Dudak boyası kadınların ‘seksi boykot’ silahıydı

Güney Afrika’da Blombos adı verilen bir maÄŸarada bulunan, 70 bin yıl önceye ait insan yapımı kırmızı aşı boyasını, TaÅŸ Devri kadınlarının dudak, yüz ve beden boyası olarak kullandığı saptandı.Afrika’nın her yanında 70 bin yıldan bile çok daha eski birçok aşıboyasına rastlandı. Bu buluÅŸ ışığında araÅŸtırmacılar insan türünün ortaya çıkışını olaÄŸanüstü bir biçimde gözler önüne seriyor ve kozmetiÄŸin insan kültürünün geliÅŸmesinde oynadığı belirleyici role parmak basıyorlar. TaÅŸ Devri’nden kalma bu boyayı kalıcı konutlar, ocaklar ve toplu yaÅŸamla ilgili fosil kalıntıları ve kazıbilimsel bulgularla birlikte deÄŸerlendirdiÄŸimizde, imler, imgeler ve ritüellerle iletiÅŸim kuran örgütlü bir toplumun ilk izlerine tanık olmaya baÅŸlarız. Bütün bu bulgular, kültürün kökenine ışık tutabileceÄŸinden, araÅŸtırmacılar için son kerte önemli bir yer tutuyor.Ä°lk kültürel devrimÄ°nsanbilim uzmanları kültürel kökenlerimiz konusunda oldum olası bir görüş birliÄŸine varamadılar. Bugüne dek atalarımızın kalıntılarıyla birlikte bulunan nesneler yaklaşık 50 bin yıl önce kültürel bir devrim yaÅŸandığını ortaya koyuyor. Ä°lk çaÄŸdaÅŸ insanların kemik ve taÅŸtan giderek daha incelikli araç gereçler yapıp, kayaların üzerlerine ÅŸekiller çizdikleri Fransa’daki Lascaux maÄŸarası ve baÅŸka yerlerdeki göz kamaÅŸtırıcı duvar resimleriyle doruÄŸuna ulaÅŸan sanat yapıtları yaratmaları da bu döneme rastlıyor. Gelgelelim, Güney Afrika’da Blombos MaÄŸarası’nda bulunan aşıboyası, insan kültürünün sanıldığından çok daha karmaşık bir özgeçmiÅŸi olduÄŸunu ortaya koyuyor.KozmetiÄŸin bu sürecin hangi aÅŸamasında devreye girdiÄŸini anlayabilmek için biraz daha gerilere gitmek gerekiyor. Ä°nsanoÄŸlu, erkek ve diÅŸilerinin büyük sosyal gruplar içinde, uzun süreli tekeÅŸli iliÅŸkilere girdiÄŸi ve çocuklarının bakımından her iki cinsin de ortaklaÅŸa sorumlu olduÄŸu tek primat türüdür. Bu sıradışı iÅŸbirliÄŸinin kaynağına inilmesi durumunda, elde edilen bilgiler insanoÄŸlunun kültürel geliÅŸimine de bir ışık tutabilir. Kozmetik boya bu diÅŸi-erkek iliÅŸiklerini aydınlatıcı rol oynuyor.Kadın-erkek çekiÅŸmesiLondra University College insanbilim (Antropoloji) uzmanı Leslie Aiello ve arkadaÅŸlarının yaptıkları araÅŸtırmaya göre, erkeklerle kadınlar arasındaki iliÅŸkiler, daha baÅŸlangıcından itibaren bir çekiÅŸme içinde geçti. Kadınlar, erkeklerin desteÄŸini almak ve onları kendi ve çocuklarının çıkarları için mümkün olduÄŸu kadar çok çalıştırabilmek ve kullanabilmek için çeÅŸitli taktikler geliÅŸtirdiler. Ä°nsan beyni geliÅŸtikçe, kadın erkek arasındaki iÅŸbirliÄŸi de daha baÅŸka boyutlara ulaÅŸtı. Ä°nsan evriminin altı milyon yıllık süreci boyunca, beynin boyutunun üç kat arttığını, buna göre de istek ve iliÅŸkilerinin çok çeÅŸitlendiÄŸini de bu arada belirtelim.Blombos MaÄŸarası araÅŸtırma ekibinden Ian Watts, 190-130 bin yıl önce, sondan bir önceki buzul çağında, kadınların fazla enerji harcamaya (çocuk bakımı vb) dayanan sorumluluklarının doruk noktaya ulaÅŸtığına dikkat çekiyor. Ve üyesi olduÄŸumuz homo sapiens türünün tam da bu zaman diliminde evrildiÄŸine ve bugüne geldiÄŸine dikkat çekiyor. Önce yiyecekKadınlar, sözü edilen çaÄŸda kendilerine yardımcı olmayan, çocuklarına ve kendilerine yiyecek bulmayan ve getirmeyen erkekleri cezalandırmak için ne gibi yöntemler geliÅŸtirmiÅŸ olabilirler? Bu konuda öne sürülen görüşlerden bir tanesi, kadınların kendi aralarında birleÅŸerek, cinsel iliÅŸkiden kaçınmak suretiyle güçlerini ortaya koyduklarıdır. Böylesine bir iÅŸbirliÄŸinin güçlü olması için kadınların kendi aralarında iletiÅŸim içinde olmaları, eylemleri arasında bir eÅŸgüdüm saÄŸlamaları ve erkeklerine her zaman doÄŸurmayacakları sinyalini vermeleri gerekmekteydi. Sonra seksBu da son derece incelikli bir iÅŸti; kadınlar plan yapmak, kaypak olmak ve ötekilerin ne yaptığını bilmek zorundaydılar. Ä°ÅŸte kırmızı aşı dudak boyasının bu dönemde, erkeklere karşı bir cinsel boykot silahı olarak devreye girmiÅŸ olabileceÄŸi görüşü giderek ağırlık kazandı.Kurama göre, kadınlar, erkeklere karşı güç gösterisi yapmak ve cinsel iliÅŸkiden kaçmak, cinsel iliÅŸki grevine gitmek için aşı boyalarını kullandılar ve erkekler yiyecek getirinceye kadar da bu grevlerini sürdürdüler. Ä°nsanbilim uzmanları, kadınların, özellikle adet görme dönemlerini bu grev için büyük bir koz olarak kullandıklarını, ayinler düzenlediklerini ve bu ayinlerde dudak, yüz ve bedenlerini boyadıklarını belirtiyorlar. Adet günlerini bahane ederek yaptıkları boykotu, belki de erkek yiyecek getiriniceye kadar uzattıkları üzerinde de duruluyor.Danslarda yaşıyor AraÅŸtırmacılar, bugünkü Afrika kabilelerinin dansları incelendiÄŸinde de, binlerce yıl önceden kalma bu ritüellerin izlerinin görüldüğüne iÅŸaret ediyor ve sayısızç örnek veriyorlarÉAraÅŸtırmacı Watts bu yönde çok sayıda kazıbilimsel kanıt da olduÄŸunu dile getiriyor. Güney Afrika’da 20 bin yıl öncesinden kalma 74 bölgede yaptığı araÅŸtırma, 100-120 bin yıl önce kırmızı aşıboyası ve öteki kırmızı boyaların kullanımında bir patlama yaÅŸandığını ortaya koyuyor. Zambia’da elde edilen yeni bulgular ve Güney Afrika’daki Border MaÄŸarası kalıntılarının yeniden tarihlendirilmesi sonucunda elde edilen bilgilere göre, aşıboyasının ilk kez kullanımı çok daha eskilere dayanıyor. Uygulamanın ilk kez 170 bin yıl önce, Zambia’da baÅŸlatıldığı sanılıyor.New Scientist dergisinde yayımlanan bu geniÅŸ araÅŸtırmada, kozmetiÄŸin insan kültürünün özünde yer aldığını söylemenin saçma olmayacağına iÅŸaret ediliyor. AraÅŸtırmacılar kozmetik sözcüğünün Yunan dilinde düzen anlamına gelen ‘cosmo’ sözcüğünden türetilmiÅŸ olduÄŸuna dikkat çekiyor. AraÅŸtırmacı Power, ‘Geleneksel kültürlerde kozmetik salt gösteriÅŸ amacı taşıyan bir ÅŸey deÄŸildi. Kimin hangi gruba baÄŸlı olduÄŸunu, kimin kime dokunabileceÄŸini ve kimin kimle çiftleÅŸebileceÄŸini belirleyen bir göstergeydi. KozmetiÄŸin cinsel bir im olarak düzenli kullanımı çaÄŸdaÅŸ insanları farklı kılan bir özellik bile olabilir,’ diyor. Ä°lk dudak boyasının TaÅŸ Devri’nde kullanıldığı, kadın-erkek iliÅŸkilerinin kökeninde ve insan kültürünün geliÅŸmesinde kozmetiÄŸin belirleyici rol oynadığı ortaya çıktı. Ancak kadınlar o zamanlar dudak boyasını, çekici olmak ve beÄŸenilmek için deÄŸil, erkeklere karşı cinsel boykot yapmak için kullandılar.Â