Doğmamış bebeğin de hakları var

Ä°zmir’deki Central Hospital Hastanesi’nin Sibel Deniz’in kaybettiÄŸi yedizleri reklam amacıyla sergilemesi büyük bir tepkiye neden oldu. Deniz’i hamileliÄŸinin 12’nci haftasında muayene edip risk konusunda uyaran Avrupa Perinatoloji BirliÄŸi Genel Sekreteri, Türk Perinatoloji DerneÄŸi BaÅŸkanı Prof. Dr. Cihat Åžen, konuya doÄŸmamış çocuÄŸun hakları açısından yaklaÅŸmak gerektiÄŸini söylüyor.Ana rahmine tutunduÄŸu andan itibaren embriyonun kiÅŸilik haklarının baÅŸladığını hatırlatan Prof. Dr. Åžen ‘Türkiye’de fetusu koruyan kanunlar yeterli, uygulama yetersiz’ diyor.Fetusun hakları ne zaman gündeme geldi?- Tıp ve teknolojideki geliÅŸmeler sayesinde 20 yıldır fetus, anne karnında detaylı incelenebiliyor. Fetusun dile getiremediÄŸi sorunlar bu sayede tartışılmaya baÅŸlandı. DoÄŸmamış bebeÄŸin hakları ne zaman baÅŸlar, nasıl korunur?- Yumurtanın spermle döllenip, 5-6’ ncı günde rahime yapışmasıyla fetusun hakkı baÅŸlıyor. Fetusu korumanın yegane yolu merkezi otorite ve sivil toplum örgütleri yardımıyla kadının durumunu iyileÅŸtirmek, annelik ve çocuk saÄŸlığı programlarını yaygınlaÅŸtırmak, gebelik komplikasyonlarından korunmayı amaçlayan araÅŸtırmaları ve hizmetleri desteklemek. Bu arada hekimler çalışma alanlarının insan olduÄŸunu unutmamalı. Fetus ne zaman birey olur? - Dünya SaÄŸlık Örgütü’ne göre, düşükle doÄŸum arasındaki sınır 22’nci hafta. 22’nci haftadan sonra canlı doÄŸan her bebek bireydir. 22’nci haftadan sonra saÄŸ, saÄŸlıklı, doÄŸru zaman ve yöntemle doÄŸurtulma hakkını ailesi dahil kimse fetusun elinden alamaz. YaÅŸamasını engelleyecek bir sorunu varsa? - Bunu 10-22’nci hafta arasında saptayıp gebeliÄŸi sonlandırmak mümkün. Fetusun hakkını kim temsil eder ve korur? - Önce anne, sonra sırasıyla doÄŸum hekimi, kanunlar, bilimsel gerçekler ve hukuk. Taraflar anlaÅŸmazlığa düşerse, mahkemeye gider. Anne ile fetus hakları arasında direkt iliÅŸki var. Bir ülkede tıbbi bakım yönünden anne adayının doÄŸal ve anayasal hakları dikkate alınmıyor veya gözardı ediliyorsa, fetus haklarının da ihlal edildiÄŸi söylenebilir. DOKTORUN SORUMLULUÄžU BÃœYÃœKPeki bizim kanunlarımızda bunlar saÄŸlanıyor mu? - Eksiksiz saÄŸlanıyor. Anayasa, kanun maddesi hepsi var.Fetusun hakları korunabiliyor mu?- Hayır. Türkiye’de bebek ölümlerinin yarıdan fazlası ilk bir ayda oluyor. Bebek ölüm oranındaki düşmeye raÄŸmen, yeni doÄŸan ölümü aynı hızla düşmüyor. Gebelerin üçte biri doÄŸum öncesi bakım almıyor. Kırsal kesimde bu oran yüzde 50’nin üzerinde. DoÄŸum öncesi bakım almayan annelerde bebek ölüm oranı yüzde 10’a yakın. Gebelik ve doÄŸum sırasında hekim kontrolü oranı sadece yüzde 60.GeliÅŸtirilebilmesi için neler yapılabilir?- Erken tarama testleri, ultrasonografi, fetal tedavi olanakları saÄŸlanmalı. Erken doÄŸum ve riskli gebelikler donanımlı merkezlerde yapılmalı. Hangi hastalıklar belirlendiÄŸinde bebeÄŸin alınması gerekir? - BebeÄŸin yaÅŸamasını engelleyen hidransefali (beyinde sıvı birikmesi ve başın büyümesi), anansefali (beyin yokluÄŸu), holoprozansefali (ciddi beyin anomalisi), trisomi 13, 18 ve triploidi (ciddi kromozom bozuklukları), osteokondrodisplaziler (ciddi kemik eksiklikleri) gibi hastalıklar. Bazı anomalilerde ise gebeliÄŸin sonlandırılmasıyla ilgili kararlar toplumdan topluma deÄŸiÅŸiyor. Anne karnında bebeÄŸin izlenmesi önemli yani...- Evet. DoÄŸumdan önce testler, ultrasonografik incelemeler yapılabilirse bebeÄŸin ideal biyolojik, sosyal ve psikolojik geliÅŸmesi saÄŸlanabilir. Hastalıktan ölüm riski azaltılır. Günümüz teknolojisi fetusu bir hasta gibi kabul etmemize ve tedavisine olanak saÄŸlıyor. Bazı anomaliler de var ki anne karnında ve doÄŸumdan hemen sonra müdahale edilmesi halinde düzeltilebiliyor. Anlaşılan, asıl yönlendirici konumundaki kiÅŸi hekim...- Gebeyi kadın hastalıkları ve doÄŸum uzmanı takip eder, yönlendirir. Bu hekim mevcut sorunlardan haberdar olmakla yükümlü. Ä°lgili uzman (perinatolog) ve merkezlerden konsültasyon istemeli. GeliÅŸmelerden habersiz ya da bazı tedavileri ve yöntemleri bizzat yapma zorunluluÄŸunda olmaması sorumluluktan kurtarmaz. Bebek için en uygun yaÅŸam koÅŸulları anne, hekim ve toplum tarafından beraberce gözetilmek zorunda. DOÄžRU YÖNLENDÄ°RÄ°LSELERDÄ°Ä°KÄ° BEBEKLE EVÄ°NE DÖNEBÄ°LÄ°RLERDÄ°Son örnekte olduÄŸu gibi çoÄŸul gebelikler riskli. Sibel Deniz’e bebeklerin azaltılması halinde ikisinin yaÅŸatılabileceÄŸi söylendi. Kabul etmedi. Bu durumda yaÅŸaması olası olan iki fetusun yaÅŸama hakkı gaspedilmiÅŸ oluyor mu?- Ailenin bu tıbbi uygulamayı kabul etmemesinden zarar gördüğünü düşünen herhangi bir taraf varsa, bu hak gündeme gelebilir. Yedizin ikize indirgenmesinde karar verecek kiÅŸiler anne ve babaydı. Ama aileye anne ve bebekler hakkında tüm olasılıkları anlatmak, anladıklarından emin olmak gerekirdi. Deniz Ailesi baÅŸtan beri konunun uzmanınca yönlendirilseydi sonuç farklı olabilirdi. Sibel Deniz, hamileliÄŸinin 12’nci haftasında doktoruyla bana geldi. Ultrasonografiyle muayene ettik. Sonucun böyle olacağını söyledik. Aileye geçen yıllarda basında yer alan Amerikalı yedizlerin fotoÄŸrafı gösterilmiÅŸ. Üçünün kendine malik olmayan, beyin fonksiyonları eksik çocuklar olduÄŸu söylenmemiÅŸ. Ben söyleyince çok ÅŸaşırdılar. KeÅŸke bilimi dinleselerdi. Bebekleri ikiye indirirdik, kucaklarında çocuklarıyla evlerine dönerlerdi. Konunun bir baÅŸka yönü bilimsel gerçeklere raÄŸmen yediz gebelikte ısrar etmenin yasal sonuçları: Bebekler 7 aylıkken doÄŸabilir, hepsi hayatta kalabilir ama içlerinden biri sakat olabilirdi. Bu durumda sakat çocuk, ailesi ve doktorlar hakkında dava açabilirdi.Â