Efsanevi marka dirilirken akla gelmeyen bir tek o

Güncelleme Tarihi:

Efsanevi marka dirilirken akla gelmeyen bir tek o
Oluşturulma Tarihi: Şubat 06, 2005 00:50

13 yıl önce kapanan, bir dönemin efsanevi yoğurt markası Ömür, Sabancı sayesinde tekrar diriliyor. Ömür’e dair çoğu insanın bir hatırası var. Ya ayranını içmiş, ya yoğurdunu yemiş, ya restoranında keyif yapmış ya da pilicini tatmış...

Ömür yeniden canlanırken bu hatıralar da dirildi. Ama çok az insanın aklına Fikret Yüzatlı geldi. O da bir efsane. Ömür’ün hikayesi biraz da onun kurucusu Yüzatlı’nın hikayesi aslında. Fikret Yüzatlı’nın torunu Feyyaz Yüzatlı (43), ‘Dedemin dört büyük misyonu vardı’ diyor ve sayıyor: 1) Ömür Piliç ve Ömür Yoğurt gibi efsanevi markalar yaratarak tarım ve hayvancılığın endüstrileşmesine katkı sağladı. 2) Atatürk at yarışçılığının sosyal bir ihtiyaç olduğunu belirledikten sonra Ahmet Atman ve Atıf Esenbel ile Yarış Islah Encümeni’ni kurarak Türkiye Jokey Kulübü’nün temellerini attı. 3) İncirli Çiftliği denilen bölgede ilk bahçeli evi kurarak, Bahçelievler semtini yarattı. Ve 4) Kurtuluş Savaşı’daki kahramanlıkları sayesinde İsmet İnönü’nün başyaveri oldu. İşte arkasında Kurtuluş Savaşı sonrası ayağa kalkmaya çalışan ülkenin izlerini taşıyan bir marka ve onu yaratan insanın öyküsü.Sibel ARNA

Ömür Yoğurtları’nın kurucusu Fikret Yüzatlı, 1896’da İstanbul Şehzadebaşı’nda dünyaya gelir. Babasının adı Rıfat annesinin adı Memnune’dir. Şehir çocuğu olmasına rağmen hayatı boyunca tarım ve hayvancılıkla uğraşacak, mesleğiniz nedir diye soranlara da, ‘Kurtuluş Savaşı Gazisi, asker, çiftçi’ diye cevap verecektir.

Orta ve lise eğitimi için Kuleli Askeri Lisesi’ne yazılır. Mezun olacağı yıl (1915) Filistin Cephesi’nde askere ihtiyaç olduğunu öğrenir. Bir grup arkadaşıyla birlikte okuldan kaçıp, Birinci Dünya Savaşı’na katılır. Kurtuluş Savaşı’nda da sayısız muharebeye girer. Savaşlardaki başarıları nedeniyle süvari yüzbaşılığına terfi eder. İleride soyadına esin kaynağı olacak ilk adımdır bu. Süvari yüzbaşılığında 100 tane atlıyı komuta ettiği için 1934’te soyadı kanunu çıktığında şair Yahya Kemal’in önerisiyle Yüzatlı soyadını alacaktır.

Savaş bittiğinde, Fikret Yüzbaşı’ya üstün özverili manasına gelen ‘Şecaat’ unvanı verilir. Torun Feyyaz Yüzatlı’ya göre bu unvan dedesinden kalan en değerli mirastır: ‘Dedem Kurtuluş Savaşı sırasında bir iki kere yaralanmış. Ama her seferinde kurşunu çıkardıklarının ertesi günü cepheye geri dönmüş. Özellikle İkinci İnönü’de kurşun sırt kürek kemiğinden girip, göğüs kafesinden çıkmış. Kağnı ile sağlık ocağına getirmişler. Bir-iki gün baygın yatmış. Kendine geldiğinde Atatürk’ün ‘İlk hedefiniz Akdeniz’ emrini verdiğini öğrenmiş. Dikişleri alınmadan birliğinin başına dönmüş. Kendisi o günleri bize pek anlatmazdı. Çocuk aklımızla ‘Dede sen savaşta çok adam öldürdün mü’ diye sorduğumuzda ‘Biz adam öldürmedik, harp ettik evlat’ derdi.’

Kurtuluş Savaşı’ndan hemen sonra Atatürk, Fikret Yüzatlı’yı yaveri olarak ister. Fakat araya İsmet İnönü girer. Mustafa Kemal’e rica eder ve Fikret Yüzatlı, İsmet İnönü’nün yaveri olur.

UZUN ÖMÜRLÜ KAFKASHALKI İLHAM VERİR

Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte Türkiye savaşın yaralarını sarmaya başlar. 1925’te Atatürk Orman Çiftliği kurulur. Çiftliğin açılışından birkaç ay sonra Mustafa Kemal, Fikret Yüzatlı’yı gördüğü bir ara şöyle der: ‘Bu çiftliğin kenarında tarım endüstrimizin bacaları tütecek.’

Yüzatlı mesajı alır. Tarımın endüstrileşmesine katkı sağlamak için 1933’te İstanbul Bahçelievler’de bir süt tesisi kurar. Uzun süre tesise isim arar. Kafkaslar’da yaşayan insanların yoğurt yiyerek uzun ömürlü olduklarını duymuştur bir ara. Ondan etkilenip, farkında olmadan yarattığı bu ölümsüz markaya Ömür ismini verir.

O güne kadar yoğrut üreticileri, süt kazanlarını odun ateşinde ısıtmaktadır. Yüzatlı, yeni girdiği sektöre yeni teknolojiyi de getirir. Tesisi kurar kurmaz üretimde bir standart yaratmayı hedefler. Bunun için odun ateşi yerine modern bir ısıtma sistemi kurar. Palacılar tarafından tahta palalarla karıştırılan kazanların içine elektrikli motor bağlar.

Ömür’ü Ömür yapan en önemli şey lezzetidir. İnek sütü ile koyun sütü karıştırılarak elde edildiği için tadı piyasadaki diğer yoğurtlardan çok farklıdır. Fikret Yüzatlı, bu standart tadı her dönem muhafaza etmek için çok çalışır. Yılın belirli dönemlerinde elde edilebilen koyun sütünü dondurmak ve her mevsim kullanabilmek için eksi otuz derecede bir şoklama buzhanesi kurdurur. Böylece 12 ay boyunca standart bir kaliteyi yakalar.

O yıllarda İstanbul’un yoğurt ihtiyacı Silivri’deki mandıralar tarafından karşılanmaktadır. Silivri yoğurtları büyük siniler içinde bakkallara gelir ve dilim dilim satılır. Fikret Yüzatlı, bunun hijyenik olmadığını düşünür ve bir kiloluk teneke kutularda yoğurt üretir. Bir süre sonra dönüşümlü teneke kutular, talebi karşılayamaz. 1955 yılında teneke kutudan parafinli karton kutulu ambalaja geçer.

1965’te Türkiye’nin ilk plastik ambalajlı yoğurdu üretilir. El değmeden hazırlanır. O zamana kadar bir yoğurdun kalitesini kaymak kalınlığı ile ölçen Türk halkı, ilk defa kaymaksız ve homojenize yoğurt ile tanışır. Alışması ve kabullenmesi biraz zaman alır.

BAHÇELİEVLER SEMTİNİ KURAR

Fikret Yüzatlı’nın işleri, yoğurt üretimi ile sınırlı kalmaz. Ömür, artık sadece yoğurt olarak kalmayacak kadar değerli bir marka olmuştur çünkü. Ömür aynı zamanda, tavuktur, restorandır, süttür, ayrandır.

Yüzatlı ailesi, Bahçelievler semtinin de kurucusudur. 1933’te süt üretim tesisini açtıktan sonra 1940’larda Bahçelievler’de ilk bahçeli evi yaparlar. Ankara’daki Bahçelievler semtinden esinlenerek semte ismini koyan Fikret Yüzatlı’dır. İncirli Çiftliği diye bilinen araziyi sahiplerinden satın alır, Bakırköy’deki yalısını satarak Bahçelievler’e taşınır. Ama hayatı boyunca bu konudaki bir dedikoduya çok üzülür. Bazıları Bahçelievler’in Atatürk tarafından Yüzatlı ailesine hediye edildiğini düşünür. Rivayete göre Mustafa Kemal sağ tarafım senin olsun diyerek Merter’i Merter ailesine, sol tarafım senin olsun diyerek Bahçelievler’i Yüzatlı ailesine verir.

LONDRA ASFALTI’NINYANINDAKİ EFSANE

Yıl 1952. Fikret Yüzatlı atıyla İncirli Çiftliği’nde gezmektedir. Adnan Menderes ile karşılaşır. Demokrat Parti iktidardadır. Yüzatlı atından inip, Menderes’i selamlar. ‘Hayrola, ne işiniz var burada’ diye sorar. ‘Fikret ben buradan Londra’ya yol yapacağım’ der Menderes. Yeni Londra Asfaltı başarı ile tamamlanır. Yüzatlı, yol çalışmaları biter bitmez, yol kenarına otomobillere de servis yapan bir restoran açar (1955). Türk filmlerine fon oluşturacak, tavuğu, sosisli sandviçi, patates püresi ve köpüklü ayranıyla ünlenecek Ömür Restoran böyle kurulur. 2004’e kadar açık kaldı. Şu anda 2006’da açılacak alışveriş merkezi için inşaat sürüyor.

Fikret Yüzatlı, daha ilk günden beri Ömür Restoran’da dünya mutfağından örnekler sunmak ister. Yurtdışından piliç çevirme makineleri getirtir. Fakat Türkiye’de piliç yoktur. O zamanlar halk tavuk ve yarka (tavuğun biraz daha küçüğü) tüketmektedir. Yüzatlı, İsrail’den bir teknoloji getirterek Zeytinburnu’nda piliç üretir. Ömür Piliçleri, ilk defa Ömür Restoran’da lanse edilir. Kısa sürede tutar. Yaklaşık bir yıl sonra üretim kapasitesi artırılır ve Türkiye dağıtımı başlar. Önce özel kasaplara, ardından Hilton Oteli’nden Pfizer İlaç Fabrikası’na kadar birçok yere satış yapılmaya başlanır.

Fikret Bey evliliğini 1928’de Nihal Hanım ile yapmıştır. Nihal Hanım da kendisi gibi atlara düşkündür. İyi bir binicidir. Üç çocukları olur: İki oğulları Tulga ve Tunçdal ve kızları Mevhibe.

Fikret Yüzatlı, bir ara politikaya da atılır. 1931-1937 arasında iki dönem CHP Giresun milletvekilliği yapar. Politikacıyken de çiftçiliği bırakmaz. Giresun’da şekerpancarı ve pirinç eker. Sonraki yıllarda siyasetin kendi mizacına uymadığını düşünür, partiden ayrılır. Ancak İsmet Paşa ile olan dostlukları devam eder. Yüzatlı, 1968’de vefat ettiğinde İsmet Paşa günlüğüne şöyle not edecektir: ‘Fikret Yüzatlı ölmüş, çok yandım.’

SIRF ÖMÜR YAŞASIN DİYEKARŞILIKSIZ DEVREDİLDİ

Ölümünün ardından, Fikret Bey’in oğulları şirket yönetimine geçerler. Tunçdal Bey ve Mevhibe Hanım’ın çocukları olmaz. Bir tek Tulga Yüzatlı iki erkek evlat (Feyyaz ve Fatin) sahibi olur. Tunçdal Yüzatlı’nın 1974’teki zamansız vefatından sonra Feyyaz ve Fatin Yüzatlı babalarıyla birlikte şirketi yönetmeye başlarlar. 1984’te ABD’de işletme okuyan Feyyaz Yüzatlı, dönünce şirkette çok kapsamlı bir çalışma başlatır. Ömür Yoğurtları’nın üretimini durdurma kararı da onun hazırladığı rapordan sonra alınmıştır: ‘1992’de piyasayı inceledik ve çok ciddi bir haksız rekabet olduğunu gördük. Sektörden çekildik. İnşaat işine yoğunlaştık. Fabrika arazisinin olduğu yere 104 haneli Ömür Sitesi’ni kurduk.’

Ömür’ün kapandığı 1992 yılı, Yüzatlı ailesinin matem yılıdır. Markanın yok olması herkesi çok üzmüştür. Bu yüzden Ömür adını, yaşatacak bir şirket aramaya başlarlar. Yaklaşık iki yıl önce Feyyaz Yüzatlı, Sakıp Sabancı ile görüşür. Ve Sakıp Bey, memnuniyetle Ömür’ün haklarını satın alacaklarını söyler. Yüzatlı ailesi, sembolik bir paraya markayı Sabancılara devreder. Ömür Yoğurt ve Gıda Sanayi olan şirket ismi Ömür İnşaat ve Dış Ticaret olarak değişir. Artık misyonlarını tamamlamışlardır.

Aileye göre Ömür öyle bir markadır ki, Yüzatlı ailesi tarihi boyunca soyadlarıyla hiçbir şirket kurmaz. Bebek’te oturan Feyyaz Yüzatlı’yı semt ahalisi Yüzatlı diye değil Ömür diye tanır. Bahçelievler semtinde üç tane Ömür durağı, Ömür rampası, Ömür Sokağı vardır. Ve Fikret Yüzatlı öldüğünde şehitliğe gömülmek yerine Ömür Restoran’ın yan sokağındaki aile mezarlığına gömülmeyi tercih eder.

ÖMÜR’ÜN İLKLERİ

İlk cam şişede pastörize süt

İlk sponsorluk anlaşması (70’li yılların Gökmen’li, Yasin’li Galatasaray’ına forma reklamı verdi)

İlk arıtma tesisi

İlk bebe yoğurdu

İlk bardak ayran

İlk kakaolu süt

Marketlerde satılan ilk sütlü tatlı (özellikle kazandibi çok meşhur olur)

İlk meyveli ve light yoğurt

İlk kez Ömür tesislerinde üretilen, içinde soğan sarmısak olan quark peyniri

Reklam veren ilk yoğurt markası

McDonald’s’larda satılan ilk ayran
Haberle ilgili daha fazlası:

BAKMADAN GEÇME!