DoÄŸal çime en yakın yapay çim üretildi

DoÄŸala en yakın çim Ä°skoçya’da üretildi. Avrupa’nın en geliÅŸmiÅŸ ve 7000 metrekarelik yapay çim sahası, yemyeÅŸil plastik çimlerle kaplı.Ä°skoçya’nın eski baÅŸkenti Dunfermline, dünyanın en önde gelen biyomimetik teknoloji örneÄŸini barındırıyor. Dunfermline Atletik futbol kulübünün East End Park’taki yaklaşık 7000 metrekarelik stadyumu, artık Avrupa’nın en geliÅŸmiÅŸ yapay çim sahasına sahip olmakla övünüyor. Alanı kaplayan yemyeÅŸil plastik çimi geliÅŸtirenler, bunun günümüze dek üretilen doÄŸala en yakın çim olduÄŸunu öne sürüyorlar. 1990’larda futbol karşılaÅŸmalarını olumsuz etkilediÄŸi gerekçesiyle doÄŸal çimin dışındaki yüzeyleri yasaklayan FIFA ve UEFA AÄŸustos ayından itibaren futbol maçlarının yapay çim sahalarda oynanmasına izin verdiler. Görünüşe bakılırsa, durum artık farklı bir boyut kazandı. Bu kararını Kasım 2004’te açıklayan UEFA baÅŸkanı Lars-Christer Olsson yapay çimin niteliÄŸinin artık doÄŸal çimle boy ölçüşebilecek bir düzeye ulaÅŸtığına dikkat çekiyordu. Önemli geliÅŸmeFutbol günümüzün dünya çapında en çok izleyici çeken sporu olduÄŸundan, bu karar yapay çimin geleceÄŸi açısından son derece önemli bir geliÅŸme sayılıyor. Gelgelelim, futbol yapay çime onay veren bir dizi baÅŸka spordan yalnızca bir tanesi. Bir baÅŸka deyiÅŸle, yapay çim ansızın tüm spor dünyasına egemen oluyor. Ne var ki, bu durum spor dünyasının doÄŸal çime sırt çevirdiÄŸi anlamına gelmiyor. FIFA, UEFA ve IRB (Uluslararası Rugby Heyeti) "özenle kırpılmış doÄŸal çimin" yine de en ideal oyun alanı olduÄŸu görüşünde birleÅŸiyorlar. Ancak sorun nitelikli çimin elde edilmesinin ve, özellikle de günümüzün maÄŸaramsı karanlık stadyumlarında, bakımının bir hayli güç ve pahalı olmasından kaynaklanıyor. Bakımı zorSöz gelimi, Amsterdam stadının yılda dört kez elden geçirilmesi gerekiyor. ÇoÄŸu büyük stadyumlarda bir süredir ışıktan yoksun çimin kökünden sökülmesini engellemek amacıyla plastik bir aÄŸla sınırlandırıldığı son derece pahalı hibrid bir sistem kullanılıyor. Bu nedenle bakımı ucuz yapay çim, borçları yüksek küçük kulüpler için bir nimet olabilir. Kulüp bunun kaça mal olacağı konusunda bir açıklama yapmamakla birlikte, doÄŸal çime geri dönmesinin yılda yaklaşık 200,000 paunda mal olacağını belirtiyor. Moskova Olimpiyat Stadı’nın da aralarında olduÄŸu beÅŸ Avrupa stadının yapay çimle kaplandığı deneme niteliÄŸindeki giriÅŸimin harcamalarını UEFA üstleniyor. Yapay çim sahaların 10 yıl boyunca herhangi bir bakım gerektirmeyeceÄŸine ve bunların herhangi bir hasar riski olmaksızın istendiÄŸinde baÅŸkalarına devredilebileceÄŸine dikkat çekiliyor. Eskiler kötüydüIsveç kökenli XL Generation tarafından üretilen çim gerçek çimden farklı olmasına karşın, görünürde oyunu etkilemiyor. Saha yapay olsa bile, oyun her açıdan doÄŸallığını koruyor. Yapay çimin tarihçesi göz önünde tutulduÄŸunda, bu büyük bir baÅŸarı. Daha önce doÄŸal çimin yerini tutması amacıyla üretilen malzemelerin tümü de fiyaskoyla sonuçlanmıştı. Bu malzemeler çok sert olduÄŸundan topun zıplayışını etkiliyor ve oyuncuların normal futbol ayakkabıları giymelerine engel oluyordu.Açılı hareketin önemiNaylon lifler top üzerinde yeterli bir sürtünme etkisi yaratmadığından, top donmuÅŸ bir su birikintisi üzerinde seken bir çakıl taşı gibi yüzeyin üzerinde hızla sekiyordu. Tüm bu olumsuzluklar karşısında yapay çim futbol yetkilileri 90’ların baÅŸlarında yapay çimin sahalarda kullanımını yasaklamak zorunda kaldılar.O günden sonra çim mühendisleri, doÄŸal çimin en ince ayrıntılarını öğrenip, aynı özelliklere sahip bir yapay bir malzeme geliÅŸtirmeye çalıştılar. Ä°ÅŸin en güç yanı, top ile saha arasındaki etkileÅŸimi, özellikle de havada hızla devinen (hareket eden) topun yüzeyi sıyırıp geçtiÄŸinde sergilediÄŸi "açılı devinimi" saÄŸlamaktı. Nitelikli bir çim saha topun havadaki devinimine özel bir deÄŸiÅŸim kazandırmakta, saniyede 14 metre hızla devinen ve yüzeye 25 derecelik bir açıyla çarpan topun yolculuÄŸunu daha düşük bir hız ve daha dar bir açıyla sürdürmesine olanak vermekteydi. Farklı bir süreç oyunun akışını bozmaktaydı. Görünüşe bakılırsa, topun izlediÄŸi bu süreç iki etmene dayanmaktaydı: topun sıçradığı yükseklik olan geri tepme (rebound) ve onun yuvarlanış biçimini etkileyen sürtünme. Sahanın biyomekanik özelliÄŸiYüzey ile topun arasındaki etkileÅŸim kadar önemli bir yeri olan, ancak gerçekleÅŸtirilmesi çok daha güç bir ÅŸey de sahanın biyomekanik özellikleriydi. Sporların birçoÄŸu oyuncuların bir dizi eylemi gerçekleÅŸtirmelerini gerektirir. Oyuncular hızla baÅŸlamak, durmak ve yön deÄŸiÅŸtirmek, hızlı koÅŸmak, yavaÅŸ yürümek, öne, yana ve geriye doÄŸru ilerlemek, sıçramak, kaymak ve yere yıkılmak zorundadırlar. ÇoÄŸu yüzeyler, özellikle de oyuncuların ayaklarında kramponlu ayakkabılar olduÄŸunda, bu tür devinimlerin uygun biçimde yerine getirilmesine olanak tanımazlar. Ä°ki yöntemYıllar süren deneylerden sonra, yapay çim üreticileri doÄŸal çimin tüm özelliklerine sahip olduÄŸunu öne sürdükleri iki yöntem geliÅŸtirdiler. Bu yöntemlerin biri, silikonla yaÄŸlanıp lastik kaplı plastik bir zemine dikilmiÅŸ yaklaşık 5 santimetre uzunluÄŸunda polietilen "çimden" oluÅŸuyor. Ä°kincisi ise, köpüklü bir malzeme olan geniÅŸletilmiÅŸ polipropilen bir zeminden oluÅŸuyor. Yine yaÄŸlanmış polietilen liflerden oluÅŸturulan, ancak daha kısa olan çimler, içi doldurulmuÅŸ sahaya çok daha sık olarak yerleÅŸtiriliyor. Sahanın üstü son olarak 8 milimetrelik kauçuk granüllerden oluÅŸan bir dolgu maddesiyle kaplanıyor. New Scientist 4 Haziran tarili sayısında yer alan araÅŸtırmaya göre, yapay çim üreticileri bile hiç bir ÅŸeyin doÄŸal çimin yerini tutamayacağı görüşünde birleÅŸseler de, doÄŸal çim korkunç bir harcamayı gerektirdiÄŸinden ve çoÄŸu kulübün ekonomik durumu buna el vermediÄŸinden, plastik kaçırılmayacak bir fırsatmış gibi görünüyor. Â