Dünyadan daha iyi bir yer Ada

Bunlardan biri Girit. Eski Mısırlılar’ın deyişiyle ‘Akdeniz’in ortasındaki büyük yeşil ada.’ Atina Kyklad Sanatı Müzesi küratörlerinden Nikolas Papadimitriou, Girit sanatının Tunç Çağı ve Helenistik dönem arasındaki ürünlerini tanıtıyor P dergisinde. Zihnin yarattığı başka adalar da var elbette. Atlantis, Doktor Moreau’nun Adası, Gulliver’ın gezilerinde uğradığı adalar... Türk okurlarının artık yakından tanıdığı Alberto Manguel, P dergisi için kaleme aldığı yazısında edebiyatın hayali adalarına yelken açıyor. Dosyada elbette Türkiye’nin adaları da yer alıyor.

TÜRKİYE’NİN ADALARI

Türkiye’nin adaları bölümüne, pek de akla gelmeyen adalardan biriyle başlıyor P. Samih Rifat’ın deyişiyle bir ‘kiliseada’, Van Gölü’ne sığınmış bir kayalık olan Ahtamar Adası’yla. Rifat, Ahtamar Adası’na yaptığı gezilerdetuttuğu günceyi ve çektiği fotoğrafları paylaşıyor okurla.

Ve İstanbul adaları... Büyükşehirlilerin görüş alanı içinde kalarak onlara tekbaşınalığı, kaçışı, sükuneti anımsatıp duran, ressamlara, şairlere, yazarlara, fotoğrafçılara davetkar bakışlar atan Büyükada, Heybeli, Kınalı, Burgaz, Sedef Adası, Kaşıkadası, Tavşan Adası...

Selim İleri bu davete bir kez daha evet diyor ve anılarının yolunu tutuyor. Kendi geçmişinin Büyükada’sını, Heybeli’sini, Burgaz’ını, Kınalı’sını anlatıyor. İbrahim Çallı, Hamit Görele, Nazmi Ziya, Hoca Ali Rıza ve Avni Çelebi’nin resimleri bu gezintiyi daha da canlı kılıyor.

Ada deyince Sait Faik’i, Sait Faik deyince Burgaz’ı anmadan olur mu? Yazarın ‘ada’ ve ‘ adalık’ üzerine yazdığı eşsiz metin ‘Haritada Bir Nokta’, Abidin Dino’nun hayali ada resimleriyle birlikte yer alıyor dergide.

Klasik Türk müziğinin pek çok bestecisi ve söz yazarı da Adalar denizinde kulaç atmış, ada yollarında yürümüş, Adalar’a ilişkin duygularını, izlenimlerini notalara, sözlere dökmüşler. Müzikbilimci Ruhi Ayangil bu sözlerden ve notalardan oluşan bir fasıl sunuyor. Fasıla Hakan Akçaoğlu arşivinden kartpostallar eşlik ediyor.

RESSAMLARIN ADALARI

Atlas Okyanusu’ndaki ada ülkesi Haiti’de, 1970’lerin başından, turistik sanat yaklaşımlarını reddeden yeni bir sanat hareketi başladı. Saint Soleil (Kutsal Güneş) adını alan bu hareketin amacı, Haiti kökenlerinden doğan esinle sanat eseri yaratmaktı. Hayatında resim yapmamış yerlilere boya, fırça ve tuval verildi. Fransız kültür adamı Andre Malraux, 1975’te Haiti’ye geldiğinde gördüklerini ‘o güne dek karşılaştığı en çarpıcı deneyim’ olarak nitelendirdi ve son kitabı L’Intemporel’in bir bölümünü Saint Soleil’e ayırdı. Malraux’un Haiti’nin saf yürekli ressamları hakkındaki yorumları P okurlarıyla buluşuyor.

Paul Gauguin’in bir dönem eserleri de Avrupa kültüründen uzak bir adada yeşerdiler. Genelde Avrupa kültürünün, özelde ise Fransız kültürünün ruhsal ve ahlaki olarak çöktüğü kanısına varan Gauguin, 1984’te Avrupa’yı terk etti ve Tahiti adasına gitti. Kişisel başyapıtı sayılan günlüğü Noa Noa ve ona eşlik eden ağaç baskıları da burada oluşturdu. Noa Noa’dan yapılan bir seçki ‘Ada ve Sanat’’ta kendini buluyor.

P, düşsel ve gerçek adalardaki yolculuğunu, Büyük Okyanus’un doğusundaki Paskalya Adası’nın düşsel ve gerçek heykelleriyle noktalıyor. Sırtlarını denize, yüzlerini adanın içlerine dönmüş dev heykeller bunlar. Ada’nın bütün kıyılarında metrelerce yükselen, bakışlarıyla göklerde bir şeyler arayan insan-tanrılar. Ne yapıldıkları zaman tam olarak biliniyor, ne de niçin ve nasıl yapıldıkları. Bilim, evrenin kökenlerine doğru yolculuğa çıkacak kadar ilerledi ama Paskalya Adası heykellerinin gizemi henüz çözülemedi.

ADA YAZILARI

Dergideki ada yazıları şu başlıklar altında toplanmış:

Alberto Manguel’den edebiyatın hayali adalarında bir gezinti

Selim İleri’den çocukluğunun İstanbul adaları

Ruhi Ayangil’den ada şarkıları faslı

Samih Rifat’tan Ahtamar Adası güncesi ve fotoğrafları

Paul Gauguin’in başyapıtı sayılan Tahiti Adası günlüğü Noa Noa’dan parçalar

Paskaya Adası’nın gizemi çözülememiş destansı heykelleri

Thomas More’un Utopia’sının 16. ve 20. yüzyıllardaki baskılarında yer alan illüstrasyonları

Robinson Crusoe’nun 1775 Edinburgh baskısından gravürler

‘Büyük denizin ortasındaki yeşil ada’ Girit’ten sanat yapıları

Andre Malrauix’nun kaleminden Haiti Adası’nın saf yürekli ressamları

İbrahim Çallı, Hamit Görele, Bedri Rahmi, Hoca Ali Rıza, Avni Çelebi ve Abidin Dino’dan ada resimleri

Hakan Akçaoğlu koleksiyonundan İstanbul adaları kartpostalları

ADA KİTAPLARI

Hayali Yerler Sözlüğü, Alberto Mangul ve Gianni Guadalupi, YKY

Korsanlar Arasında Yaşam, David Cordingly, Dost

Ada, Samih Rifat, Sel

Ada, İngiliz Yazınında Ada Kavramı, Akşit Göktürk, YKY

Edebiyatta Ütopya Kavramı ve Tjomas Moore, Mina Urgan, Adam

Ada, Aldoux Huxley, Ayrıntı