Deprem, tsunami ve sonrası...

Yeni yıla girmemize birkaç gün kala (26 Aralık 2004) Endonezya’daki Sumatra adasında meydana gelen deprem ve dev dalgalar yüzünden yüz bini aÅŸkın kiÅŸi yaÅŸamını yitirdi, milyonlarca insan evsiz, binlerce çocuk yetim kaldı. Ne yazık ki bu insanları ÅŸimdi yeni felaketler zinciri bekliyor..."Tsunami" kelimesi Japonca’dır ve anlamı "liman dalgasıdır". Çünkü dev dalgalar sığ sahil sularına ve limanlara ulaÅŸtıktan sonra iyice "devleÅŸir". Tsunami dalgaları genelde deniz diplerinde meydana gelen depremlerin etkisiyle oluÅŸur. Denizin derinliÄŸine baÄŸlı olarak dalgaların hızı saatte 500 ila 1000km arasında deÄŸiÅŸir. Heyelan veya volkan püskürmesiyle meydana gelen basınç dalgalarıyla de dev dalgalar oluÅŸabilmekte. Tsunami dalgaları boylarından hiçbir ÅŸey yitirmeden 10.000km kadar ilerleyebilirler ki bu Amerika ve Avrupa arasındaki mesafeye eÅŸittir. Tsunamilerin boyları aslında sadece birkaç metredir, fakat sahildeki sığ sularda alçak zeminle frenlenerek veya huni biçimindeki koylarda 40m’ye kadar büyüyebilirler! Dev dalgaların karaya çıkmadan önce deniz iyice alçalır, bundan sonra tsunaminin karaya ulaÅŸması 4 dakika sürer. Salgın hastalıklarÄ°ÅŸte bu dört dakika tüm bölgeleri uyarmak için yeterli olmadı. Kaçan kaçtı, kaçamayanlar yaralandı, kayıplara karıştı...Hayatta kalanları ve yardım edenleri ÅŸimdi salgın tehlikesi bekliyor. Salgın tehlikesi etraftaki cesetler yüzünden oluÅŸmakta. Özellikle kolera ve tifo problem olabilir. Elektrik kesintisi yüzünden gıda malzemeleri soÄŸutulamamakta, bu yüzden de gıda zehirlenmeleri yaÅŸanabilir. Tabii kanalizasyon ve temiz su baÄŸlantıları gibi altyapıların yıkılması yüzünden hayvanlardan özellikle de farelerden (iç kanamalara neden olan Hanta virüsü) ve sineklerden (Dang ateÅŸi, sıtma) tedavisi çok zor olan hastalıklar bulaÅŸabilir. Kirli içme suyu ve gıdalardan bulaÅŸan Salmonella hastalığı yüksek ateÅŸ ve ishal gibi belirtilerle ortaya çıkıyor. Kolera da ishal ve buna baÄŸlı sıvı eksikliÄŸi gibi sorunlar yaratmakta.Beden günde 25 litre sıvı kaybedebilir ve hastalık tedavi edilemediÄŸi takdirde ölümle sonuçlanabilir. Kriz bölgelerindeki insanlar için Hepatit A ve E hastalıkları da büyük bir tehdittir. Bu durumda karaciÄŸer iltihaplandığı için, bedendeki zehirleri temizleyemez, zehirler bedende birikir. Hepatit siroz hastalığına bile neden olabilir. Felaketi yaÅŸayan bölgelere ÅŸimdi dünyanın her yerinden yardım gönderiliyor. Tabii ülkemizden de yardım ekipleri ve yardım gönderildi. Umarız açılan yaralar daha büyük felaketler doÄŸmadan önce sarılır. BUNU BÄ°LÄ°YOR MUYDUNUZ?Resimde gördükleriniz boyanmış çakıl taÅŸları deÄŸil. Bizim ülkemizde yetiÅŸmeyen çeÅŸitli patates türleri. Patatesin anavatanı Güney Amerika’dır. Ä°nkalar patatesi 2000 yıl önce ekip biçiyorlardı. Amerika’nın keÅŸfinden sonra Ä°spanyol denizciler patatesi Avrupa’ya getirdiler. Ä°nkaların ülkesi olan Peru’da 6000’den fazla patates çeÅŸidi bulunuyordu. Â