En tehlikeli şarbon solunumla bulaşıyor

Sadece ABD'nin deÄŸil, dünyanın kábusu haline gelen ÅŸarbon, pek çok yolla bulaÅŸabilen bir enfeksiyon hastalığı. Solunum yoluyla bulaÅŸanları ölümcül olabiliyor. Ä°ÅŸin en kötü tarafı, ÅŸarbonu üretmek çok kolay. Bu nedenle, en ucuz ve en etkili biyo-kimyasal silah olarak biliniyor.Ä°nsanlar ve hayvanlarda bilinen en eski enfeksiyon hastalıklarından biri olan ‘şarbon’a yol açan, ‘bacillus anthracis’ bakterisinin sporları ısı, soÄŸuk, ultraviyole, kuruluk ve kimyasal dezenfektanlara dayanıklı olması nedeniyle kolayca bulaÅŸabiliyor. Yüksek teknoloji gerektirmeden, laboratuvar koÅŸullarında kolayca üretilen ÅŸarbon bakterisi, ‘‘fakirin atom bombası’’ diye isimlendiriliyor. En sık görüleni olan cilt ÅŸarbonu tedavi edilebilirliÄŸine raÄŸmen, solunum yoluyla bulaÅŸan, akciÄŸerleri ve mide-bağırsaklarını tutan ÅŸarbon türü tehlikeli ve öldürücü olabiliyor. ABD'de solunum yoluyla bulaÅŸan akciÄŸer ÅŸarbonu görülüyor.Marmara Ãœniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Öğretim Ãœyesi Doç. Dr. Lütfiye MülazımoÄŸlu'nun ve International Hospital enfeksiyon hastalıkları uzmanı Dr. AydoÄŸan Lermi'nin ÅŸarbonla ilgili verdikleri bilgiler şöyle:Hastalığa yol açan etken nedir?Åžarbona yol açan ÅŸarbon bakterisi spor (bakteri yumurtacığı) oluÅŸturabilme özelliÄŸi taşır. Bu bakteri yumurtacıkları bir anlamda uykuya geçerek, uygun ortam buluncaya kadar çoÄŸalmadan bekliyorlar. Uygun ortamda yumurta açılıyor. Çevresel koÅŸullara son derece dayanıklı olan bu sporlar bulaÅŸtıkları yollara göre hastalık oluÅŸturur. Sporlar vücuda girdikten kısa zaman sonra canlı hale geçer, çoÄŸalır ve toksin (zehir) üretmeye baÅŸlar.Kaç ÅŸekilde bulaşır? Sporlarlar deriden bulaşırsa ‘deri ÅŸarbonu’, solunum yoluyla bulaşırsa ‘akciÄŸer ÅŸarbonu’, gıdalar yoluyla bulaşırsa da ‘sindirim sistemi ÅŸarbonu’na neden olur. Ä°nsanlara ya enfekte hayvanlardan direkt ya da indirekt yolla bulaşır. Cilt ÅŸarbonunun belirtileri nedir ve tedavisi nasıl yapılır?Cilt ÅŸarbonu hayvancılık, yün gibi hayvan çıktılarıyla uÄŸraÅŸanlarda görülür. AÄŸrısız yara, kaşıntı olur. Yaranın etrafı ödemlidir. Ortası siyahlaşır. Penisilin ve uygun antibiyotiklerle tedavi edilir. Öldürücü deÄŸildir. Ama kalıcı yara izi bırakır. En tehlikeli tipi hangisi? Belirtileri nedir?AkciÄŸer ÅŸarbonu, en tehlikeli ve öldürücü tipidir. Kolay bulaşır. AkciÄŸer ÅŸarbonunun belirtileri nedir? Önce üst solunum yolu ÅŸikáyetlerine yol açar. Halsizlik, hafif ateÅŸ, kuru öksürük olur. Ancak toksinler devreye girdikten sonra özellikle akciÄŸer ile kalp arasında bulunan bölgede ödemle doku yıkımına neden olur. Åžiddetli nefes darlığı, kalp çarpıntısı, yüksek ateÅŸ, aşırı terleme, hatta bazen kan tükürmeye yol açar.Nasıl tedavi edilir?Antibiyotiklerin tedavide yeri var. Ancak tedavide baÅŸarı oranı erken teÅŸhiste bile yüzde 5-10'dur. Öldürücü etkisi ne zaman ortaya çıkar? Öldürücü etkisi hemen baÅŸlar ve 6-10 günde ölüme yol açabilir. Sindirim yoluyla bulaÅŸan ÅŸarbon öldürür mü?Hastalık etkeni bulaÅŸmış yiyecekler, iyi piÅŸmemiÅŸ hayvansal gıdayla bulaÅŸabilir. Kanlı ishale yol açar. En seyrek görüleni olsa da öldürücü olabilir. BildirilmiÅŸ vaka sayısı az.Åžarbon açısından kimler daha büyük risk altında?BulaÅŸma yolları düşünüldüğünde, sporla bulaÅŸmış kil, yün, deri, post, kemik gibi hayvansal maddelerin sanayide iÅŸlenmesi sırasında bulaÅŸabileceÄŸi için bu sektörde çalışanların daha büyük risk altında olduÄŸu söylenebilir. Hayvancılıkla uÄŸraÅŸanlar, kasap ve veterinerler de risk taşıyor. Toprakta bol miktarda spor bulunabileceÄŸi için tarımla uÄŸraÅŸanlar da hastalık riski taşıyor. Mesude ERÅžANTürkiye’de ÅŸarbonTürkiye'de sık görülüyor mu?Türkiye'de ortalama 3 yılda 1 cilt ÅŸarbonu vakası görülüyor. Özellikle Orta Anadolu'da hayvancılıkla uÄŸraÅŸan ÅŸehirlerde rastlanıyor. Neden biyolojik silah için uygun?DoÄŸa koÅŸullarına dirençli olması, uzun süre canlı kalabilmesi, hava yoluyla kolay bulaÅŸması, hızlı ve ölümcül akciÄŸer ÅŸarbonuna yol açabilmesi nedeniyle ÅŸarbon nükleer biyolojik ve kimyasal silahlar (NBC) içinde en sık kullanılan ajan. Sporların saklanması veya gönderilmesi de kolay.Toz ÅŸarbon nasıl elde ediliyor?Hastalık zaten insanlarda ve hayvanlarda görülüyor. Hastalardan alınan ÅŸarbon virüsü, laboratuvar ortamında, yüksek bir teklonoloji ihtiyaç duyulmadan kolayca üretiliyor. Birkaç günde trilyonlarca bakteriyi üretmek mümkün. Bu kadar kolay, yüksek teknoloji gerektirmeden, ucuza üretilebilmesi nedeniyle ‘fakirin atom bombası’ deniliyor. Biyolojik saldırı ne zaman düşünülmeli?Åžarbona hemen her ülkede düşük sayıda rastlanır. Vakaların sayısında hızlı artma görülmesi veya akciÄŸer, bağırsak ÅŸarbonu gibi ender görülen ÅŸarbon vakalarının aniden artması biyolojik saldırının ilk belirtisi. Hangi ülkelerde biyolojik silah olarak ÅŸarbon var?Japonya, Ä°ngiltere, ABD, Irak ve eski SSCB cumhuriyetlerinde ÅŸarbon silah olarak bulunuyor.Korunma yöntemleriBUHAR EN ETKÄ°LÄ° METODOrtamın ÅŸarbon sporlarından korunması için formaldehit buharına tutulmasının yararı var. Ortamdaki toz yüzde 5'lik hipoklorit (çamaşır suyu) ve fenolkarboksit ile temizlenirse yüzey hijyeni saÄŸlanabilir.AÅžILAR YÃœZDE 90 KORUYUCUABD ve eski SSCB'nin ÅŸarbon aşısı ürettiÄŸi biliniyor. Aşıların koruyuculuÄŸu yüzde 90'lara kadar çıkıyor. Ancak kitle halinde aşılama yapılmıyor.ŞÜPHELÄ° PAKETLERÄ° AÇMAYINŞüphelendiÄŸiniz paketleri kesinlikle açmayın. Paketlerin içindeki olası sporların ortama dağılmasını önlemek için 2-3 kat naylon poÅŸet veya jelatinle sarın. Ä°l Hıfzıssıhha Müdürlüğü'ne iletin. Şüpheli paket ilgili yerlerde açılırken, eldiven takmak, özel giysiler giymek yerinde olur. Çok fazla mektupla ilgilenenlerin basit bir ameliyat maskesi takması da koruyucu olabilir. Åžarbon’a eldivenli ve maskeli önlemDÃœNYAYI tedirgin eden ÅŸarbona karşı Posta Ä°ÅŸleme Merkezi, personeline eldiven, toz maskesi, galoÅŸ, önlük ve steril su kullanma zorunluluÄŸu getirdi.Yurtdışından her gün Türkiye'ye gelen mektup ve paketlerin ÅŸehirlere göre tasnifinin yapıldığı PTT Avrupa Yakası Posta Ä°ÅŸleme Merkezi (AVPÄ°M) Müdürlüğü'nde çalışan ve günde ortalama 1.5 milyon mektubu tek tek tasnif eden 15 personel, dünden itibaren eldiven, toz maskesi, galoÅŸ, önlük ve steril su kullanmaya baÅŸladı. AVPÄ°M yetkilileri, personelin tedirginliÄŸinin de önüne geçildiÄŸini belirtti. Merkezlerine yurtdışından haftada 7.5 milyon mektup geldiÄŸini belirten AVPÄ°M Müdürü Ergül ÅžimÅŸek, ‘‘Terör maalesef amacına ulaÅŸtı ve herkesi olduÄŸu gibi çalışanlarımızı da tedirgin etti. Zor bir durum, ancak tüm personelimize titiz önlemler alarak olası bir tatsızlığın önüne geçmek istiyoruz’’ dedi. Yurtdışından gelen mektup ve paketlerin yüzde 80'lik bölümünün AVPÄ°M'den geçtiÄŸini belirten ÅžimÅŸek, ‘‘Bizim haricimizde bir de Ankara'da posta iÅŸleme merkezi var. Ama orası buraya oranla bir hayli küçük. BaÅŸta Almanya olmak üzere birçok Avrupa ülkesinden uçakla ABD ve Ä°ngiltere'den uçak ve TIR'la mektup ve paketler geliyor. Irak'tan ise çok az mektup ve paket gelir. Önlemlerimizi buna göre artırarak yeniden gözden geçirdik’’ diye konuÅŸtu. Â