Daha az arkadaş ediniyor ailesiyle az zaman geçiriyor daha fazla stres yaşıyorlar

Çocuğunuz, sorumluluklarını ihmal edip, tüm programını bilgisayara göre yapıyor, hiçbir şeyi bilgisayar kadar önemsemiyorsa, ortada bir sorun var demektir. Pencere Psikolojik Danışma ve Tedavi Merkezi’nden Dr. Pedagog Yeşim Kesgül Sercan, bilgisayar odaklı yaşayan çocukların sayısının hiç de az olmadığını söylüyor.

Araştırmalar 13-19 yaş arası gençlerin, ebeveynlerine göre daha fazla internet kullandığını, ancak başlıca kullanım amaçlarının oyun, müzik dinleme ve sosyalleşme olduğunu gösteriyor. Çocuklarda da durum çok farklı değil; interneti büyük ölçüde oyun için kullanıyorlar. Dr. Sercan, "Bilgisayar kullanıcısı olmayan ebeveynler, çocuklarının böylesine muhteşem olanaklar sunan bir aracı kullanmasını, amacını incelemeden, çok gurur verici ve yararlı algılayabiliyor" diyor. Halbuki bilgisayarı açmak, kapatmak, belli bazı programları çalıştırmak hiç de zor değil. Çocuklar genellikle 4 yaşından itibaren bunu yapabiliyor. Bilgisayar ya da internetin etkin kullanımı için ise belli bir yaşa, birikime ulaşmak gerekiyor. "Soyut düşünme, akıl yürütme, eleştirel analiz gibi beceriler gelişmeden, 10 yaşından önce etkin kullanıcı olamaz" diyor Dr. Sercan.

KONUŞMA VE ÖĞRENME SÜRECİNİ BOZUYOR

Bilgisayarın başında uzun zaman geçirilmesi çocukların dil gelişimini bozuyor. Dr. Sercan, özellikle dil, konuşma, okuma-yazma üzerine olumsuz etkilerine dikkat çekiyor: "Dil becerilerinin, bilgisayardan, TV’den, değişen yaşam koşullarından çok olumsuz etkilendiğini gözlüyoruz. Konuşma, kendini ifade yeteneği alt düzeylerde kalıyor. Dil becerilerinin zayıflığı da çocuğun tüm ilişkilerinde, özellikle öğrenme süreçlerinde ciddi sorunlar yaratıyor."

İngiltere’de yapılan bir araştırmada, bilgisayarın çocukları sersemlettiği, öğrencilerin çok fazla bilgiye erişebilmelerine rağmen bu bilgiyle ne yapacaklarını bilemediği, problem çözme ve analiz yeteneklerinin zarar gördüğü saptandı. Bir başka araştırma ise internet kullananların daha az arkadaş edindiklerini, aileleri ile daha az zaman geçirdiklerini, daha fazla stres yaşadıklarını gösterdi.

Hazırcılığa, hatta düşünce hırsızlığına alışmak, istediğini elde etmek için ne gerekiyorsa yapma güdüsü, şiddet duygusu, ilgi alanlarının azalması, özellikle okul öncesinde hayal ile gerçeği ayıramamaktan doğan sorunlar da var. Bir de güvenlik sorunu gözardı edilmemeli. Bir çalışmada çocukların internette tanıştıkları çeşitli gruplardan daha kolay etkilendikleri görüldü.

Bilgisayar bağımlılığı bazı çocuklar için hastalık düzeyine varmışsa tedavi gerekiyor. Dr. Pedagog Sercan, "Daha önemlisi uygun önlemler alınarak bu noktaya gelmemesini sağlamak. Bir de çocuğun bilgisayara sığınmasına yol açabilecek bir başka sorunun bulunup bulunmadığı araştırılmalı" diyor.

BİLGİSAYAR TUTKUNLARININ ORTAK ÖZELLİKLERİ

Dr. Pedagog Sercan, "Aşırı bilgisayar kullanan çocuğun yatkınlık nedeniyle mi, alıştırıldığı için mi bu hale geldiği önemli. Çünkü bazı durumlarda çocukların ekran bağımlısı hale getirildiğini de biliyoruz" diyor. Kolayca ekran bağımlısı hale gelen çocukların ortak özellikleri şunlar:

á Sosyal becerileri az gelişmiş, benlik algısı yetersiz, güvensiz, ürkek

á Bedensel etkinliklerden hoşlanmayan, bunlarda başarısız olan ya da olacağına inanan

á Sosyal, duygusal açıdan ihmal edilen, bu tür olanaklar sunulmayan

á Aile içinde çeşitli sorunları bulunup bunlarla yüzleşmekten kaçınan çocuklar

á Çocuk, dil ve öğrenme sorunlarından kaçış amacıyla da bilgisayara yönelebiliyor.

Günde en fazla 2 saat

Bilgisayarı toptan yasaklamanın bir yararı yok. Anne-babalar öncelikle bilgisayar ve internet hakkında bilgi edinmeli ve kullanmalı. Çocuklarla bilgisayar ve internet konusunda sohbet edilmeli, burada okudukları ya da gördüklerinin yanlış olabileceği, bilgiyi tartışmak gerektiği, yararlı ve zararlı yanları anlatılmalı. Bunu yaparken, eleştirmeden, azarlamadan, yasaklamadan, tehdit etmeden, rüşvet vermeden, söylenmeden, karşılıklı konuşmak en iyisi. Bilgisayar karşısında okul öncesi çocuklar günde bir, ilköğretim döneminde ise iki saati aşmamalı. Bilgisayarı yetişkinlerin takip edebilecekleri ortak kullanım alanlarına koymak, herkese bir bilgisayar yerine mümkünse tüm ailenin aynı bilgisayarı paylaşması da sınırlama açısından yararlı. Aile bireylerinin birlikte katılabilecekleri geziler, sosyal, sportif etkinlikler, çeşitli hobiler, kitap okuma alışkanlığı, aileyle ilgili çeşitli görev ve sorumluluklar da çocuğu kolaylıkla bilgisayardan uzaklaştırır. Ebeveynler çocukları farklı etkinliklere yönlendirebilmeli. Birlikte eğlenmek için fırsat yaratmalı. Ayrıca aileler çocuklarına zaman ayırmalı, sorunları ile ilgilenmeli.

Nasıl bağımlı olunuyor?

Çocuk ne kadar küçükse, beynin değişebilme yeteneği o kadar büyük. Çok çeşitli etkinliklerde bulunması çocuğun beceri ve yetenek yelpazesini genişletiyor. Oysa az sayıda etkinliğin sürekli yapılması, diğer alanlardaki sinir hücresi ağını zayıf bırakıyor. Bu da beceri ve yetenek gelişimini sınırlandırıyor. Hepimizin doğasındaki gibi çocuk da alıştığını, keyif aldığını, rahatça yapabileceğini yeğliyor. Dolayısıyla bilgisayara yönelimi arttıkça, kaçındığı etkinliklerden de gittikçe uzaklaşıyor. Ayrıca kortekste görsel alanlar daha fazla yer tuttuğundan bakmak, dinlemekten daha kolay ve daha çekici. Üstelik bilgisayardan çok zengin, çok hızlı ve etkin işitsel uyaranlarla da beslenmiş, çok ilgi çekici malzemelere ulaşmak mümkün. Oyun, çocuk için bir başka çekim noktası. Belli bir puana ulaşmak gibi bitmez tükenmez, yaklaştıkça uzaklaşılan hedefin çekiciliği çok yüksek. Üstelik bu puanlar, genellikle arkadaşlarla yarıştırılıyor. Tüm bunlar bilgisayar kullanımını pekiştiriyor.

Çocuğunuz bilgisayar başına oturmak

için can atıyorsa dikkat

Doğru yönlendirme ve uygun sınırlandırmalarla kullanıldığında, bilgisayarın pek çok olumlu etkisi var. Ancak aşağıda sayılan durumlar yaşanıyorsa, bilgisayarla kurulan ilişkinin pek sağlıklı olmadığı söylenebilir:

á Kendini kontrol edememek, çok kısa bir zaman için bilgisayar başına oturup saatlerce kalkamamak

á Bilgisayardan uzun süre uzak kalmaya dayanamamak, boşluk hissetmek, huzursuz olmak

á Bilgisayar için yemekten, derslerden ya da arkadaşlardan vazgeçmek

á Sürekli bilgisayara kavuşma isteği hissetmek

á Bilgisayar başında bu kadar zaman geçirmekten dolayı suçluluk ve keyif arasında çelişik duygular yaşamak

á Her seferinde saatlerce ekran başında kalmaktan kaynaklanan çeşitli bedensel sorunlar