Fakirler gündüz düÄŸün yapıyor pasta şıkıdım şıkıdımla kesiliyor

Düğünler Komparsita ile baÅŸlayıp, kasap havasıyla mı biter? Takı töreninde müzik çalar mı? Pasta hangi müzik eÅŸliÄŸinde kesilir? Arabeskle göbek atılır mı? Başı baÄŸlı kadınlar oynar mı? Zengin düğünlerinde halay çekilir mi? VaroÅŸ düğünleri ile zengin düğünleri arasında benzerlik var mı? Kültür sosyologu Dr. Orhan TekelioÄŸlu Ankara'da 21 düğün izledi, bu soruların cevaplarını özellikle düğün salonlarında çalınan müzikleri analiz ederek aradı. Ä°ÅŸte ortaya çıkan sonuçlar.KOMPARSÄ°TAYLA BAÅžLAYIP KASAP HAVASIYLA BÄ°TMÄ°YORÇift girdiÄŸinde gelinle damadın arasındaki geçmiÅŸe, romansa iliÅŸkin bir parça, ortak anısı olan bir ÅŸey çalıyor. Bu da görücü usulüyle evlenseler bile çiftlerin bir ÅŸarkılarının, ortak anılarının olabileceÄŸini gösteriyor. AraÅŸtırmaya konu olan 21 düğünden sadece birinde Komparsita, üçünde de Mendelson'un düğün marşı çalındı. Onların yerini ağırlıklı olarak Türkçe pop almış. Ceylan'ın Ayna'sı, Dert Ortağım Benim (popüler versiyonu), Alpay'ın Bekledim Seni parçaları bunlara örnek. Ãœst gelir gruplarının düğünlerine bakınca soundtrack (popüler Hollywood filmlerinden parçalar), Fransız pop ya da ünlü Love Story gibi ÅŸarkılar çalınıyor.Arabesk müzik hemen hiçbir düğünde çalınmıyor. Arabesk ÅŸarkıcılar biraz kızabilir ama toplumsal anlamda karamsar bir ÅŸeyi temsil ediyor olmalılar ki, düğün gibi mutluluk gününde arabesk istenmiyor. Arabesk en azından düğünlerde eÄŸlence müziÄŸi olarak algılanmıyor, çalınmıyor ve tüketilmiyor. AraÅŸtırmada bu net olarak ortaya çıkıyor. Gelin damat salona girerken çalındığına rastlandı ama bu onların özel ÅŸarkısı olduÄŸundan. Düğünün devamında eÄŸlenmek için tekrarlanmadı.PASTA KESÄ°LÄ°RKEN FONDA SENÄ° GÄ°DÄ° FINDIKKIRAN Pasta kesilirken alt ve orta gelir gruplarında Türkçe pop çalıyor. Åžehirli, televizyondan beslenen bir zevk olduÄŸu anlaşılıyor. Tarkan'dan Kuzu Kuzu, Şıkıdım Şıkıdım, Seni Gidi Fındıkkıran, Ä°lhan ÅžeÅŸen'den Ellerimde Çiçekler, Ajda Pekkan'dan HoÅŸ Gör Sen, Grup Merdiven'den Akdeniz AkÅŸamları, Ebru YaÅŸar'dan Seni Anan Benim İçin DoÄŸurmuÅŸ bu tespite örnek parçalar. Bir düğünde Mehter Marşı'nın disko versiyonu, bir düğünde ise Mariah Carey'in bir ÅŸarkısı çalınmış. En üst gelir grubunda seçkin müzik (batı müziÄŸi, caz, fasıl) çalıyor. Bir düğünde yaz aylarında gerçekleÅŸmesine raÄŸmen Noel ÅŸarkısı Jingle Bells çalınmış.ALT GELÄ°R GRUBU POP ORTA SINIF TÃœRKÃœ ÇALIYORDüğün süresinin ortalama yüzde 88'inde müzik çalınıyor. Bunun yüzde 65'ini ise geleneksel ve yerel müzikler iÅŸgal ediyor. Yani gelin ya da damat hangi yöredense o bölgenin oyun havaları, türküleri, halayları en çok çalınan parçalar. Pop müzik ise yüzde 25'lerde kalıyor. Seçkin müzik, incelemeye konu olan düğünlerdeki müzik dağılımına bakıldığında yüzde dokuz gibi düşük bir oranda kalıyor. Yerel müzikle eÄŸlenenlerin alt gelir grupları olduÄŸu düşünülebilir ama öyle deÄŸil. En alt gelir grubunda yüzde 65 olan bu oran orta gelir gruplarında yükseliyor, yüzde 75'e çıkıyor. Geleneksel düğünleri orta gelir grubu sürdürüyor denilebilir. En alt gelir grubunda Türkçe pop çalınma oranı yüzde 30. Orta gelir grubunda ise bu oran yüzde 21'e düşüyor. Bu tablo, en alt gelir grubunun sınıf atlamaya çalıştığını gösteriyor. Daha ÅŸehirli olmak istiyor ve pop dinliyor, ama orta gelir grubu zaten ÅŸehirli, böyle bir özlemi yok. En alt gelir grubunda seçkin müzik yok. Ãœst gelir grubunda geleneksel yüzde 14, Türkçe pop yüzde 35 ve en büyük grup yüzde 51'le Batı müziÄŸi. Bu düğünlerde önce caz, ardından da fasıl çalınıyor ve düğün eÄŸlencesi batı müziÄŸi eÅŸliÄŸinde sürüyor.KADIN ERKEK AMA AYRI AMA BÄ°RLÄ°KTE DÖKTÃœRÃœYORHalay ve oyun havaları çaldığında herkes ayaÄŸa kalkıyor. Bu da cemaat duygularının canlı olduÄŸunu gösteriyor. Halay ortak dans alanında oyun havalarına göre daha kabul edilir bir dans. Daha kollektif, oyun havasında olduÄŸu gibi birey ve vücudu öne çıkmıyor. Halayla oyun havasını dansa kalkan kiÅŸilerin sayısı açısından kıyasladığımızda her üç kiÅŸiden ikisi halay çekerken sadece üçte biri göbek atıyor, dans ediyor. Alt gelir gruplarında kadın ve erkekler kesinlikle ayrı ayrı oynuyor. AraÅŸtırmaya konu olan düğünlerden birinde örtülü kadınlar sadece kendi aralarında oynuyorlardı. Ama oturmuyorlar, oynuyorlar. Sanıldığı gibi ‘‘başı örtülüler dansetmez’’ durumu yok. 21 düğüne baktığımızda, beÅŸinde kadın kadına, erkek erkeÄŸe oynanırken, geri kalan 16'sında kadın erkek birlikte dans edip oyuyordu. Ãœst gelir gruplarına doÄŸru gidildikçe kadın erkek birlikte oynama oranı daha da artıyor.FAKÄ°R DÜĞÜNÃœNDE TAKI ORTA HALLÄ°DE KESE ADETÄ°Düğün 2,5 - 3,5 saat sürüyor ve orta ve zengin grup düğünlerinde bu zamanın yüzde 95'inde müzik çalıyor. Alt gelir gruplarına doÄŸru indikçe müzik çalınan süre azalıyor, yüzde 65-70'lere düşüyor. Çünkü takı merasimi var. Takı takacak hısım, akraba ve tanıdıklar isim isim çaÄŸrılıyor ve kimin ne taktığı ilan ediliyor. Bu adet alt gelir gruplarının düğünlerinde geleneksel bir unsur olarak yaşıyor. Ãœst gelir gruplarına doÄŸru çıkıldıkça geline neler geldiÄŸi bazı durumlarda ilan ediliyor ama kimden geldiÄŸi söylenmiyor. En üst gelir grubunda ise bu tür anons hiç yok. Gelin ve damat masa masa hoÅŸgeldiniz derken gelinin taşıdığı kese devreye giriyor. Ä°steyen takıyı keseye bırakıyor. Her iki takı ritüelini karşılaÅŸtırırsak birincide cemaat iliÅŸkilerinin ikincisinde ise birey iliÅŸkilerinin ağırlığı ortaya çıkıyor.MUMLARDAN OLUÅžAN MUTLULUK TÃœNELÄ° GLOBAL ADETGelinle damat salona girerken mumlar, kandiller ya da nedimeler arasından geçiyor. En üst gelir grubunda da en alt gelir grubunda da bu var. Oran çok yüksek, yüzde 70. Bu geleneksel bir düğün davranışı deÄŸil. Yabancı televizyon dizilerinden, soap operalardan arak ve aslında Hıristiyan geleneÄŸinin bir parçası. MutluluÄŸa cennetin kapısından girmek gibi sembolik anlamları var ve bize entegre olmuÅŸ. Ancak burada bir modernleÅŸme davranışı olarak deÄŸerlendirilmeli.Dr. ORHAN TEKELÄ° (Bilkent Siyaset Bilimi ve Türk Edebiyatı bölümleri öğretim üyesi)Aynı çalışmayı Samsun’da tekrarlayacağızAraÅŸtırmamın çerçevesi ÅŸehir ve müzik. Biliyoruz ki popüler müzik ÅŸehirli müzik. Ama ÅŸehir o kadar ÅŸehirli mi, sorum buydu. Bunu anlamanın yolu olarak ÅŸehirde geleneksel kültürden gelen düğünlere bakmak yolunu seçtim. Acaba artan ÅŸehirleÅŸme, geleneÄŸin içini de doldurdu ve gelenek yok mu oldu diye düşündüm. Ya da geleneÄŸi de poplaÅŸtırdık mı diye? Bu yüzden geleneksel bir format olan düğüne baktım. Tabii ki ÅŸehir düğünü ne olursa olsun tamamen geleneksel deÄŸil, çünkü düğün salonu var. Düğün salonu baÅŸtan sona ÅŸehirli, dini nikahı kapsamıyor ve bugünkü tartışma anlamında kamusal alanda oluyor. Parasını verdiÄŸiniz bir mekanda davet veriyorsunuz, müzisyenler var. Yani hibrit yani melez bir alan.Asistanlarımla birlikte üç ay boyunca Ankara'da belediyelere ve gelir gruplarına göre bölümlediÄŸimiz 21 düğünü izledik. Müzik açısından geleneÄŸin daha ÅŸehirli orta gelir seviyesinden insanlar tarafından yaÅŸatıldığı gibi ilginç olduÄŸunu sandığım sonuçlar çıktı. En üsttekilerin ise bu tarakta kesinlikle bezi yok. En üst gelir grubunda ekstrem bir ÅŸey var, sınıf farkı açıkça çalışıyor ve bir aşırılığı temsil ediyor, baÅŸka bir Türkiye, baÅŸka bir dünya. Aynı çalışmayı Samsun ve Diyarbakır'da da tekrarlayacağız.Bekaret simgesi kırmızı kuÅŸak yaygınAlt gelir gruplarında gündüz düğünleri (fakir düğünü), orta ve üst gelir grubunda ise gece düğünü var. Alt gelir grubu düğünlerinde gelinler ağırlıklı olarak ev kadını. Ãœst gelir gruplarında profesyonel, üniversite mezunu ve meslek sahibi. Erkeklerde sınıfsal bir farklılaÅŸma gözlemlenmiyor, yani iki grupta da hepsinin bir iÅŸi ya da mesleÄŸi var. Yukarı gelir gruplarına doÄŸru profesyonellerin sayısı artıyor.Alt gelir grupları aynı kasaba, köy ya da ÅŸehirden evleniyor. Ãœst gelir grubunda ayrı ÅŸehir, bölge hatta ülke, yani ülkelerarası evlilik var. Gelinliklerin hiçbiri geleneksel deÄŸil, tüm gelir gruplarında beyaz, modern gelinlik giyiliyor. Başı örtülü gelin sayısı sayısı sadece üç ve en alt gelir grubundan. Bekaret simgesi kırmızı kuÅŸak, yaygın olarak kullanılıyor. Bu adet en üst gelir grubundaki gelinlerde yok. Alt ve orta gruptaki bazı damatların da kırmızı kurdela taktıkları görülüyor. Damatların hepsi kravatlı, en üst gelir grubunda smokin- papyon da olabiliyor. En alt gelir grubundaki düğünlerde davetlilerin sadece yüzde 10'u kravatlı, gündelik kıyafetli, deyim yerindeyse kılıksız. En üst gelir grubundaki davetlilerinse tamamı kravatlı.Alt gruplardaki kadınların yarısının başı örtülü, ama sadece türban deÄŸil, geleneksel başörtüsü ÅŸeklinde. Muhafazakar düğünlerde bile bu oran yüzde 50'yi geçmiyor. Ãœst gelir grubu düğünlerindeki kadınların ise sadece yüzde 5'i örtülü.Alt ve orta gelir grubunda yedi, üst gelir grubundaki düğünlerin hepsinde nikah memuru var.KÄ°RALAR 220 Ä°LE 8.850 DOLAR ARASINDAAraÅŸtırma, Ankara Keçiören, Yenimahalle, Mamak, Sincan, Etimesgut, AltındaÄŸ ve Çankaya'daki 21 salonda yapıldı. Düğün salonlarının kiraları 220 ila 8.850 dolar arasında deÄŸiÅŸiyor. Ãœstteki üç salonun kirası 2.500, 4.500 ve 8.850 dolar. Alttaki 18 salonun kirası ise 220 ila 625 dolar arasında deÄŸiÅŸiyor. En üstte yer alan üç salonla kıyaslandığında Türkiye'de gelir dağılımı açısından büyük bir fark olduÄŸu açığa çıkıyor.ÜÇ DÜĞÜN ÜÇ Ä°ZLENÄ°MFAKÄ°R düğünüKeçiören Düğün Salonu, 350-400 milyon lira. Gelin ev kadını. Şık bir türbanı ve gelinliÄŸi var, beline ‘‘kırmızı kuÅŸak’’ baÄŸlı. Damat, tüccar (ayakkabıcı). Şık, siyah, yelekli takım elbise giymiÅŸ. Kadın konukların yarıya yakını türbanlı. Erkeklerin küçük bir kısmı takım elbise ve kravatlı. Salonda çiçek olarak bir adet çelenk var, kuru pasta ve pepsi ikram ediliyor. Yedi katlı yaÅŸ pasta kesiliyor. Takılar gelin ve damadın kıyafetlerinin üzerine takıldı. Bir çeyrek, bir yarım, 52 tam, 6 Cumhuriyet altını, 7 bilezik, 6 burma bilezik, 2 künye, 1 altın saat, 2 altın set. Ve 18 adet kapalı zarf verildi, Üç ayrı grup müzik yapıyor. Bir erkek ve bir kadın solist var. Orkestra elektro baÄŸlama, darbuka, davuldan oluÅŸuyor. Åžarkılar: YokluÄŸundan Öldü Gönlüm, Seviyorum Seni. Bitanem eÅŸiliÄŸinde gelin-damat birkaç çiftin oluÅŸturduÄŸu mumlu tarhın içinden geçerek salona giriyor. Adalardan Bir Yar Gelir Bizlere, Lorke, Mardin Kapı Åžen Olur, Le Le Le Sakine, Caney Caney, Süt İçtim Dilim Yandı, Koçari, Misket, Hüdayda, Kostak, Bırak Gam Kederi Be Deli Gönül/Ä°lkbaharda Tohum Ekilir Bir Gün, Dostum Dostum... Süt İçtim Dilim Yandı parçasında erkekler zılgıt çekerek oynuyorlar, pist dolu ve halaylarda kadınlı erkekli gruplar görülüyor Türbanlı kadınlar da halaylara katılıyor. ORTA DÄ°REK düğünüYücel Düğün Salonu, 60 fotoÄŸraf, video, kuru pasta, beÅŸ katlı yaÅŸ pasta ve müzik dahil 600-700 milyon lira. Gelin Gümüşhaneli, ev kadını. Kolsuz, dekolte bir gelinlik giymiÅŸ. Belinde kırmızı kuÅŸak var. Damat NiÄŸde-Borlu. Sıhhi tesisatçı. Konuklar arasında türbanlı bir grup kadın var ama genellikle baÅŸlar açık. Erkek konukların büyük bir kısmı takım elbiseli. Bir adet küçük çelenk, üç adet büyük çelenk var. Kuru pasta ve meyve suyu ikram ediliyor. BeÅŸ katlı yaÅŸ pasta kesiliyor. Takılar gelin ve damadın üzerindeki beyaz kurdelelere iÄŸnelendi. Bir çeyrek, bir yarım, 45 tam, 1 Cumhuriyet Altını, 15 bilezik, 2 künye, 1 altın saat, 1 altın set, 18 adet kapalı zarf. Pasta kesimi sırasında org Gülüm Benim'i çalıyor. Program yapan üç grup var. Elektro baÄŸlama, darbuka, davul, ney çalıyorlar. Bir kadın, bir erkek solist söylüyor. Ellerimde Çiçekler, Gülpembe, La Comparsita (konuklar gelin ve damada eÅŸlik etmeye davet ediliyorlar), Ãœzülme Ãœzülme Unutmam Ayrılık Var Diye (Gelin ve damat dans ediyor), Ah Yandım Ben Allahım, Misket (Gelin, damat ve aile büyükleri oynuyor; tefçi bahÅŸiÅŸ toplamaya baÅŸlıyor), Asmam Yıkıldı (Ankaralı Turgut sözleri ile), Åžeker OÄŸlan, Manda Yuva Yapmış Söğüt Dalına (pist dolu), Sevda Olmasaydı da Gönüle Dolmasaydı (oynayanlardan iki kiÅŸide tahta kaşık var), Kadifeden Kesesi, Dostum Dostum, AÅŸağıdan Gelirim Yüküm Eriktir, Cilveloy Nanayda, (erkekli kadınlı halay çekiliyor -üç tane türbanlı kadın var), Gel Bu yana Bu Yana, Vay Nene, Caney Caney, Koçari, Bas Bas Paraları Leyla'ya (pist dolu). Sana Gelen Bana Gelsin, Pala Remzi.ZENGÄ°N düğünüHilton Düğün (Kokteyl-Toplantı) Salonu. KiÅŸi başı 25 Amerikan Doları, 180 konuk var. Eskiden Office Store'larda müdürlük yapmış olan gelin, ÅŸu anda çalışmıyor. Gelin ve damat düğünden sonra Belçika'ya gidecekler. Straplez, kabarık tül bir gelinlik giymiÅŸ. Tul duvağı güllerle topuzuna tutturulmuÅŸ. Damat Belçikalı. Siyah takım elbise, beyaz gömlek giymiÅŸ ve siyah papyon takmış. Konuk kadınlar şık ve dekolte kıyafetler giymiÅŸler. Çok az bir kısmının başı kapalı. Erkeklerin tamamı takım elbiseli ve kravatlı.Yemekte meze tabağı, su böreÄŸi, tavuk Topkapı, revani, baklava, şöbiyet (ViÅŸne sos ve dondurma ile) Takı merasimi yapılmadı. Gelinin elinde beyaz saten bir kese vardı. Gelin ve damat zaman zaman masaları dolaÅŸtılar ve bu sırada keseye takı bırakan konuklar oldu. Bateri, klavye, elektro gitar, bas gitar ve kadın solistten oluÅŸan tek bir grup bütün gece sahnedeydi. 20:10. Işıklar kapandı ve orta giriÅŸ kapısına spot tutuldu. Görevlilerin taşıdığı meÅŸaleler eÅŸliÄŸinde gelin ve damat sahnedeki yerlerini aldılar. Åžarkılar: CD'den akordeonla çalınmış bir Fransız ezgisi. Çiftlerin ilk dansı CD'den Love Story ile. Siyah Orfe, Moskova Geceleri, Kalinka, Katusa, Those Were The Days, Just Bringing Love Me and You, Kimler Geldi Kimler Geçti, On the Summer, Bessame Mucho, Söyle Buldun Mu, It's Now or Never, Kisas Kisas, AÅŸk Bana Yalan Gelir, Elem Acı ve Keder, Pampara Pamba, Twist Again, (Gelin damat dahil, pist dolu), Hey Ho. CD'den Hey Mambo, Ä°spanyolca bir müzik, BoÅŸ VermiÅŸim Dünyaya, Haykıracak Nefesim Kalmasa Bile, Sardı Korkular, Kim Arar, Ah Bu Hayat Çekilmez, Misket (Pist dolu, damat da oynuyor -çalıyor), Hüdayda, Ayva Çiçek Açmış, Seviyorum Diye Kandırma Beni, Rakkas, Aman Yolla, halay, Deriko, Ben Sana Hayranım, Caney, Neler Oluyor Bize, Ellerimde Çiçekler, (Pasta getiriliyor, orkestra jingle Bells çalıyor). Dört meÅŸale eÅŸliÄŸinde beÅŸ katlı düğün pastası geliyor, kesilirken Seninle Bir Dakika çalıyor. Åžampanya içiliyor ve gelin damat dans ediyor. I Love Paris (yalnızca gelin ve damat için). Caddelerde Rüzgar, Söz VermiÅŸtin Bana, Elbette, Gönül Sayfam, Sevdim Seni Bir Kere, Saman Yolu, Eski Dostlar, Nasıl Geçti Habersiz, SeveceÄŸim, La Cupa de la Vida.Â