Demir eksikliği çocukların beden gelişimini bozuyor
Güncelleme Tarihi:
Günün Uzmanı: Prof. Dr. Şanda Çalı
Oluşturulma Tarihi: Mart 25, 2004 01:27
Anemi yani kansızlık, Türkiye’de sık rastlanan ve özellikle çocuklarda ciddi gelişim sorunlarına yol açan önemli bir halk sağlığı sorunu. Çocukların yüzde 58, gebelerin yüzde 74, emzikli kadınların yüzde 50’sinde kansızlık sorunu görülüyor.
Prof. Dr. Şanda Çalı anemiyle ilgili sorularımızı yanıtladı:
* Kansızlık neden büyük bir sorun?
Kansızlığa yol açan pek çok neden var. En fazla kansızlık yapan ise demir eksikliği. Aynı zamanda önlenmesi, korunulması ve tedavisi de en kolay olanı. Tüm anemilerin yüzde 90’ının nedeni demir eksikliği. Demir, kan hücresinin içinde bulunur. Oksijenin bütün vücutta taşınmasını sağlar. Vücutta demir eksikse kan hücresi yapılamaz ve kanın oksijen taşıyabilme kapasitesi düşer.
* Demir ihtiyacı hangi dönemde artar?
Vücudun demir ihtiyacı, hızlı büyüme ve gelişme dönemlerinde çok artar. Bu dönemlerin ilki 0-12 aylık dönem. Ardından ergenlik dönemi geliyor. Yine aynı nedenle gebeliğin ilk üç ayından sonra demir ihtiyacı çok artıyor. Dengeli bir diyet, beslenme ile alınan demir dahi yetersiz kalabilir. Vücudun demir ihtiyacının dışarıdan takviye edilmesi gerekir. Bir de beslenme bozukluğu, dengesiz beslenme, yanlış beslenmenin uygulandığı kişilerde bu ihtiyaç daha da artar.
* Önem ve sıklık sırasına göre demir eksikliği en sık kimlerde görülüyor?
Erken doğanlar (prematüre bebekler), süt çocukluğu dönemindeki çocuklar (0-12 ay), okul öncesi ve okul çağındaki çocuklar, ergenlik çağındaki gençler, doğurganlık çağındaki kadınlar (öncelikle gebeler, lohusalar), adet gören tüm kadınlarda.
* Demir eksikliği (anemisi) çocukların büyümesini nasıl etkiler?
Demir eksikliği çocuklarda fiziksel ve mental gelişme geriliklerine neden olur. Gelişmesi yaşıtlarına göre geri olan bu çocukların hastalıklara karşı dirençleri düşük. Zor ve geç iyileşir ve hatta daha çok ölürler. Ülkemizdeki her yıl dünyaya gelen bin bebekten 33’ü bir yaşını göremeden ölüyor.
* Bebeklerin ve çocukların zihinsel gelişimini nasıl etkiler?
Çocuklarda beynin gelişimi açısından özellikle ilk 2 yaş önemli. Anemik çocuklar daha geç emeklerler, daha geç yürürler. Daha geç konuşurlar. Okuma ve yazmayı daha geç öğrenirler. Okul başarıları da düşüktür. Özellikle matematik gibi derslerde yaşıtlarından geri kalırlar. Zeka düzeyleri, demir eksikliği olmayan yaşıtlarına göre 5-10 puan daha düşük.
* Demir eksikliğinin çocuklarda yol açtığı sorunların geri dönüşü var mı?
Demir eksikliğine bağlı kansızlık tedavisi ilk 3 yıldan sonra yapılsa dahi, zeka gelişimi ile ilgili kayıpların geri çevrilmesi mümkün değil!
* Hangi durumlar demir eksikliği anemisini düşündürür?
Sürekli yorgunluk, halsizlik, bitkinlik, konsantrasyon zayıflığı, dikkat dağılması, çabuk yorulma, iş gücü performanslarında düşme, soluk cilt, saç dökülmesi, tırnakların kolay kırılması, ağız içinde sık sık yaraların çıkması.
* İnek sütü demir eksikliğine yol açıyor mu?
İnek sütünün içerdiği demir miktarı ve emilimi düşük. Diğer besinlerde bulunan demirin emilimini de azaltıyor. Bu üç neden ile sadece yaşamın ilk 12 aylık döneminde, demir eksikliğinin önlenmesi amacı ile inek sütünden sakınılıyor. Ancak 12 aydan sonraki dönemde, birlikte alınabilecek gıdalara dikkat edilmesi (demir içeren besin maddeleri ile aynı öğünde alınamaması, aralarında en az 30 dakika olması v.b.) önerilerek çocuğun diyetine eklenmeli. Çocuklara çay içirilmesi de anemi yapıyor.
Hazırlayan: Mesude ERŞAN
* Kansızlık neden büyük bir sorun?
Kansızlığa yol açan pek çok neden var. En fazla kansızlık yapan ise demir eksikliği. Aynı zamanda önlenmesi, korunulması ve tedavisi de en kolay olanı. Tüm anemilerin yüzde 90’ının nedeni demir eksikliği. Demir, kan hücresinin içinde bulunur. Oksijenin bütün vücutta taşınmasını sağlar. Vücutta demir eksikse kan hücresi yapılamaz ve kanın oksijen taşıyabilme kapasitesi düşer.
* Demir ihtiyacı hangi dönemde artar?
Vücudun demir ihtiyacı, hızlı büyüme ve gelişme dönemlerinde çok artar. Bu dönemlerin ilki 0-12 aylık dönem. Ardından ergenlik dönemi geliyor. Yine aynı nedenle gebeliğin ilk üç ayından sonra demir ihtiyacı çok artıyor. Dengeli bir diyet, beslenme ile alınan demir dahi yetersiz kalabilir. Vücudun demir ihtiyacının dışarıdan takviye edilmesi gerekir. Bir de beslenme bozukluğu, dengesiz beslenme, yanlış beslenmenin uygulandığı kişilerde bu ihtiyaç daha da artar.
* Önem ve sıklık sırasına göre demir eksikliği en sık kimlerde görülüyor?
Erken doğanlar (prematüre bebekler), süt çocukluğu dönemindeki çocuklar (0-12 ay), okul öncesi ve okul çağındaki çocuklar, ergenlik çağındaki gençler, doğurganlık çağındaki kadınlar (öncelikle gebeler, lohusalar), adet gören tüm kadınlarda.
* Demir eksikliği (anemisi) çocukların büyümesini nasıl etkiler?
Demir eksikliği çocuklarda fiziksel ve mental gelişme geriliklerine neden olur. Gelişmesi yaşıtlarına göre geri olan bu çocukların hastalıklara karşı dirençleri düşük. Zor ve geç iyileşir ve hatta daha çok ölürler. Ülkemizdeki her yıl dünyaya gelen bin bebekten 33’ü bir yaşını göremeden ölüyor.
* Bebeklerin ve çocukların zihinsel gelişimini nasıl etkiler?
Çocuklarda beynin gelişimi açısından özellikle ilk 2 yaş önemli. Anemik çocuklar daha geç emeklerler, daha geç yürürler. Daha geç konuşurlar. Okuma ve yazmayı daha geç öğrenirler. Okul başarıları da düşüktür. Özellikle matematik gibi derslerde yaşıtlarından geri kalırlar. Zeka düzeyleri, demir eksikliği olmayan yaşıtlarına göre 5-10 puan daha düşük.
* Demir eksikliğinin çocuklarda yol açtığı sorunların geri dönüşü var mı?
Demir eksikliğine bağlı kansızlık tedavisi ilk 3 yıldan sonra yapılsa dahi, zeka gelişimi ile ilgili kayıpların geri çevrilmesi mümkün değil!
* Hangi durumlar demir eksikliği anemisini düşündürür?
Sürekli yorgunluk, halsizlik, bitkinlik, konsantrasyon zayıflığı, dikkat dağılması, çabuk yorulma, iş gücü performanslarında düşme, soluk cilt, saç dökülmesi, tırnakların kolay kırılması, ağız içinde sık sık yaraların çıkması.
* İnek sütü demir eksikliğine yol açıyor mu?
İnek sütünün içerdiği demir miktarı ve emilimi düşük. Diğer besinlerde bulunan demirin emilimini de azaltıyor. Bu üç neden ile sadece yaşamın ilk 12 aylık döneminde, demir eksikliğinin önlenmesi amacı ile inek sütünden sakınılıyor. Ancak 12 aydan sonraki dönemde, birlikte alınabilecek gıdalara dikkat edilmesi (demir içeren besin maddeleri ile aynı öğünde alınamaması, aralarında en az 30 dakika olması v.b.) önerilerek çocuğun diyetine eklenmeli. Çocuklara çay içirilmesi de anemi yapıyor.
Hazırlayan: Mesude ERŞAN