Estetiğin de bir sınırı var
Güncelleme Tarihi:
Mesude ERŞAN
Oluşturulma Tarihi: Mayıs 31, 2008 00:00
Estetik girişimlerde en büyük motivasyon, yılları geriye döndürmek, daha genç görünmek. Diğer önemli hedef ise kişinin çirkin bulduğu taraflarını güzelleştirmek, değiştirmek. Reklamlar, filmler, haberler, günlük yaşamın hızı da hızlı ve köklü değişme çabasına itiyor. Estetik girişimlerde ciddi gelişmeler yaşandı ve yaşanıyor.
Peki nereye kadar? Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Plastik Estetik ve Rekonstrüktif Cerrahi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ahmet Karacalar’a mevcut olanaklarla "kurtçuğun güzel bir kelebeğe" ya da "çirkin ördeğin kuğuya" dönüşmesinin mümkün olup olmadığını sorduk:
Estetik cerrahiyle sınırlar ne kadar zorlanabilir? En basit örnekle, çirkin bir kadını güzel bir kadın yapmak ne kadar mümkün?
- Michelangelo, heykel yaparken mermerin içindeki saklı formu serbestleştirdiğini söyler. Ben de eldeki malzemenin içinde sonucun gizli olduğunu söyleyebilirim! Çirkin bir kadın güzel bir kadın yapılabilir. Yine de bilmek gerekir ki mevcut dokusunun, şekillendirmeye izin verdiği ölçüde değişim gerçekleşecektir.
Estetik cerrahi, baştan yaratmak mıdır?
- Estetik cerrahiyi; değiştirmek, geliştirmek ya da geriye döndürmek olarak tanımlamak daha doğrudur. "Beni baştan yarat" cümlesi bir şarkıyı hatırlatsa da estetik cerrahide de kullanılır hale geldi! Gerçekten çok çirkin bir yüze, birkaç kombine işlem yapıldığında elde edilen sonuç "beni baştan yarat", türünde. Bu durumun bir diğer şekli özellikle ABD’de görülen, "ünlü bir yüz istiyorum" talebi. Çok sarkmış, kırışmış, cerrahi girişime uygun bir yüze yapılan gençleştirme işlemleri, baştan yaratılmış etkisi verir. Bir de kriminal amaçlı yapılan, baştan yaratılma işlemleri vardır ki kişinin tanınmaması amaçtır ve bu durum konu dışına çıkar.
Çok sayıda estetik cerrahi girişimini aynı anda uygulamak riskli midir?
- Çoklu estetik ameliyatları ikiye ayırmamız mümkün. İlki batı basınında mumya estetiği olarak da bilinen aynı anda pek çok işlemin yapıldığı uygulama. Diğeri ise aralıklarla yapılan çoklu estetik girişimler. Kişi psikolojik olarak uygun, beklentilerini iyi belirlemiş, sağlıklı ve işlem öncesi kontrolleri yeterince yapılmışsa çok sayıda estetik cerrahi uygulamak risk eklemez. Tersine başka yararları var. Bedendeki ya da yüzdeki uyumu yakalamayı kolaylaştırır.
Estetik cerrahi hayatın içine giderek daha fazla giriyor. Varoşlarda bile banka kredileriyle ameliyat yaptıranlar var. Sizce neden bu kadar insan talep ediyor?
- İnsanlar modern estetik cerrahinin verebileceği iyi sonuçları görmeye başladılar. İyi sonuçların, sosyal yaşamlarına olabilecek katkılarının farkına vardılar. Üstelik bu durum bilimsel çalışmalarla da doğrulandı. Daha güzel bireylerin kariyerde daha hızlı yükseldikleri, aynı düzeydeki meslektaşlarından daha fazla para kazandıkları, daha kolay iş buldukları, hatta mahkemeye düştüklerinde daha az ceza aldıkları biliniyor. Estetik cerrahinin psikolojik yararları da malum. Beden algısındaki olumlu gelişme, yaşam kalitesi ve öz saygı da artış bunlardan sadece bazıları. Çıkan haberler, filmler estetik cerrahiyi olağanlaştırdı. Elitist estetik cerrahi, popüler hale geldi. Geçmişin zenginlere özgü, statü sembolü cerrahisi, günümüzde halka yayılmış görünüyor. Genç görünme sosyal baskısı da estetiğe teşvik eden konulardan bir diğeri olarak öne çıkıyor.
Cerrahinin sınırları nedir?
- Teknik, yaş, mevsim gibi pek çok faktör cerrahinin sınırlarını belirler. Estetik cerrahi, yakın ilişkili olduğu teknolojinin gelişimiyle birlikte sınırlarını giderek genişletiyor. Bazı cerrahi girişimlerde yaş engelleyicidir ve tekniği belirler. Ancak bilinenin aksine çocukluk çağında da estetik yapılabilir. Ancak kuralları ve yaklaşımı biraz daha fark gösterir. Bazı durumlarda çocuğun büyümesinin beklenmesi yaklaşımı yanlış ve sakıncalı. Yaş faktöründe tavanı takvim yaşı belirlemez, kişinin sağlık durumunun elverişli olması yeterli. Biliyoruz ki görüntü bozuklukları kişiliğin olumsuz şekillenmesinde çok etkili. Okul başarısı, sosyal iletişim, dikkat ve konsantrasyon konuyla yakından bağlantılı. Güneşin çok güçlü olduğu dönemlerde, yüz soyma işlemleri genellikle yapılmaz. Mevsim cerrahi girişim zamanlamasını etkilemez, ancak farklı önlemleri gerekli kılabilir.
Cerrahın yapamayacakları nedir? Cerrah ne zaman "dur" demeli ya da dememeli mi?
- Cerrahinin temel yasalarından birisi "önce zarar verme" ilkesi. Cerrah tecrübe, eğitim ve teknik sınırlarını bilmeli ve sınırın dışına çıkmamalı. Bazen bir cerrahi girişimin yapılmama kararı ya da sınırlı yapılması kararı en doğru karardır. Bilimsel olarak kanıtlanmamış, mantıklı bir temele oturmamış teknikler kişi üzerinde kullanılamaz. Konuya hasta açısından bakarsak, psikolojik sorunları olan, beden algı bozukluğu olan, kendisi için değil başkası için ameliyat olan, sonuç ile ilgili aşırı beklentiye giren, ne istediğini tam olarak anlatamayan hastalarda sonuçtan emin olunsa da cerrahi girişim yapılamaz. Yapılırsa ne olur? Cerrah "sonuç iyi oldu fakat bana yakışmadı" cümlesi ile karşılaşabilir. Bu tür durumlarda, girişim sonrası karşılaşılan her sorun küçük de olsa aşırı algılanır. Hazır olmayan hastalarda duygusal tepkiler, keşke olmasaydım pişmanlıkları iyileşme döneminde zihni işgal edebilir.
Kısa saç modaysa kepçe kulak, göbekler açıktaysa karın estetiği çok isteniyor
Estetik cerrahi taleplerini kültürel, ırksal, ekonomik durum ve hatta giyim tarzları belirler. Türkiye’de bu konuda net rakamlar rapor edilmediği halde, en çok yapılan estetik girişimlerin burun ve meme estetiği. ABD’de 2006 yılında talepler meme, burun estetiği ve liposuction şeklinde sıralandı. Bu sıralamalar ülkeden ülkeye değişir. Örneğin Arjantin dünyada meme büyütmenin en fazla yapıldığı ülke. Brezilya ise dünyada en fazla kalça estetiğinin yapıldığı yer. Ülkemizde ise henüz arka beden estetiği ile ilgili talepler çok değil. Kalça estetiği, baldır estetiği, sırt estetiği arka beden estetiği içine giren konular arasında yer alır. Dekolte estetiği, özellikle bazı batı ülkelerinde talep edilen bir alan iken ülkemizde daha geri planda kalıyor. Moda bile estetik taleplerini etkiliyor. Saç kesim tarzlarının kısa olduğu dönemlerde kepçe kulak estetiği, göbeği açıkta bırak giysilerin moda olduğu dönemlerde karın estetiğinin istenmesi gibi...
İdeal güzellik kültüre göre değişiyor
Batı toplumlarında ideal olarak sunulan bel/kalça oranı 7/10, Uzakdoğu’da 6/10, Latinler ve Afrika’da ise 8/10. Yakın zamana kadar estetik cerrahi idealleri batı merkezli yapılırdı. Günümüzde, her ırk ve renk için kendi güzellik ideallerini tanımlamak ve onu yakalamak ilkesi yerleşti. Buna rağmen batı tanımlı güzellik idealleri hálá etkin. Uzakdoğu’nun kıvrımı olmayan oryantal göz kapağı, bu etkiler nedeniyle giderek artan sayıda Uzakdoğulu tarafından cerrahi girişimle değiştirilme yoluna gidiliyor. Beyaz ten ideali, zenci ırkını renk açma işlemlerine yönlendiriyor. Bazı Asya kültürlerinde büyük ve sarkık kulak memelerine mistik anlamlar yüklenir ve önemli olabilir. Batı toplumunda ise bu görünüm estetik kabul edilmiyor.
Gerçekçi olmayan talepleri cerrah reddetmeli
Cerraha gelen taleplerin bir bölümü gerçekçi değildir. Özellikle reklam amaçlı yayınlar ve bazı filmler kişilerin beklentilerini gerçekçi sınırların dışına çıkarıyor. Bu nedenle beklentileri doğru bir düzeye çekmek ve hastayı tekrar eğitmek gerekir. Taleplerin bir kısmı ise başka türlü yanlışlıklar içerir. Tanısını kendisi koymuş ve tedavi planını da belirlemiş hastalara sıklıkla rastlıyoruz. Örneğin kendisine kaz ayağı çizgileri tanısı koyan orta yaşın üzerinde bir hastanın, tedavi olarak da botoks talebiyle karşımıza geldiği olur. Burada önce kendi koyduğu tanının eksik olduğunu, doğrusunun kaş kenarının düşmesi olduğunu söylemekle işe başlarız. Botoks hastanın zihninde gençleşmenin karşılığı oldu. Kişinin talebi aslında yeniden gençleşme. Botoks bu başlık altında küçük bir bölümü oluşturur. Hekim kişiyi cerrahi girişime hazır ya da uygun bulmazsa, kişinin talepleri etik ilkeler dışındaysa cerrahi girişimi reddeder. Etmelidir de.
Estetik cerrahiyle sınırlar ne kadar zorlanabilir? En basit örnekle, çirkin bir kadını güzel bir kadın yapmak ne kadar mümkün?
- Michelangelo, heykel yaparken mermerin içindeki saklı formu serbestleştirdiğini söyler. Ben de eldeki malzemenin içinde sonucun gizli olduğunu söyleyebilirim! Çirkin bir kadın güzel bir kadın yapılabilir. Yine de bilmek gerekir ki mevcut dokusunun, şekillendirmeye izin verdiği ölçüde değişim gerçekleşecektir.
Estetik cerrahi, baştan yaratmak mıdır?
- Estetik cerrahiyi; değiştirmek, geliştirmek ya da geriye döndürmek olarak tanımlamak daha doğrudur. "Beni baştan yarat" cümlesi bir şarkıyı hatırlatsa da estetik cerrahide de kullanılır hale geldi! Gerçekten çok çirkin bir yüze, birkaç kombine işlem yapıldığında elde edilen sonuç "beni baştan yarat", türünde. Bu durumun bir diğer şekli özellikle ABD’de görülen, "ünlü bir yüz istiyorum" talebi. Çok sarkmış, kırışmış, cerrahi girişime uygun bir yüze yapılan gençleştirme işlemleri, baştan yaratılmış etkisi verir. Bir de kriminal amaçlı yapılan, baştan yaratılma işlemleri vardır ki kişinin tanınmaması amaçtır ve bu durum konu dışına çıkar.
Çok sayıda estetik cerrahi girişimini aynı anda uygulamak riskli midir?
- Çoklu estetik ameliyatları ikiye ayırmamız mümkün. İlki batı basınında mumya estetiği olarak da bilinen aynı anda pek çok işlemin yapıldığı uygulama. Diğeri ise aralıklarla yapılan çoklu estetik girişimler. Kişi psikolojik olarak uygun, beklentilerini iyi belirlemiş, sağlıklı ve işlem öncesi kontrolleri yeterince yapılmışsa çok sayıda estetik cerrahi uygulamak risk eklemez. Tersine başka yararları var. Bedendeki ya da yüzdeki uyumu yakalamayı kolaylaştırır.
Estetik cerrahi hayatın içine giderek daha fazla giriyor. Varoşlarda bile banka kredileriyle ameliyat yaptıranlar var. Sizce neden bu kadar insan talep ediyor?
- İnsanlar modern estetik cerrahinin verebileceği iyi sonuçları görmeye başladılar. İyi sonuçların, sosyal yaşamlarına olabilecek katkılarının farkına vardılar. Üstelik bu durum bilimsel çalışmalarla da doğrulandı. Daha güzel bireylerin kariyerde daha hızlı yükseldikleri, aynı düzeydeki meslektaşlarından daha fazla para kazandıkları, daha kolay iş buldukları, hatta mahkemeye düştüklerinde daha az ceza aldıkları biliniyor. Estetik cerrahinin psikolojik yararları da malum. Beden algısındaki olumlu gelişme, yaşam kalitesi ve öz saygı da artış bunlardan sadece bazıları. Çıkan haberler, filmler estetik cerrahiyi olağanlaştırdı. Elitist estetik cerrahi, popüler hale geldi. Geçmişin zenginlere özgü, statü sembolü cerrahisi, günümüzde halka yayılmış görünüyor. Genç görünme sosyal baskısı da estetiğe teşvik eden konulardan bir diğeri olarak öne çıkıyor.
Cerrahinin sınırları nedir?
- Teknik, yaş, mevsim gibi pek çok faktör cerrahinin sınırlarını belirler. Estetik cerrahi, yakın ilişkili olduğu teknolojinin gelişimiyle birlikte sınırlarını giderek genişletiyor. Bazı cerrahi girişimlerde yaş engelleyicidir ve tekniği belirler. Ancak bilinenin aksine çocukluk çağında da estetik yapılabilir. Ancak kuralları ve yaklaşımı biraz daha fark gösterir. Bazı durumlarda çocuğun büyümesinin beklenmesi yaklaşımı yanlış ve sakıncalı. Yaş faktöründe tavanı takvim yaşı belirlemez, kişinin sağlık durumunun elverişli olması yeterli. Biliyoruz ki görüntü bozuklukları kişiliğin olumsuz şekillenmesinde çok etkili. Okul başarısı, sosyal iletişim, dikkat ve konsantrasyon konuyla yakından bağlantılı. Güneşin çok güçlü olduğu dönemlerde, yüz soyma işlemleri genellikle yapılmaz. Mevsim cerrahi girişim zamanlamasını etkilemez, ancak farklı önlemleri gerekli kılabilir.
Cerrahın yapamayacakları nedir? Cerrah ne zaman "dur" demeli ya da dememeli mi?
- Cerrahinin temel yasalarından birisi "önce zarar verme" ilkesi. Cerrah tecrübe, eğitim ve teknik sınırlarını bilmeli ve sınırın dışına çıkmamalı. Bazen bir cerrahi girişimin yapılmama kararı ya da sınırlı yapılması kararı en doğru karardır. Bilimsel olarak kanıtlanmamış, mantıklı bir temele oturmamış teknikler kişi üzerinde kullanılamaz. Konuya hasta açısından bakarsak, psikolojik sorunları olan, beden algı bozukluğu olan, kendisi için değil başkası için ameliyat olan, sonuç ile ilgili aşırı beklentiye giren, ne istediğini tam olarak anlatamayan hastalarda sonuçtan emin olunsa da cerrahi girişim yapılamaz. Yapılırsa ne olur? Cerrah "sonuç iyi oldu fakat bana yakışmadı" cümlesi ile karşılaşabilir. Bu tür durumlarda, girişim sonrası karşılaşılan her sorun küçük de olsa aşırı algılanır. Hazır olmayan hastalarda duygusal tepkiler, keşke olmasaydım pişmanlıkları iyileşme döneminde zihni işgal edebilir.
Kısa saç modaysa kepçe kulak, göbekler açıktaysa karın estetiği çok isteniyor
Estetik cerrahi taleplerini kültürel, ırksal, ekonomik durum ve hatta giyim tarzları belirler. Türkiye’de bu konuda net rakamlar rapor edilmediği halde, en çok yapılan estetik girişimlerin burun ve meme estetiği. ABD’de 2006 yılında talepler meme, burun estetiği ve liposuction şeklinde sıralandı. Bu sıralamalar ülkeden ülkeye değişir. Örneğin Arjantin dünyada meme büyütmenin en fazla yapıldığı ülke. Brezilya ise dünyada en fazla kalça estetiğinin yapıldığı yer. Ülkemizde ise henüz arka beden estetiği ile ilgili talepler çok değil. Kalça estetiği, baldır estetiği, sırt estetiği arka beden estetiği içine giren konular arasında yer alır. Dekolte estetiği, özellikle bazı batı ülkelerinde talep edilen bir alan iken ülkemizde daha geri planda kalıyor. Moda bile estetik taleplerini etkiliyor. Saç kesim tarzlarının kısa olduğu dönemlerde kepçe kulak estetiği, göbeği açıkta bırak giysilerin moda olduğu dönemlerde karın estetiğinin istenmesi gibi...
İdeal güzellik kültüre göre değişiyor
Batı toplumlarında ideal olarak sunulan bel/kalça oranı 7/10, Uzakdoğu’da 6/10, Latinler ve Afrika’da ise 8/10. Yakın zamana kadar estetik cerrahi idealleri batı merkezli yapılırdı. Günümüzde, her ırk ve renk için kendi güzellik ideallerini tanımlamak ve onu yakalamak ilkesi yerleşti. Buna rağmen batı tanımlı güzellik idealleri hálá etkin. Uzakdoğu’nun kıvrımı olmayan oryantal göz kapağı, bu etkiler nedeniyle giderek artan sayıda Uzakdoğulu tarafından cerrahi girişimle değiştirilme yoluna gidiliyor. Beyaz ten ideali, zenci ırkını renk açma işlemlerine yönlendiriyor. Bazı Asya kültürlerinde büyük ve sarkık kulak memelerine mistik anlamlar yüklenir ve önemli olabilir. Batı toplumunda ise bu görünüm estetik kabul edilmiyor.
Gerçekçi olmayan talepleri cerrah reddetmeli
Cerraha gelen taleplerin bir bölümü gerçekçi değildir. Özellikle reklam amaçlı yayınlar ve bazı filmler kişilerin beklentilerini gerçekçi sınırların dışına çıkarıyor. Bu nedenle beklentileri doğru bir düzeye çekmek ve hastayı tekrar eğitmek gerekir. Taleplerin bir kısmı ise başka türlü yanlışlıklar içerir. Tanısını kendisi koymuş ve tedavi planını da belirlemiş hastalara sıklıkla rastlıyoruz. Örneğin kendisine kaz ayağı çizgileri tanısı koyan orta yaşın üzerinde bir hastanın, tedavi olarak da botoks talebiyle karşımıza geldiği olur. Burada önce kendi koyduğu tanının eksik olduğunu, doğrusunun kaş kenarının düşmesi olduğunu söylemekle işe başlarız. Botoks hastanın zihninde gençleşmenin karşılığı oldu. Kişinin talebi aslında yeniden gençleşme. Botoks bu başlık altında küçük bir bölümü oluşturur. Hekim kişiyi cerrahi girişime hazır ya da uygun bulmazsa, kişinin talepleri etik ilkeler dışındaysa cerrahi girişimi reddeder. Etmelidir de.