DoÄŸum kontrolünde sıra erkeklerde

Bugüne kadar neden erkekler için, kadınlardaki gibi doÄŸum kontrol yöntemleri geliÅŸtirilemedi? Bugün hangi yeni yöntemler geliÅŸtirilmeye çalışılıyor? Erkekler için doÄŸum kontrolünün biyolojik zorluklarına dikkat çekilirken, sperm sayısını sıfırlayacak yeni bir yöntem dikkat çekiyor.Erkekler, bazılarına göre doÄŸum kontrolünün unutulmuÅŸ yarısıdır. Son yüzyılda kadınların önündeki seçenekler büyük ölçüde artarken, erkekler hala büyük büyük dedelerinin kullandığı yöntemlerle korunuyor. Bunların başında kondom ve vazektomi (meni kanalı ameliyatı) geliyor. Bu eÅŸitsizliÄŸin Äžbir görüşe göre haksızlığın- bir bölümü sosyal nedenlere dayanır; doÄŸum kontrolünde hangi seksin sorumluluÄŸu yüklenmesi konusundaki sosyal baskılar bu açıdan belirleyici olabiliyor. Ancak doÄŸum kontrol haplarının erkeklere uygulanabilir tipinin üretiminde biyolojik engeller de bu süreci etkiliyebiliyor.Sperm üretimini sıfırlamak‘Her ay tek bir yumurtanın ovülasyonuna müdahale etmek, her ay trilyonlaca spermin üretimine müdahale etmekten daha kolaydır’ diye konuÅŸan Washington Ãœniversitesi’nden endokrinolog John Amory, ‘Erkekler sperm yapan makinelerdir. Her kalp atışında bin dolayında sperm üretirler. Biz ÅŸimdi bu rakamı sıfırlamak istiyoruz’ diyor.Amory ve ekibi, androjenlerin (erkek hormonları) sperm sayısının azaltılmasındaki rolünü araÅŸtırmak için gerçekleÅŸtirilen uluslararası bir çalışmada yer alıyor. Testosteron gibi androjenler hap olarak alındığı zaman karaciÄŸerde bozulduÄŸu için, deneye katılan kuzey Amerikalı ve Avrupalı 120 genç erkek her ay bu hormonları kas içine iÄŸne olarak alıyor. Ayrıca bu deneklerin ciltlerinin altına, bir diÄŸer üreme hormonu olan progestin kapsülleri yerleÅŸtiriliyor. Bu hormon kombinasyonu sperm üretimini gerçekleÅŸtiren sinyal düzeneÄŸini bozuyor. Sonuçta deneklerin yüzde 60’ında sperm sayısı sıfırlanırken, diÄŸer üçte bire giren grupta bu sayının 3 milyona düştüğü görülüyor (Tipik bir boÅŸalma sırasında mililitreye 20 milyon-200 milyon arası sperm düşer).Ä°ki üç ay sürüyorBu tedavi sperm sayısını düşürmek için iki ile üç ay sürüyor. Ancak sperm üretimi tümüyle bastırıldığı zaman çiftlerde hamilelik oranı yüzde 1’in altına düşüyor. Bu oran doÄŸum kontrol haplarından alınan sonuçlarla eÅŸdeÄŸer. Erkek tedaviyi kestikten birkaç ay sonra sperm sayısı yine eski haline dönüyor.Burada sorun, bu araÅŸtırmada ve benzeri diÄŸer araÅŸtırmalarda sperm sayısını sıfırlamanın mümkün olmaması. Mililitrede birkaç milyon kaçak, hamilelik için yeterince büyük bir risk oluÅŸturmaya yeter. ‘Bir erkekten bu hapları kullanmasını istemek ve sonuç alamamak büyük haksızlık’ diye konuÅŸan Amory, ‘Bizim hedefimiz herkes için geçerli olan ve sonuçta sıfır sperm sayısına ulaÅŸmayı saÄŸlayan bir tedavi’ diyor.Kadınlardaki farklıErkeklerden farklı olrak kadınlarda üremeyi tümüyle durduran içsel bir sistem bulunuyor. Her ay hipofiz bezi yumurtalıklara ne zaman yumurtlayacaklarını ve ne zaman yumurtlamayacaklarını söyler. DoÄŸum kontrol hapları bir takım hormon kombinasyonlarından yararlanarak bu sistemi taklit eder ve ‘açma/kapatma’ düğmesini kontrol altına alır. Ancak erkeklerdeki cinsel hücreler böyle bir açma/kapatma düğmesi özelliÄŸinden yoksundur. Kısaca testisleri kapayacak doÄŸal bir yol yoktur. Erkek üreme hormonları sürekli olarak çalışır. Bilim adamları yalnızca hormonlarla oynayarak cinsel organlara mesaj iletmeye çalışabilir.Tıp biliminde ‘Daha basit cins’ olarak nitelendirilen erkekler bu konuda ÅŸaşırtıcı bir karmaÅŸa sergiliyor. ÖrneÄŸin bugüne dek kimse progestinlerin erkek üreme sisteminde ne yaptığını anlayabilmiÅŸ deÄŸil. Kadınlarda progesteron gibi progestinler hamilelik sırasında yumurtlamayı keser. ‘Erkeklerde de progestin reseptörleri bulunuyor ve bunlar progestin yapıyor’ diye konuÅŸan Amory. ‘Ancak bunu niçin yaptığını henüz anlayamadık. Progestin erkek meme başının hormonal versiyonudur’ diyor.Yan etkileri azaltıyorAncak bu maddeler sperm sayısını sıfıra indirmekte kilit rolde olabilir. Bugüne dek yapılan çalışmalara göre testosteron türevleri ile birlikte verilen progestinler sperm üretimini diÄŸer hormonlara göre daha baÅŸarılı bir ÅŸekilde baskılıyor. Ayrıca bunlar, kilo alma, akne ve iyi kolestrol düzeyini düşürmek gibi testosteronun yan etkilerini de azaltıyor.Bu yan etkileri ortadan kaldırsa bile bazı denekler haftalık veya aylık periyodlarda iÄŸne olmaya sıcak bakmadıkları için tedaviyi yarıda kesebiliyor. Bu durumda androjenleri vücuda daha ‘sevimli’ yöntemlerle verme yollarını arayan bilim adamları kolun üst kısmına, deri altına yetleÅŸtirilen kapsüllerden de yararlanabiliyor. BaÅŸka çalışmalarda daha uzun süreli enjeksiyonlardan, cilde yapıştırılan bantlardan veya spreylerden yararlanılıyor.Bütün bu çalışmaların sonucunda piyasaya bir hap çıksa dahi, bilim adamları bir yan etkiyi ortadan kaldırmayı baÅŸaramayacaklar. Sperm hücreleri testislere hacim kazandıran unsurlardır. Hormon tedavisi testislerin boyutlarını yüzde 20 oranında küçültebilir. Tedavi sona erdiÄŸi zaman bu yan etki ortadan kalksa dahi, bazı erkekler böyle bir sonuca karşı çıkabilirler. Halihazırda bazı laboratuvarlar iÅŸin içine hormonları karıştırmadan deneylerini sürdürüyor. New York, Manhasset’teki North Shore Ãœniversite Hastanesi’nden moleküler biyolog Susan Benoff bir sınıf hipertansiyon ilacının erkeklerde doÄŸum konrolü etkisi yapıp yapmadığını araÅŸtırıyor. Son günlerde sperm hareketlerini düzenleyen bir genin spermi hareketsiz hale getirerek doÄŸum kontrolü saÄŸlayacağı konusunda da bazı bulgular elde edildi. Ancak bu ÅŸimdilik çok uzak bir olasılık. Åžu anda baÅŸarıya ulaÅŸması en yakın gibi görünen çalışma, geçen temmuz ayında Avrupa’nın büyük ilaç ÅŸirketleri Organon ve Schering AG’nin ortaklaÅŸa baÅŸlattıkları giriÅŸim. Burada amaç hormona dayalı bir ilacı mümkün olan en kısa sürede piyasalara sürmek. Ancak bu ‘en kısa süre’ 10 yıl gibi bir süre anlamına gelebilir.Kaynak: Discover; Ekim 2002Â