Çok sayıda boş ev kriz habercisi sayılır
Güncelleme Tarihi:
Demet CENGİZ BİLGİN
Oluşturulma Tarihi: Ağustos 24, 2007 00:00
Ernst & Young’ın Gayrimenkul, Konaklama ve İnşaat Bölümü Global Direktörü Dale Anne Reiss, ABD’den dünyaya yayılan mortgage krizinin benzerinin Türkiye’de yaşanması ihtimaline karşı "Eğer Türkiye’de de yapılmış ama bir sürü boş konut görmeye başlarsanız, kriz kapıda demektir" yorumu yaptı.
ULUSLARARASI denetim ve danışmanlık şirketi Ernst & Young’ın Gayrimenkul, Konaklama ve İnşaat Bölümü Global Direktörü Dale Anne Reiss, ABD’de mortgage krizini tetikleyenlerin kısa zamanda zenginlik hayali kuranlar olduğunu söyledi. ABD’de şişen emlak fiyatlarının krizin ardından hızla gerilediğine dikkat çeken Reiss, Türkiye’de benzer bir kriz yaşanması durumunu "Eğer Türkiye’de de yapılmış ama boş bir sürü konut görmeye başlarsanız, kriz kapıda demektir. Boş konut krizin habercisidir" sözleriyle anlattı. Dale Anne Reiss ile ABD’den başlayıp, tüm dünyaya yayılan mortgage krizini ve Türkiye’deki gayrimenkul piyasasını konuştuk.
ABD’den başlayıp dünyaya yayılan mortgage krizi nasıl başladı?
- ABD’de herkesin aynı işe atlaması gibi bir gelenek var. Kısa zamanda zengin olma isteğiyle herkes teknoloji borsalarına yüklenmişti. Borsa çökünce, zarar etmişlerdi. Mortgage’da da aynı şey oldu. Oturmak veya ticari olarak konut alanları ayırmalıyız. ABD’de çoğunlukla oturmak için ev yüzde 20’si peşin; kalanı mortgage ile alınır. Ödenen faiz de yüzde 6-7 kadardır. 30 yılda krediyi geri ödersiniz. Sonra 2, 3, 12 ev alanlar, o evlerden para kazanmak isteyenler çıktı. Spekülasyon yaptılar. Yüzde 5’ini peşin ödedi, ilk yıl yüzde 1, sonra yüzde 12 faiz oranıyla riski yüksek krediler aldılar. Bir yıl sonra evi satıyorlardı. Bu evler boş kaldı, alıcı çıkmadı. Müzik sustu, oyun bitti.
Krizin büyüklüğü neden hesaplanamıyor? Belirsizliğin sebebi ne?
- ABD’de herkes riski başkasına yıkıyor. Ben size mortgage ile ev satıyorum. Sonra bunu bankaya devrediyorum. Banka bunu menkul kıymetlere dönüştürüyor, halka açıyor, bono karşılığında satıyor. Buralara kim para yatırdı, kim kime ne kredi verdi, ne kadar alacak var, hangi bankalar bu işin içinde, kayıp ne bilen yok. Kartopu gibi bütün bunlar büyüdü, çığ oluştu. Bu krediler ödenmeyince, kime ne kadar dokunacağını bilmeyen piyasalar da gergin. Şu ana kadar 20 milyar dolar büyüklüğünde 10 fon battı. Artabilir de. Yıl sonuna kadar problemin derinliği anlaşılır, istikrar bundan sonra.
Türkiye’nin benzer bir krizi yaşama olasılığı nedir?
- Eğer Türkiye’de de yapılmış ama boş bir sürü konut görmeye başlarsanız, kriz kapıda demektir. Boş konut krizin habercisidir. Boğaz’a bakıyorum bütün yalılar dolu. Üretilen konutlar satıldığı ve satın alanlar bunu ödeyebildiği sürece kriz olmaz.
İstanbul’da da konut fiyatlarının şiştiği söyleniyor...
- Boğaz’daki evlerin fiyatı New York, Hampton ile başa baş gidiyor.
FED’in yaptığı yeter mi bilsem, Boğaz’da yalım olurdu
ABD Merkez Bankası FED’in Başkanı Bernanke’nin çaylak olduğu söyleniyor. FED’in aldığı önlemler yeterli mi?
- Bunun cevabını bilsem, Boğaz’da bir yalım olurdu. Zamanla taşlar yerine oturacaktır. Problem yıllarla ortaya çıktı çözümü de bir kaç ay alır. Biraz zaman tanımak lazım. Merkez bankalarının piyasalara nakit enjekte etmesi güven tesis etti.
Miami’den ev almanın zamanı
ABD’de konut fiyatları krizle birlikte geriledi mi?
- Ev fiyatlarında yüzde 20 düşüşler oldu. Bazılarında düşüşler çok daha yüksek. Fiyatlar şişmişti, şimdi balon sönüyor. Şu anda kelepir için fırsat kollayanlar devreye giriyor. Parası olmayanlar battı zaten. Şu anda Miami’de ev almak, parası olan için doğru zaman.
ABD’den başlayıp dünyaya yayılan mortgage krizi nasıl başladı?
- ABD’de herkesin aynı işe atlaması gibi bir gelenek var. Kısa zamanda zengin olma isteğiyle herkes teknoloji borsalarına yüklenmişti. Borsa çökünce, zarar etmişlerdi. Mortgage’da da aynı şey oldu. Oturmak veya ticari olarak konut alanları ayırmalıyız. ABD’de çoğunlukla oturmak için ev yüzde 20’si peşin; kalanı mortgage ile alınır. Ödenen faiz de yüzde 6-7 kadardır. 30 yılda krediyi geri ödersiniz. Sonra 2, 3, 12 ev alanlar, o evlerden para kazanmak isteyenler çıktı. Spekülasyon yaptılar. Yüzde 5’ini peşin ödedi, ilk yıl yüzde 1, sonra yüzde 12 faiz oranıyla riski yüksek krediler aldılar. Bir yıl sonra evi satıyorlardı. Bu evler boş kaldı, alıcı çıkmadı. Müzik sustu, oyun bitti.
Krizin büyüklüğü neden hesaplanamıyor? Belirsizliğin sebebi ne?
- ABD’de herkes riski başkasına yıkıyor. Ben size mortgage ile ev satıyorum. Sonra bunu bankaya devrediyorum. Banka bunu menkul kıymetlere dönüştürüyor, halka açıyor, bono karşılığında satıyor. Buralara kim para yatırdı, kim kime ne kredi verdi, ne kadar alacak var, hangi bankalar bu işin içinde, kayıp ne bilen yok. Kartopu gibi bütün bunlar büyüdü, çığ oluştu. Bu krediler ödenmeyince, kime ne kadar dokunacağını bilmeyen piyasalar da gergin. Şu ana kadar 20 milyar dolar büyüklüğünde 10 fon battı. Artabilir de. Yıl sonuna kadar problemin derinliği anlaşılır, istikrar bundan sonra.
Türkiye’nin benzer bir krizi yaşama olasılığı nedir?
- Eğer Türkiye’de de yapılmış ama boş bir sürü konut görmeye başlarsanız, kriz kapıda demektir. Boş konut krizin habercisidir. Boğaz’a bakıyorum bütün yalılar dolu. Üretilen konutlar satıldığı ve satın alanlar bunu ödeyebildiği sürece kriz olmaz.
İstanbul’da da konut fiyatlarının şiştiği söyleniyor...
- Boğaz’daki evlerin fiyatı New York, Hampton ile başa baş gidiyor.
FED’in yaptığı yeter mi bilsem, Boğaz’da yalım olurdu
ABD Merkez Bankası FED’in Başkanı Bernanke’nin çaylak olduğu söyleniyor. FED’in aldığı önlemler yeterli mi?
- Bunun cevabını bilsem, Boğaz’da bir yalım olurdu. Zamanla taşlar yerine oturacaktır. Problem yıllarla ortaya çıktı çözümü de bir kaç ay alır. Biraz zaman tanımak lazım. Merkez bankalarının piyasalara nakit enjekte etmesi güven tesis etti.
Miami’den ev almanın zamanı
ABD’de konut fiyatları krizle birlikte geriledi mi?
- Ev fiyatlarında yüzde 20 düşüşler oldu. Bazılarında düşüşler çok daha yüksek. Fiyatlar şişmişti, şimdi balon sönüyor. Şu anda kelepir için fırsat kollayanlar devreye giriyor. Parası olmayanlar battı zaten. Şu anda Miami’de ev almak, parası olan için doğru zaman.