendika üyelerine 1960'tan sonra çekilen filmler üzerinden telif ödenmesi kabul edildi.
Yapımcılar ayrıca SAG üyelerinin sağlık ve emeklilik planları için 2,65 milyon dolarlık bir toplu ödeme yapmayı da kabul etti.
Anlaşma oyuncuların bir kısmını memnun etti ancak çoğunluk Reagan'ın çok fazla taviz verdiğini düşünüyordu. Oyunculara işlerinin başına dönmesi için yeşil ışık yanınca durdurulan çekimler yeniden başladı.
SENARİSTLER 2 AY DAHA DEVAM ETTİ
SAG'in anlaşmaya varmasından sonra WGA grevini 12 Haziran'a kadar tek başına sürdürdü. Telif ödemeleri ile sigorta ve emeklilik planlarına mali destek verilmesine dair anlaşma sağlanınca, senaristlerin eylemi de sona erdi. Tıpkı SAG gibi WGA da hedeflediğinden daha azını elde etti. Ancak WGA'nın kazanımları yazarların koşullarını iyileştiren "çığır açan bir anlaşma" olarak övgü topladı.
Bu grevler sayesinde oyunculuk ve senaristlik gibi yaratıcı sektörlerde çalışanların, emeğinin karşılığını alma söz konusu olduğunda diğer çalışanlardan farklı olmadığı anlaşılmış oldu. Ancak grevler teliflerle ilgili tartışmaları sonlandırmadı aksine güçlendirdi. Bugünkü grevde de senaristlerin ve oyuncuların taleplerinin önemli bir kısmını telif ödemeleri oluşturuyor.
National Geographic'in "A strike threatened to cripple Hollywood in 1960. Here's how they resolved it." başlıklı haberinden derlenmiştir.