En eskisi, kaderine terk edilen Amcazade ve bir küçüğü zarif Zarifi Mustafa Paşa
Güncelleme Tarihi:
Saffet Emre TONGUÇ
Oluşturulma Tarihi: Haziran 06, 2005 01:15
Osmanlı tarihinin en yaşlı tanığı, İstanbul Boğazı’nın en kıdemlisi Anadoluhisarı’ndaki Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı, 1699 yılından kalma bir yapı. Çürümeye terk edildiği için yıllarca can çekişen bina için en sonunda internette bir kampanya başlatılmış, cumhurbaşkanına, başbakana, bakanlara yazılar yazılmıştı. Önceki sayfada da yer aldığı gibi, Pierre Loti’nin 95 yıl önce yaptığı ‘Amcazade’yi kurtarın’ feryadı ancak duyuldu. Binada restorasyon başladı ancak ciddi bir şekilde sürdürüldüğüne dair kuşkular var. Hemen yanında yer alan Zarif Mustafa Paşa Yalısı ise ondan sonra Boğaz’daki en eski ikinci bina. Eski binaların tarihleri, o mekanlardaki yaşanmışlıklar, hikayeler hep heyecanlandırır beni. Aşağıdaki satırlarda zaman tünelinde yapılan 300 senelik bir yolculuğun öyküsü var.
Karadeniz’den Ege’ye kavuşmak için durmadan akan sulara şahitlik yapan Zarif Mustafa Paşa Yalısı, II. Mahmut’un kahvecisi olan Kani Bey tarafından 1800’lerde satın alınmış. İlk yapıldığında, Harem, Selamlık ve Kayıkhane bölümlerinden oluşan ve bugünkünden üç kat daha büyük olan yalı, 1848 yılında Zarif Mustafa Paşa’nın mülkiyetine geçmiş ve 1992’ye kadar aynı ailenin fertleri tarafından kullanılmış.
Yalı eski bir Bizans manastırının kalıntıları üzerinde yer aldığından Ayazma (Kutsal Su Kaynağı) halen binanın bahçesinde bulunuyor. Paşa’nın damadı Sadık Bey kayınpederinin sürekli verdiği ziyafetlerden sıkılınca Selamlık ve Kayıkhane olan bölümü satın alıp araya da kocaman bir duvar ördürmüş. Sadık Bey’in oğlu Osmanlı mebusu Mehmet Esat Bey aile bireylerinden Şeyh Talat Efendi dolayısıyla yalıda bulunan Hz. Muhammed’in sakalına (Sakal-ı Şerif) ait bir teli Anadoluhisarı’ndaki Fatih Camiine hediye edince halk yalıyı ‘Esat Bey’ yalısı olarak adlandırmış. Bugün binada hálá sakal-ı şerif odası bulunuyor. 1926’da ise yalı sakinlerinden Sadiye Hanım’ın düğünü nedeniyle bakımı yapılan bina sarıya boyanınca adı da ‘Sarı Yalı’ ya çıkmış.
DAVETSİZ MİSAFİR GEMİLER
Esat Bey’in oğulları Kurtuluş Savaşı sırasında İstanbul’u İngilizler işgal edince yalıyı Anadolu’ya silah ve mühimmat göndermek için kullanmışlar. Yalının harem kısmı da İngilizler askerleri için kullanılır kaygısıyla sahipleri tarafından yıktırılmış. Montrö Anlaşması neticesinde uluslararası bir su yolu haline gelen Boğaz, teknolojiye paralel olarak gemilerin boyutları büyüyünce kazaların da merkezi haline gelmiş. Yalı da kurban konumunda kazalardan payına düşeni almış. Boğaz’dan senede yaklaşık 54 bin gemi geçiyor ve çoğunun taşıdığı petrol sadece yalılar değil şehir için de büyük tehdit oluşturuyor.
T.C. Karayolları Müdürlüğü’nün kurucusu olan aile üyelerinden Daniş Koper yalıyı 1974 yılında restore ettirmiş ama 1990’da yalıya sabah vakti ziyarete gelen bir Şehir Hatları gemisi binaya son darbeyi vurmuş. Yıllarca süren tazminat davalarından bir sonuç alamayan aile, yalıyı 1992 yılında yedi milyon dolar karşığında Suudi Arabistan Enerji Bakanı’nın annesine satmış. Arap aile yalıyı restore ettirmiş ama felç geçiren valideye yalıda oturmak kısmet olmamış. Yalı şu an, 2000 yılından beri burada oturmakta olan ailenin mülkiyetinde.
Yalıda bulunan tarihi Türk hamamı inanılmaz bir görkeme ve mermer işçiliğine sahip. Mehtap seyri için yapılan Mehtabiye, Limonluk, kahve odası, eskiden Maltalık dedikleri duvarları resimlerle bezenmiş yemiş odası, binada ilgi çeken bölümlerden. Yalının bahçesinden ise Boğaz’ın eski atlı araba yolu geçiyor. Zaten bugün yalının arkasında bulunan Boğaz yolunun arsası Esat Bey tarafından belediyeye hibe edilmiş.
Binadaki en önemli kısımlardan biri de kadınların deniz hamamı olarak kullandıkları yer. Şu anda camla kaplı olan zeminin altında balıklar yüzüyor!
Boğaz’da yaşam insanın tüm hayatını etkiliyor. Yalı satılmadan önce bu binada son yaşamışlardan biri olan arkadaşım Daniş Koper eğitimini eski eser restorasyonu ve tarih üzerine yaptı. Otuz yıl önce ben, Daniş ve en yakın arkadaşım Barbaros yalının bahçesinde sandıktan tekneler yapardık. Şimdi Daniş’in tersanesi, Barbaros’un da tekneleri var! Bana da bu yalının hikayesini yazmak düştü.
Çocukluğumu renklendiren Zarif Mustafa Paşa Yalısı, Boğaz’ı süsleyen ve talandan kurtarılmış şanslı yapılardan biri ve daha uzun yıllar tüm zarafetiyle Boğaz’a ve fotoğraf karelerine yansımaya devam edecek...
KENDİ BAŞINIZA BOĞAZ TURU
İDO’nun Eminönü’nden her gün kalkan iki vapuru var. 10.35’te kalkan vapur, belli iskelelerde durduktan sonra 12.10’da Anadolu Kavağı’na ulaşıp üç saat duruyor. O arada yemek yiyebilir, Karadeniz’in girişini görebileceğiniz Cenevizliler’den kalma Yoros kalesine çıkabilirsiniz. Eminönü’ne varış 16.30’da. 13.35’te kalkan vapur ise 15.00’te Anadolu Kavağı’nda oluyor. Geri dönüş için hareket 17.00’de. Gidiş 4, Gidiş-Dönüş 7,5 YTL.
0-212-5220045 www.ido.com.tr
Arnavutköy İskelesi’nden kalkan vapur Bebek, Kandilli, Anadoluhisarı, Kanlıca iskelelerine uğradıktan sonra Emirgan’a gidiyor. On dakika bekliyor ve aynı iskelelere uğrayıp geri dönüyor. 13 Haziran’da yeni tarifeye geçecekler. Jeton 1,25 YTL. Gidiş-Dönüş 2,5 YTL. Bebek İskelesi 0-212-2636023. Hareket Memurluğu 0-212-2491695.
n Özellikle yazın ve hafta sonları Beşiktaş, Kadıköy Ortaköy gibi sahil semtlerinden kalkıp, Boğaz turu yapan tekneler var. Ortaköy’den hafta sonları 13.00’den itibaren 20 dakikada bir, hafta içi ise saatte bir 3,5 YTL’ye bir saat tur yapan tekneler bulunuyor. 0-212-2362738
TEKNE KİRALAMAK İÇİN
0-212-2514421 www.turyol.com.tr n 0-212-2296464 www.lufer.net n 0-216-4922393 www.taskent.com.tr n 0-532-561-2588 www.paratur.net n 0-216-4225297 www.yatlatilla.com
n 0-212-2279572 www.kucukprens.com n 0-212-2340010 www.gumusdamla.com
DENİZ ÜSTÜNDE SADECE GEZMEYİP EVLENEBİLİRSİNİZ DE
Son yıllarda Boğaziçi’nde düzenlenen turların sayısında ciddi bir artış oldu. Artan talep çerçevesinde çok daha güzel tekneler suya indiriliyor. Keyif Style bunlardan biri. Türkiye’ye gelen devlet başkanlarının çoğunun ağırlandığı bu teknede inanılmaz bir servis var. Müşterilerin yüzde 50’si yabancı. En fazla yaptıkları organizasyon ise kıtaların birleştiği eşşiz Boğaziçi’nde hayatları birleştirmek. Teknede yapılan düğünlerin yüzde 70’inde ya damat ya da gelin bazen de her ikisi birden yabancı oluyor. Paris’teki Seine Nehri’nin pis sularında yapacağınız yemekli bir tur 95 euro civarındayken Keyif Style’da fiyatlar 35 euro’dan başlıyor. 0-212-2774363 www.keyiforganizasyon.com
LÜKS TEKNE KİRALAMAK İÇİN
Süreyya III, Süreyya V ve Bebi tekneleri. 0-216-5754775 www.adaturizm.com
The İstanbul ve The İstanbul 2 tekneleri 0-212-3261100/8272 www.swissotel.com.tr
Sultanlara layık saltanat kayıkları 0-212-2965240 www.sultankayiklari.com
Karadeniz’den Ege’ye kavuşmak için durmadan akan sulara şahitlik yapan Zarif Mustafa Paşa Yalısı, II. Mahmut’un kahvecisi olan Kani Bey tarafından 1800’lerde satın alınmış. İlk yapıldığında, Harem, Selamlık ve Kayıkhane bölümlerinden oluşan ve bugünkünden üç kat daha büyük olan yalı, 1848 yılında Zarif Mustafa Paşa’nın mülkiyetine geçmiş ve 1992’ye kadar aynı ailenin fertleri tarafından kullanılmış.
Yalı eski bir Bizans manastırının kalıntıları üzerinde yer aldığından Ayazma (Kutsal Su Kaynağı) halen binanın bahçesinde bulunuyor. Paşa’nın damadı Sadık Bey kayınpederinin sürekli verdiği ziyafetlerden sıkılınca Selamlık ve Kayıkhane olan bölümü satın alıp araya da kocaman bir duvar ördürmüş. Sadık Bey’in oğlu Osmanlı mebusu Mehmet Esat Bey aile bireylerinden Şeyh Talat Efendi dolayısıyla yalıda bulunan Hz. Muhammed’in sakalına (Sakal-ı Şerif) ait bir teli Anadoluhisarı’ndaki Fatih Camiine hediye edince halk yalıyı ‘Esat Bey’ yalısı olarak adlandırmış. Bugün binada hálá sakal-ı şerif odası bulunuyor. 1926’da ise yalı sakinlerinden Sadiye Hanım’ın düğünü nedeniyle bakımı yapılan bina sarıya boyanınca adı da ‘Sarı Yalı’ ya çıkmış.
DAVETSİZ MİSAFİR GEMİLER
Esat Bey’in oğulları Kurtuluş Savaşı sırasında İstanbul’u İngilizler işgal edince yalıyı Anadolu’ya silah ve mühimmat göndermek için kullanmışlar. Yalının harem kısmı da İngilizler askerleri için kullanılır kaygısıyla sahipleri tarafından yıktırılmış. Montrö Anlaşması neticesinde uluslararası bir su yolu haline gelen Boğaz, teknolojiye paralel olarak gemilerin boyutları büyüyünce kazaların da merkezi haline gelmiş. Yalı da kurban konumunda kazalardan payına düşeni almış. Boğaz’dan senede yaklaşık 54 bin gemi geçiyor ve çoğunun taşıdığı petrol sadece yalılar değil şehir için de büyük tehdit oluşturuyor.
T.C. Karayolları Müdürlüğü’nün kurucusu olan aile üyelerinden Daniş Koper yalıyı 1974 yılında restore ettirmiş ama 1990’da yalıya sabah vakti ziyarete gelen bir Şehir Hatları gemisi binaya son darbeyi vurmuş. Yıllarca süren tazminat davalarından bir sonuç alamayan aile, yalıyı 1992 yılında yedi milyon dolar karşığında Suudi Arabistan Enerji Bakanı’nın annesine satmış. Arap aile yalıyı restore ettirmiş ama felç geçiren valideye yalıda oturmak kısmet olmamış. Yalı şu an, 2000 yılından beri burada oturmakta olan ailenin mülkiyetinde.
Yalıda bulunan tarihi Türk hamamı inanılmaz bir görkeme ve mermer işçiliğine sahip. Mehtap seyri için yapılan Mehtabiye, Limonluk, kahve odası, eskiden Maltalık dedikleri duvarları resimlerle bezenmiş yemiş odası, binada ilgi çeken bölümlerden. Yalının bahçesinden ise Boğaz’ın eski atlı araba yolu geçiyor. Zaten bugün yalının arkasında bulunan Boğaz yolunun arsası Esat Bey tarafından belediyeye hibe edilmiş.
Binadaki en önemli kısımlardan biri de kadınların deniz hamamı olarak kullandıkları yer. Şu anda camla kaplı olan zeminin altında balıklar yüzüyor!
Boğaz’da yaşam insanın tüm hayatını etkiliyor. Yalı satılmadan önce bu binada son yaşamışlardan biri olan arkadaşım Daniş Koper eğitimini eski eser restorasyonu ve tarih üzerine yaptı. Otuz yıl önce ben, Daniş ve en yakın arkadaşım Barbaros yalının bahçesinde sandıktan tekneler yapardık. Şimdi Daniş’in tersanesi, Barbaros’un da tekneleri var! Bana da bu yalının hikayesini yazmak düştü.
Çocukluğumu renklendiren Zarif Mustafa Paşa Yalısı, Boğaz’ı süsleyen ve talandan kurtarılmış şanslı yapılardan biri ve daha uzun yıllar tüm zarafetiyle Boğaz’a ve fotoğraf karelerine yansımaya devam edecek...
KENDİ BAŞINIZA BOĞAZ TURU
İDO’nun Eminönü’nden her gün kalkan iki vapuru var. 10.35’te kalkan vapur, belli iskelelerde durduktan sonra 12.10’da Anadolu Kavağı’na ulaşıp üç saat duruyor. O arada yemek yiyebilir, Karadeniz’in girişini görebileceğiniz Cenevizliler’den kalma Yoros kalesine çıkabilirsiniz. Eminönü’ne varış 16.30’da. 13.35’te kalkan vapur ise 15.00’te Anadolu Kavağı’nda oluyor. Geri dönüş için hareket 17.00’de. Gidiş 4, Gidiş-Dönüş 7,5 YTL.
0-212-5220045 www.ido.com.tr
Arnavutköy İskelesi’nden kalkan vapur Bebek, Kandilli, Anadoluhisarı, Kanlıca iskelelerine uğradıktan sonra Emirgan’a gidiyor. On dakika bekliyor ve aynı iskelelere uğrayıp geri dönüyor. 13 Haziran’da yeni tarifeye geçecekler. Jeton 1,25 YTL. Gidiş-Dönüş 2,5 YTL. Bebek İskelesi 0-212-2636023. Hareket Memurluğu 0-212-2491695.
n Özellikle yazın ve hafta sonları Beşiktaş, Kadıköy Ortaköy gibi sahil semtlerinden kalkıp, Boğaz turu yapan tekneler var. Ortaköy’den hafta sonları 13.00’den itibaren 20 dakikada bir, hafta içi ise saatte bir 3,5 YTL’ye bir saat tur yapan tekneler bulunuyor. 0-212-2362738
TEKNE KİRALAMAK İÇİN
0-212-2514421 www.turyol.com.tr n 0-212-2296464 www.lufer.net n 0-216-4922393 www.taskent.com.tr n 0-532-561-2588 www.paratur.net n 0-216-4225297 www.yatlatilla.com
n 0-212-2279572 www.kucukprens.com n 0-212-2340010 www.gumusdamla.com
DENİZ ÜSTÜNDE SADECE GEZMEYİP EVLENEBİLİRSİNİZ DE
Son yıllarda Boğaziçi’nde düzenlenen turların sayısında ciddi bir artış oldu. Artan talep çerçevesinde çok daha güzel tekneler suya indiriliyor. Keyif Style bunlardan biri. Türkiye’ye gelen devlet başkanlarının çoğunun ağırlandığı bu teknede inanılmaz bir servis var. Müşterilerin yüzde 50’si yabancı. En fazla yaptıkları organizasyon ise kıtaların birleştiği eşşiz Boğaziçi’nde hayatları birleştirmek. Teknede yapılan düğünlerin yüzde 70’inde ya damat ya da gelin bazen de her ikisi birden yabancı oluyor. Paris’teki Seine Nehri’nin pis sularında yapacağınız yemekli bir tur 95 euro civarındayken Keyif Style’da fiyatlar 35 euro’dan başlıyor. 0-212-2774363 www.keyiforganizasyon.com
LÜKS TEKNE KİRALAMAK İÇİN
Süreyya III, Süreyya V ve Bebi tekneleri. 0-216-5754775 www.adaturizm.com
The İstanbul ve The İstanbul 2 tekneleri 0-212-3261100/8272 www.swissotel.com.tr
Sultanlara layık saltanat kayıkları 0-212-2965240 www.sultankayiklari.com