Genetik test sayesinde kiÅŸiye özel ilaç üretilecek

Farklı bünyelerde etkin kullanımı saÄŸlayan, ölüme kadar varabilecek muhtemel sonuçları önceden görme fırsatı sunan farmakogenetik testler Türkiye’de uygulanmaya baÅŸlandı.Testlerle bireylerin kanser, pıhtılaÅŸma, depresyon, diyabet, alerji, tansiyon, astım, anestezi ilaçlarına ve aÄŸrı kesici ile antibiyotiklere verecekleri tepki önceden tespit ediliyor. Ayrıca vücutlarının alerjik yapıları belirlenip sigara, kahve ve alkole dayanıklılıkları saptanabiliyor. Amerikan Hastanesi Genetik Hastalıklar Tanı Merkezi Direktörü Dr. Nesrin Erçelen’e göre ‘Bu test hastaya verilecek ilaç ve miktarı konusunda doktora ışık tutacak ve yakın gelecekte butik ilaç üretimini saÄŸlayacak’. Birden fazla genin incelendiÄŸi testlerin fiyatları 1500-2000 dolar civarında. Ä°ngilizce verilen rapor, gerektiÄŸinde yurtdışında da kullanılabiliyor. Testi nasıl yapıyorsunuz? - Ä°ÅŸlem çok basit. Kan testi yardımıyla genetik materyali (DNA) ayırıyoruz. Genlerine bakarak kiÅŸinin enzimlerinin ilaca nasıl yanıt vereceÄŸini saptıyoruz. Vücudun ilaca verdiÄŸi tepkiyi elimizdeki bilimsel verilerle karşılaÅŸtırıyoruz. Sonuç bir ayda çıkıyor. KiÅŸiye ve doktora birer örneÄŸi verilen raporda sadece ilaçların kiÅŸiye etkisi deÄŸil, birbirleriyle etkileÅŸimi de deÄŸerlendiriliyor. KiÅŸinin çay, kahve, sigara gibi maddelere karşı aşırı duyarlılığı varsa, bu saptanıyor. Veriler ömür boyu geçerli.Ä°nsanlar ilaçlara neden farklı tepki verir? - Neden, bireylerin farklı metabolizmalara, yani doÄŸuÅŸtan gelen farklı genetik özelliklere sahip olması. Ä°laç vücuttaki enzimler sayesinde etkili hale geliyor, kullanılabiliyor. KaraciÄŸerde üretilen ve P450 (sitokrom) enzimi adı verilen protein kilit öneme sahip. Enzimler protein yapısındadır, gen tarafından üretilir. Herkesin genetik yapısı, dolayısıyla enzimleri farklıdır. Bu nedenle ilaçlar hastaların yüzde 20’sinde beklenen yararı göstermez, hatta zararlı etkilere yol açar. Test, bireyin bünyesinin ilaca nasıl yanıt verdiÄŸini ortaya koyuyor. Hastaysa ya da hastalandığında hangi ilaçtan ne dozda verilmesi gerektiÄŸi konusunda doktora ışık tutuyor. 10 KİŞİDEN Ä°KÄ°SÄ° TEHLÄ°KEDEKaç ilaca verilen yanıtı görebiliyorsunuz?- Test, metabolik yoldan geçen (karaciÄŸerde metabolize edilen) ve en yaygın kullanılan 150 ilaç molekülüne yanıtı inceliyor. Farmakogenetik testlerin geleceÄŸi nedir?- Farmakogenetik testler sadece bir baÅŸlangıç. Åžu anda ilaçların zarar vermesini engelliyor. Ä°laç sektörü gelecekte bu bilgilere göre kiÅŸiye özel, ‘bireysel ilaçlar’ üretecek. Biz daha çok karaciÄŸerdeki enzimlerle etkin hale gelen ilaçlarla çalışıyoruz. Zaten ilaçların büyük kısmı karaciÄŸerdeki enzimlerle vücutta etkinlik kazanıyor. Ama hormonlar gibi reseptör (özel hücre sinyalleri) üzerinden etki gösteren ilaçlar var. Menopozda hangi kadınlar hormon kullanmalı, hangileri kullanmamalı? Kemik yıkımı hangisinde olacak? Kanserde ilaç tedavisinden nasıl yarar görebilir? Yakında bu sorulara da yanıt verebileceÄŸimizi tahmin ediyoruz. Testin sonuçlarının pratik yararları ne? - Hastaların yüzde 80’i mevcut ilaç tedavilerinden istenilen ölçüde yararlanabiliyor. Ama geriye kalan yüzde 20’lik grup, ilaca karşı reaksiyon gösterir. Bu basit alerjik bir reaksiyon olabileceÄŸi gibi hayatı tehdit edebilecek ciddi boyutlara da varır. Yine bazı kiÅŸilerde, genetik yapıya baÄŸlı, bağımlılık yaratan ilaçlara karşı duyarlılık çok düşük ya da çok yüksek olabilir. Bu bilgiler psikiyatri hastalarında, kanser aÄŸrıları çekenlerde çok önemli. DoÄŸru ilaç, doÄŸru doz kısa sürede belirlenebiliyor. Testle sadece toksit (zehir) etki aranmıyor. Herkes için üretilen ilaçların bireye en uygun kullanım miktarını saptıyoruz. Biz doz azaltılmalı ya da artırılmalı, diyoruz. Doktor ilaç deneyip zaman kaybetmiyor.KEMOTERAPÄ°NÄ°N ZARARI ÖNLENEBÄ°LECEKSaÄŸlıklı kiÅŸilerin yaptırması ne yarar saÄŸlayabilir?- Önlem olarak yaptırılıp, hastalık sırasında doktora sunulabilir. Ä°laç seçimi, yan etkiler konusunda doktora yardımcı olur. ÖrneÄŸin ameliyat sırasında bazı anestezi ilaçları, önceden tahmin edilmeyen ciddi yan etkilere yol açabiliyor. KiÅŸilerin erkenden bu özelliklerini bilmesi ve hekimlerini uyarması kritik önem taşıyor. Vitamin, aloa vera, gingo ekstresi gibi yaÅŸlanmayı geciktirme amacıyla kullanılan birçok bitkisel ürünün bünyeye yararı olup olmadığı da saptanıyor. YaÅŸam kalitesini etkileyecek mi? - Bu test, deneme- yanılma yönteminden kiÅŸiselleÅŸtirilmiÅŸ tedaviye geçiÅŸin ilk basamağı. Hayatı tehdit edebilecek hastalıklarda ölümleri ve hastalıkları etkileyecek. Bağımlılık yapan ilaçlar ve psikiyatri ilaçlarının etkin kullanılmasını saÄŸlayacak. Birçok kanser hastası, kemoterapiden zarar görüyor. Yakın gelecekte bu önlenebilecek.Genetik ÅŸifreler kiÅŸisel özellik kabul edilmiyor mu? Yapılan iÅŸlem yasal mı?- Tüm genetik özelliklerin ortaya konabileceÄŸi, etik olarak izin verilmiÅŸ baÅŸka bir test yok dünyada. Aynı zamanda birden fazla genetik özelliÄŸi çözen, koruyucu hekimliÄŸe yönelik testler bunlar. Bilgiler kimseye verilmiyor. Dünya veri bankasından ÅŸu ana kadar yapılan çalışmaların sonuçları alınıyor ve karşılaÅŸtırılıyor. Hastaya özel bilgiler yakınlarına bile verilmez, veri bankasına aktarılmaz. Çocukların hayatını tehdit eden genetik özellikleri, sadece aile izniyle yapıyoruz.Ä°steyen herkes test yaptırabilir mi? - 18 yaşını geçmiÅŸ herkese bu test yapılabilir. Birey ya da doktoru isteyebilir. Gerekirse ailenin izniyle daha küçük çocuklara da uygulanabilir. Ama ilk koÅŸul mutlaka bir uzmanın deÄŸerlendirmesi.BU TESTLE VÃœCUTTAKÄ° ETKÄ°SÄ° SAPTANAN Ä°LAÇLARAÄŸrı kesiciler Yatıştırıcılar Antiaritmi ilaçları Bazı antibiyotikler Antikanser ilaçları PıhtılaÅŸmayı önleyen ilaçlar Epilepsi ilaçları Antidepresanlar Diyabet ilaçları Alerji ilaçları Tansiyon ilaçları Antilipidemikler Psikiyatri ilaçları Bazı antiviral ilaçlar Astım ilaçları Prostat ilaçları Kalp ilaçları Steroidler Anestezi ilaçları Mide ilaçlarıÂ