En tehlikeli şarbon solunumla bulaşıyor
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Ekim 19, 2001 02:08
Sadece ABD'nin değil, dünyanın kábusu haline gelen şarbon, pek çok yolla bulaşabilen bir enfeksiyon hastalığı. Solunum yoluyla bulaşanları ölümcül olabiliyor. İşin en kötü tarafı, şarbonu üretmek çok kolay. Bu nedenle, en ucuz ve en etkili biyo-kimyasal silah olarak biliniyor.
İnsanlar ve hayvanlarda bilinen en eski enfeksiyon hastalıklarından biri olan ‘şarbon’a yol açan, ‘bacillus anthracis’ bakterisinin sporları ısı, soğuk, ultraviyole, kuruluk ve kimyasal dezenfektanlara dayanıklı olması nedeniyle kolayca bulaşabiliyor. Yüksek teknoloji gerektirmeden, laboratuvar koşullarında kolayca üretilen şarbon bakterisi, ‘‘fakirin atom bombası’’ diye isimlendiriliyor.
En sık görüleni olan cilt şarbonu tedavi edilebilirliğine rağmen, solunum yoluyla bulaşan, akciğerleri ve mide-bağırsaklarını tutan şarbon türü tehlikeli ve öldürücü olabiliyor. ABD'de solunum yoluyla bulaşan akciğer şarbonu görülüyor.
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Lütfiye Mülazımoğlu'nun ve International Hospital enfeksiyon hastalıkları uzmanı Dr. Aydoğan Lermi'nin şarbonla ilgili verdikleri bilgiler şöyle:
Hastalığa yol açan etken nedir?
Şarbona yol açan şarbon bakterisi spor (bakteri yumurtacığı) oluşturabilme özelliği taşır. Bu bakteri yumurtacıkları bir anlamda uykuya geçerek, uygun ortam buluncaya kadar çoğalmadan bekliyorlar. Uygun ortamda yumurta açılıyor. Çevresel koşullara son derece dayanıklı olan bu sporlar bulaştıkları yollara göre hastalık oluşturur. Sporlar vücuda girdikten kısa zaman sonra canlı hale geçer, çoğalır ve toksin (zehir) üretmeye başlar.
Kaç şekilde bulaşır?
Sporlarlar deriden bulaşırsa ‘deri şarbonu’, solunum yoluyla bulaşırsa ‘akciğer şarbonu’, gıdalar yoluyla bulaşırsa da ‘sindirim sistemi şarbonu’na neden olur. İnsanlara ya enfekte hayvanlardan direkt ya da indirekt yolla bulaşır.
Cilt şarbonunun belirtileri nedir ve tedavisi nasıl yapılır?
Cilt şarbonu hayvancılık, yün gibi hayvan çıktılarıyla uğraşanlarda görülür. Ağrısız yara, kaşıntı olur. Yaranın etrafı ödemlidir. Ortası siyahlaşır. Penisilin ve uygun antibiyotiklerle tedavi edilir. Öldürücü değildir. Ama kalıcı yara izi bırakır.
En tehlikeli tipi hangisi? Belirtileri nedir?
Akciğer şarbonu, en tehlikeli ve öldürücü tipidir. Kolay bulaşır.
Akciğer şarbonunun belirtileri nedir?
Önce üst solunum yolu şikáyetlerine yol açar. Halsizlik, hafif ateş, kuru öksürük olur. Ancak toksinler devreye girdikten sonra özellikle akciğer ile kalp arasında bulunan bölgede ödemle doku yıkımına neden olur. Şiddetli nefes darlığı, kalp çarpıntısı, yüksek ateş, aşırı terleme, hatta bazen kan tükürmeye yol açar.
Nasıl tedavi edilir?
Antibiyotiklerin tedavide yeri var. Ancak tedavide başarı oranı erken teşhiste bile yüzde 5-10'dur.
Öldürücü etkisi ne zaman ortaya çıkar?
Öldürücü etkisi hemen başlar ve 6-10 günde ölüme yol açabilir.
Sindirim yoluyla bulaşan şarbon öldürür mü?
Hastalık etkeni bulaşmış yiyecekler, iyi pişmemiş hayvansal gıdayla bulaşabilir. Kanlı ishale yol açar. En seyrek görüleni olsa da öldürücü olabilir. Bildirilmiş vaka sayısı az.
Şarbon açısından kimler daha büyük risk altında?
Bulaşma yolları düşünüldüğünde, sporla bulaşmış kil, yün, deri, post, kemik gibi hayvansal maddelerin sanayide işlenmesi sırasında bulaşabileceği için bu sektörde çalışanların daha büyük risk altında olduğu söylenebilir. Hayvancılıkla uğraşanlar, kasap ve veterinerler de risk taşıyor. Toprakta bol miktarda spor bulunabileceği için tarımla uğraşanlar da hastalık riski taşıyor. Mesude ERŞAN
Türkiye’de şarbon
Türkiye'de sık görülüyor mu?
Türkiye'de ortalama 3 yılda 1 cilt şarbonu vakası görülüyor. Özellikle Orta Anadolu'da hayvancılıkla uğraşan şehirlerde rastlanıyor.
Neden biyolojik silah için uygun?
Doğa koşullarına dirençli olması, uzun süre canlı kalabilmesi, hava yoluyla kolay bulaşması, hızlı ve ölümcül akciğer şarbonuna yol açabilmesi nedeniyle şarbon nükleer biyolojik ve kimyasal silahlar (NBC) içinde en sık kullanılan ajan. Sporların saklanması veya gönderilmesi de kolay.
Toz şarbon nasıl elde ediliyor?
Hastalık zaten insanlarda ve hayvanlarda görülüyor. Hastalardan alınan şarbon virüsü, laboratuvar ortamında, yüksek bir teklonoloji ihtiyaç duyulmadan kolayca üretiliyor. Birkaç günde trilyonlarca bakteriyi üretmek mümkün. Bu kadar kolay, yüksek teknoloji gerektirmeden, ucuza üretilebilmesi nedeniyle ‘fakirin atom bombası’ deniliyor.
Biyolojik saldırı ne zaman düşünülmeli?
Şarbona hemen her ülkede düşük sayıda rastlanır. Vakaların sayısında hızlı artma görülmesi veya akciğer, bağırsak şarbonu gibi ender görülen şarbon vakalarının aniden artması biyolojik saldırının ilk belirtisi.
Hangi ülkelerde biyolojik silah olarak şarbon var?
Japonya, İngiltere, ABD, Irak ve eski SSCB cumhuriyetlerinde şarbon silah olarak bulunuyor.
Korunma yöntemleri
BUHAR EN ETKİLİ METOD
Ortamın şarbon sporlarından korunması için formaldehit buharına tutulmasının yararı var. Ortamdaki toz yüzde 5'lik hipoklorit (çamaşır suyu) ve fenolkarboksit ile temizlenirse yüzey hijyeni sağlanabilir.
AŞILAR YÜZDE 90 KORUYUCU
ABD ve eski SSCB'nin şarbon aşısı ürettiği biliniyor. Aşıların koruyuculuğu yüzde 90'lara kadar çıkıyor. Ancak kitle halinde aşılama yapılmıyor.
ŞÜPHELİ PAKETLERİ AÇMAYIN
Şüphelendiğiniz paketleri kesinlikle açmayın. Paketlerin içindeki olası sporların ortama dağılmasını önlemek için 2-3 kat naylon poşet veya jelatinle sarın. İl Hıfzıssıhha Müdürlüğü'ne iletin. Şüpheli paket ilgili yerlerde açılırken, eldiven takmak, özel giysiler giymek yerinde olur. Çok fazla mektupla ilgilenenlerin basit bir ameliyat maskesi takması da koruyucu olabilir.
Şarbon’a eldivenli ve maskeli önlem
DÜNYAYI tedirgin eden şarbona karşı Posta İşleme Merkezi, personeline eldiven, toz maskesi, galoş, önlük ve steril su kullanma zorunluluğu getirdi.
Yurtdışından her gün Türkiye'ye gelen mektup ve paketlerin şehirlere göre tasnifinin yapıldığı PTT Avrupa Yakası Posta İşleme Merkezi (AVPİM) Müdürlüğü'nde çalışan ve günde ortalama 1.5 milyon mektubu tek tek tasnif eden 15 personel, dünden itibaren eldiven, toz maskesi, galoş, önlük ve steril su kullanmaya başladı. AVPİM yetkilileri, personelin tedirginliğinin de önüne geçildiğini belirtti. Merkezlerine yurtdışından haftada 7.5 milyon mektup geldiğini belirten AVPİM Müdürü Ergül Şimşek, ‘‘Terör maalesef amacına ulaştı ve herkesi olduğu gibi çalışanlarımızı da tedirgin etti. Zor bir durum, ancak tüm personelimize titiz önlemler alarak olası bir tatsızlığın önüne geçmek istiyoruz’’ dedi. Yurtdışından gelen mektup ve paketlerin yüzde 80'lik bölümünün AVPİM'den geçtiğini belirten Şimşek, ‘‘Bizim haricimizde bir de Ankara'da posta işleme merkezi var. Ama orası buraya oranla bir hayli küçük. Başta Almanya olmak üzere birçok Avrupa ülkesinden uçakla ABD ve İngiltere'den uçak ve TIR'la mektup ve paketler geliyor. Irak'tan ise çok az mektup ve paket gelir. Önlemlerimizi buna göre artırarak yeniden gözden geçirdik’’ diye konuştu.
En sık görüleni olan cilt şarbonu tedavi edilebilirliğine rağmen, solunum yoluyla bulaşan, akciğerleri ve mide-bağırsaklarını tutan şarbon türü tehlikeli ve öldürücü olabiliyor. ABD'de solunum yoluyla bulaşan akciğer şarbonu görülüyor.
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Lütfiye Mülazımoğlu'nun ve International Hospital enfeksiyon hastalıkları uzmanı Dr. Aydoğan Lermi'nin şarbonla ilgili verdikleri bilgiler şöyle:
Hastalığa yol açan etken nedir?
Şarbona yol açan şarbon bakterisi spor (bakteri yumurtacığı) oluşturabilme özelliği taşır. Bu bakteri yumurtacıkları bir anlamda uykuya geçerek, uygun ortam buluncaya kadar çoğalmadan bekliyorlar. Uygun ortamda yumurta açılıyor. Çevresel koşullara son derece dayanıklı olan bu sporlar bulaştıkları yollara göre hastalık oluşturur. Sporlar vücuda girdikten kısa zaman sonra canlı hale geçer, çoğalır ve toksin (zehir) üretmeye başlar.
Kaç şekilde bulaşır?
Sporlarlar deriden bulaşırsa ‘deri şarbonu’, solunum yoluyla bulaşırsa ‘akciğer şarbonu’, gıdalar yoluyla bulaşırsa da ‘sindirim sistemi şarbonu’na neden olur. İnsanlara ya enfekte hayvanlardan direkt ya da indirekt yolla bulaşır.
Cilt şarbonunun belirtileri nedir ve tedavisi nasıl yapılır?
Cilt şarbonu hayvancılık, yün gibi hayvan çıktılarıyla uğraşanlarda görülür. Ağrısız yara, kaşıntı olur. Yaranın etrafı ödemlidir. Ortası siyahlaşır. Penisilin ve uygun antibiyotiklerle tedavi edilir. Öldürücü değildir. Ama kalıcı yara izi bırakır.
En tehlikeli tipi hangisi? Belirtileri nedir?
Akciğer şarbonu, en tehlikeli ve öldürücü tipidir. Kolay bulaşır.
Akciğer şarbonunun belirtileri nedir?
Önce üst solunum yolu şikáyetlerine yol açar. Halsizlik, hafif ateş, kuru öksürük olur. Ancak toksinler devreye girdikten sonra özellikle akciğer ile kalp arasında bulunan bölgede ödemle doku yıkımına neden olur. Şiddetli nefes darlığı, kalp çarpıntısı, yüksek ateş, aşırı terleme, hatta bazen kan tükürmeye yol açar.
Nasıl tedavi edilir?
Antibiyotiklerin tedavide yeri var. Ancak tedavide başarı oranı erken teşhiste bile yüzde 5-10'dur.
Öldürücü etkisi ne zaman ortaya çıkar?
Öldürücü etkisi hemen başlar ve 6-10 günde ölüme yol açabilir.
Sindirim yoluyla bulaşan şarbon öldürür mü?
Hastalık etkeni bulaşmış yiyecekler, iyi pişmemiş hayvansal gıdayla bulaşabilir. Kanlı ishale yol açar. En seyrek görüleni olsa da öldürücü olabilir. Bildirilmiş vaka sayısı az.
Şarbon açısından kimler daha büyük risk altında?
Bulaşma yolları düşünüldüğünde, sporla bulaşmış kil, yün, deri, post, kemik gibi hayvansal maddelerin sanayide işlenmesi sırasında bulaşabileceği için bu sektörde çalışanların daha büyük risk altında olduğu söylenebilir. Hayvancılıkla uğraşanlar, kasap ve veterinerler de risk taşıyor. Toprakta bol miktarda spor bulunabileceği için tarımla uğraşanlar da hastalık riski taşıyor. Mesude ERŞAN
Türkiye’de şarbon
Türkiye'de sık görülüyor mu?
Türkiye'de ortalama 3 yılda 1 cilt şarbonu vakası görülüyor. Özellikle Orta Anadolu'da hayvancılıkla uğraşan şehirlerde rastlanıyor.
Neden biyolojik silah için uygun?
Doğa koşullarına dirençli olması, uzun süre canlı kalabilmesi, hava yoluyla kolay bulaşması, hızlı ve ölümcül akciğer şarbonuna yol açabilmesi nedeniyle şarbon nükleer biyolojik ve kimyasal silahlar (NBC) içinde en sık kullanılan ajan. Sporların saklanması veya gönderilmesi de kolay.
Toz şarbon nasıl elde ediliyor?
Hastalık zaten insanlarda ve hayvanlarda görülüyor. Hastalardan alınan şarbon virüsü, laboratuvar ortamında, yüksek bir teklonoloji ihtiyaç duyulmadan kolayca üretiliyor. Birkaç günde trilyonlarca bakteriyi üretmek mümkün. Bu kadar kolay, yüksek teknoloji gerektirmeden, ucuza üretilebilmesi nedeniyle ‘fakirin atom bombası’ deniliyor.
Biyolojik saldırı ne zaman düşünülmeli?
Şarbona hemen her ülkede düşük sayıda rastlanır. Vakaların sayısında hızlı artma görülmesi veya akciğer, bağırsak şarbonu gibi ender görülen şarbon vakalarının aniden artması biyolojik saldırının ilk belirtisi.
Hangi ülkelerde biyolojik silah olarak şarbon var?
Japonya, İngiltere, ABD, Irak ve eski SSCB cumhuriyetlerinde şarbon silah olarak bulunuyor.
Korunma yöntemleri
BUHAR EN ETKİLİ METOD
Ortamın şarbon sporlarından korunması için formaldehit buharına tutulmasının yararı var. Ortamdaki toz yüzde 5'lik hipoklorit (çamaşır suyu) ve fenolkarboksit ile temizlenirse yüzey hijyeni sağlanabilir.
AŞILAR YÜZDE 90 KORUYUCU
ABD ve eski SSCB'nin şarbon aşısı ürettiği biliniyor. Aşıların koruyuculuğu yüzde 90'lara kadar çıkıyor. Ancak kitle halinde aşılama yapılmıyor.
ŞÜPHELİ PAKETLERİ AÇMAYIN
Şüphelendiğiniz paketleri kesinlikle açmayın. Paketlerin içindeki olası sporların ortama dağılmasını önlemek için 2-3 kat naylon poşet veya jelatinle sarın. İl Hıfzıssıhha Müdürlüğü'ne iletin. Şüpheli paket ilgili yerlerde açılırken, eldiven takmak, özel giysiler giymek yerinde olur. Çok fazla mektupla ilgilenenlerin basit bir ameliyat maskesi takması da koruyucu olabilir.
Şarbon’a eldivenli ve maskeli önlem
DÜNYAYI tedirgin eden şarbona karşı Posta İşleme Merkezi, personeline eldiven, toz maskesi, galoş, önlük ve steril su kullanma zorunluluğu getirdi.
Yurtdışından her gün Türkiye'ye gelen mektup ve paketlerin şehirlere göre tasnifinin yapıldığı PTT Avrupa Yakası Posta İşleme Merkezi (AVPİM) Müdürlüğü'nde çalışan ve günde ortalama 1.5 milyon mektubu tek tek tasnif eden 15 personel, dünden itibaren eldiven, toz maskesi, galoş, önlük ve steril su kullanmaya başladı. AVPİM yetkilileri, personelin tedirginliğinin de önüne geçildiğini belirtti. Merkezlerine yurtdışından haftada 7.5 milyon mektup geldiğini belirten AVPİM Müdürü Ergül Şimşek, ‘‘Terör maalesef amacına ulaştı ve herkesi olduğu gibi çalışanlarımızı da tedirgin etti. Zor bir durum, ancak tüm personelimize titiz önlemler alarak olası bir tatsızlığın önüne geçmek istiyoruz’’ dedi. Yurtdışından gelen mektup ve paketlerin yüzde 80'lik bölümünün AVPİM'den geçtiğini belirten Şimşek, ‘‘Bizim haricimizde bir de Ankara'da posta işleme merkezi var. Ama orası buraya oranla bir hayli küçük. Başta Almanya olmak üzere birçok Avrupa ülkesinden uçakla ABD ve İngiltere'den uçak ve TIR'la mektup ve paketler geliyor. Irak'tan ise çok az mektup ve paket gelir. Önlemlerimizi buna göre artırarak yeniden gözden geçirdik’’ diye konuştu.