Dr. Yanıt

Çayı neden taze suyla yapmalı?Soru: Çay veya kahve yaparken daha önce kaynamış su kullanılması önerilmez. Niçin?Yanıt: Bunun en önemli nedeni taze suyun içinde, iki kez kaynamış suya oranla daha bol miktarda oksijen bulunmasıdır. Oksijen bolluÄŸu çay yapraklarından fazla çay elde edilmesini saÄŸlar. Bu da yapılan çayın lezzetini arttıran bir etmendir. Bunu kolaylıkla ispat edebilirsiniz. Birbirinin eÅŸi iki bardaÄŸa aynı ölçüde çay yaprağı atılır. Birine taze kaynamış su, diÄŸerine ikinci kez kaynatılmış su konur. İç dakika sonra iki bardağı karşılaÅŸtırdığınızda, taze kaynamış suyla demlenen çayın daha koyu renkli olduÄŸu görülür.Taze suyun tercih nedenlerinden biri de erimiÅŸ metal tuzları (bunların başında kalsiyum ve magnezyum bikarbonat, sülfatlar ve kloridler gelir) ile ilgilidir. Musluk suyunun içinde bulunan bu tuzlar çayın rengini ve tadını olumlu yönde etkiler.Çöp bidonları neden aynı ÅŸekilde kokar?Soru: Çöp bidonları içine ne atılırsa atılsın aynı ÅŸekilde kokar. Neden?Yanıt: Bu kokunun kaynağı büyük bir olasılıkla çöp içindeki organik maddelerle beslenen bakteri ve mantarlardır. Bu koku, çöp bidonu ıslak ve güneÅŸ gören bir yerde durduÄŸu zaman artar.Bu koku küçük farklılıklar gösterse de temelde birbirine benzer. Farklılıklar, yiyeceÄŸin cinsinden çok, organizmanın farklılığına baÄŸlıdır. Bir portakalın üzerinde geliÅŸen penisilin küfünün, laboratuvar ortamında geliÅŸen penisilin küfünden hiçbir farkı yoktur. Ev çöplerini inceleyen bilim adamları, Pasteurella pestis gibi patojenik (hastalığa neden olan mikrop veya virüs) bakterilerin çöplerde yuvalandıklarını ortaya çıkarttılar. Bu nedenle ev çöpleriyle temas etmek, yakından koklamak hastalıklara neden olabilir.Beyaz ve parlak farların özelliÄŸi nedir?Soru: Yeni arabaların bazılarında ön farlar beyaz ve parlak ışık veriyor. Bunlar nedir?Yanıt: Daha parlak, daha beyaz ışık veren farlara ‘High Intensity Discharge- HID-Yüksek Kesafetli DeÅŸarj'' ışıkları adı verilir. Bunlara ‘ksenon'' ışıkları da denir. Bunlar halojen farlara göre üç misli daha pahallı olmakla birlikte, üç misli fazla ışık verir. HID farları ÅŸimdilik yalnızca lüks arabalarda bulunuyor.Stadyumları aydınlatmak üzere geliÅŸtirilen gaz arkı lambalarının daha küçük bir versiyonu olan HID ışıkları, ksenon gazı kabarcığı ile çevrili iki elektrod arasından yüksek-voltajlı elektrik akımının geçirilmesiyle elde edilir. Elektriksel sarsıntı gaz atomlarının ışık ÅŸeklinde enerji çıkartmasına yol açar.Eski farlara göre HID ışıkları enerjiyi daha randımanlı bir ÅŸekilde kullanır. Bu eski lambalarda tungsten filaman, ışık çıkartacak düzeye gelinceye kadar ısıttılır ve daha sonra üzerinden elektrik akımı geçirilir. HID lambalarında filaman bulunmaz. Filamanın bulunmaması lambanın ömrünü uzatır ve ısı kaybını önler. Halojen lambalar 1,000 saat dayanırken, HID lambalar 2,300 saat dayanmaktadır.HID'ler ayrıca halojenlere göre yolun daha büyük bir kısmını aydınlatmaktadır. HID üreticisi Visteon Lighting Technology ÅŸirketinin yetkililerinden Jeff Eiron, HID farlarının birkaç yıl içinde tüm arabalarda kullanılacğını öne sürüyor.Sentetik motor yağı randımanı nasıl artırır?Soru: Sentetik yaÄŸ nedir, motor randımanını nasıl etkiler?Yanıt: Sentetik ve standart motor yaÄŸlarının ana maddesi ham petrolden elde edilen petrol ürünleridir. Adından da anlaşılacağı üzere, sentetik yaÄŸlar kimyevi iÅŸlemler sonucu ortaya çıkar. Standart motor yaÄŸları ise arıtılmış ham petrolün en altta kalan kısmından elde edilir.Kullanım aÅŸamasında doÄŸal motor yaÄŸlarının pek çok kusuru olduÄŸu ortaya çıkar. DoÄŸal haliyle ham petrol binlerce deÄŸiÅŸik maddeden oluÅŸmuÅŸ bir kokteyldir. Bu maddelerin pek çoÄŸu kartere döküldüğü anda motora zarar verebilir. ıdeal olarak, arıtma iÅŸleminde motorun yaÄŸlanması için gerekli olan maddelerin dışındaki diÄŸer maddelerin elenmesi gerekirken, gerçekte ise az miktarda benzin, gaz ve parafin kalır. Sentetik yaÄŸlar reçete ile hazırlandığından bu ekstra maddelerin tümü karışımdan çıkartılmıştır.Bu iki yaÄŸ arasındaki gerçek fark ancak moleküler düzeyde ortaya çıkar. Petrol ürünlerinin yapı taÅŸları hidrokarbonlar, karbon zincirleri ve hidrojen atomlarıdır. DoÄŸal motor yaÄŸları, performansı sıcaklık farklılıklarına göre deÄŸiÅŸen, deÄŸiÅŸik uzunluklarda hidrokarbonlar içerir. Benzin ve gaz gibi hafif hidrokarbonlar, yüksek sıcaklıklarda buharlaşır ve piston gibi yüksek-hızlı metal parçalar için aşırı incedir. Parafin gibi yüksek hidrokarbonlar düşük sıcaklıklarda katılaşır; yağın pompalanması zorlaşır. Yüksek motor sıcaklığı da ayrıca uzun hidrokarbon zincirini keser.Buna karşılık sentetik yaÄŸ molekülleri birbirine benzer. Dolayısıyla deÄŸiÅŸik sıcaklıklarda bu özellik bir denge unsuru olarak motorun performansını olumlu yönde etkiler. Bu da aynı yağın uzun süre kullanılmasını saÄŸlar ve motor tortusunu minimuma indirir.Duman alarmı içinde ne var?SORU: Geçenlerde aldığım bir duman alarmının içindeki küçük bir bölmede amerikyum-241 olduÄŸunu var (radyoaktif bir izotop). Ä°zotopların duman algılamayla nasıl bir iliÅŸkisi var ?Yanıt: Duman alarmlarının içinde, yaklaşık bir santimetre aralıkla yerleÅŸtirilmiÅŸ iki tane paralel yüzey vardır. Bu yüzeylerden birinin merkezinde çok az miktarda radyoaktif madde bulunur (genellikle amerikyum 241). Bu radyoaktif madde, alfa parçacıkları (4-2 He) yayar. Bu purçacıklar hava molekülleriyle çarpışır ve çarpışmalar sırasında da hava molekülleri iyonize olarak poziti veya negatif iyonlar oluÅŸtururlar. Sözünü ettiÄŸimiz iki yüzeyden birisi negatif, diÄŸeri de pozitif yüklüdür ve zıt yüklü iyonları çekerler. Bu çekim sonucunda, yüzeylere baÄŸlı olan bir devrede akım oluÅŸur. Ortamda duman olduÄŸunda bu akım azalır, çünkü dumanı oluÅŸturan taneciklerle çarpışan iyonlar nötralize olurlar. Akımın azalması alarmı devreye sokar. Â