Çocuklarda kısırlığı önlemenin yöntemleri
Güncelleme Tarihi:
Mesude ERŞAN
Oluşturulma Tarihi: Ağustos 09, 2008 00:00
Kız ve erkek çocuklarda ergenliğe geçiş sırasında görülen bazı sorunlar, erişkin yaşlarda doğal yolla anne-baba olmalarını engelleyebiliyor. Anne-babaların dikkati, kısırlıkla sonuçlanabilecek sorunların erken dönemde yakalanmasına olanak veriyor. Maya Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi İnfertilite Uzmanı Op. Dr. Osman Denizhan Özgün, kısırlığı engellemenin yollarını anlatıyor.
Ergenlikteki değişimleri bilmek, o dönemi yaşayan çocukların takibini kolaylaştırır. Ergenlik gecikmesi, erken ergenlik, aşırı kıllanma, erkeklerde meme büyümesi, düzensiz adet kanalarının üzerinde durun:
Ergenlik gecikmesi: Kızlar 13.5, erkekler 14 yaşına geldiği halde h l ergenlik bulguları başlamamışsa dikkat. Nedeni yapısal ya da ailevi olabilir. Ancak bazı doğumsal ya da hormonal hastalıkları gözardı etmeyin. Mutlaka doktora başvurun. Beslenme bozuklukları, aşırı egzersiz ve süreğen hastalıklar da ergenlik gecikmesine yol açabilir.
Erken Ergenlik: Kızlarda 8, erkeklerde 9 yaşından önce ergenlik bulgularının ortaya çıkmasıdır. Kızlarda genelde erken dönemde tek veya çift taraflı meme gelişimi, erkeklerde testislerde büyüme ve genital bölgede kıllanma gözlenir. Bu durumda mutlaka çocuk endokrin hekimine başvurmak gerekir. Kızlarda genelde neden saptanamazken, erkeklerde çoğunlukla altta yatan bir hastalık bulunur.
Aşırı kıllanma: Kızlarda görülür. Yapısal, ailevi ve etnik özelliklere bağlı olabileceği gibi hormonal dengesizlikler de söz konusu olabilir. Aşırı kıllanma gözlüyorsanız doktora başvurun.
Erkeklerde meme büyümesi: Adölesanın erken evrelerinde sık görülür. Genellikle geçici bir hormonal düzensizlik söz konusudur. Çoğunlukla kendiliğinden düzelebilir. Yine de doktorun görmesinde yarar var.
Düzensiz adet kanamaları: Kızlarda özellikle ilk adet görmeyi izleyen 1-3 yıl içinde sık görülür. Aşırı kanama ya da düzensizliğin uzun sürmesi kansızlık gibi sağlık sorunlarına yol açabileceği için doktor izlemeli.
Anoreksiya nervoza (iştah kaybı-yeme bozukluğu): Adet düzenini bozabilir.
Kızlar
BUNLARA DİKKAT
Tüberküloz sıklığı son 10 yılda tüm dünyada artış gösterdi. Tüberküloz, genital sistemde tubal hasara, rahim içi yapışıklıklara, adet düzensizliklerine ve bozulmuş rahimiçi doku hasarıyla tekrarlayan gebelik kayıplarına ve tüplerde doku hasarıyla yapışıklıklara ve tıkanıklıklara neden olur.
Ayrıca vajinal akıntılarda mutlaka rahimi ilgilendiren durumların olup olmadığının teşhisi için doktor kontrolü gerekmektedir.
Adet kanamaları sırasında ve kanama harici aşırı ağrılar ihmal edilmemeli. Doktor kontrolü sonucunda yumurtalığa ait kistler, tüplere ait iltihaplanmalar ekarte edilmeli.
Yumurtalık kisti tespit edilmişse, ameliyat kararları çok dikkatli verilmeli. Yumurtalığa ait kist ameliyatları, ilerleyen dönemlerde yumurtalık rezerv problemi olarak çıkabilir.
Erkekler
BUNLARA DİKKAT
İnmemiş testis, sık görülen, doğumsal bir anomali. İnmemiş testisin tespiti son derece basit. Ebeveynler bebeğin testisinin kontrolü sırasında şüphelenilen her durumda mutlaka doktora başvurulmalı. Özellikle testisin torbalarda hiç olmaması durumlarında mutlaka operasyon gerekir.
Orşit (testis iltihabı), ilerleyen dönemde kısırlığa yol açabilir. Bu nedenle son derece hassas davranılmalı ve mutlaka doktor kontrolü sağlanmalı. Yumurtalıkta şişme, hassasiyet ve ateş yükselmesi genellikle orşiti hatırlatır. Bu bulguların tespitinde derhal doktora başvurulmalı. Masum gözüken kabakulak enfeksiyonunun testisleri etkilemesi nadir de olsa beklenir. Etkilendiğinde de özellikle sperm sayısı, hareketi ve şekli bozulabilir. Bu da ilerleyen dönemde çocuğun kısırlığa aday olmasına neden olur. Eskiden sık rastlanan bu hastalık, kullanılan aşı sonucunda artık eskisi kadar sık görülmüyor. Kabakulak aşısı mutlaka yaptırılmalı. Orşitin diğer nedenleri arasında cinsel yolla bulaşan hastalıklar da var. Özellikle cinsellikle yeni tanışan gençlerin, cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda eğitilmesi önemli.
Testisi etkileyen tıbbi durumlardan biri de hidroseldir (testisin su toplaması). Orşite nazaran ateş ve hassasiyet olmaması nedeniyle, genellikle ihmal edilir. Hidrosel de sperm yapımını bozabilir. Mutlaka doktora başvurulmalı.
Bir diğer ihmal edilen konu, testise alınan darbeler. Testis dokusunun harabiyeti ve ilerleyen dönemde sperm yapımını etkileyen durumlar söz konusu olabilir.
Ergenlik gecikmesi: Kızlar 13.5, erkekler 14 yaşına geldiği halde h l ergenlik bulguları başlamamışsa dikkat. Nedeni yapısal ya da ailevi olabilir. Ancak bazı doğumsal ya da hormonal hastalıkları gözardı etmeyin. Mutlaka doktora başvurun. Beslenme bozuklukları, aşırı egzersiz ve süreğen hastalıklar da ergenlik gecikmesine yol açabilir.
Erken Ergenlik: Kızlarda 8, erkeklerde 9 yaşından önce ergenlik bulgularının ortaya çıkmasıdır. Kızlarda genelde erken dönemde tek veya çift taraflı meme gelişimi, erkeklerde testislerde büyüme ve genital bölgede kıllanma gözlenir. Bu durumda mutlaka çocuk endokrin hekimine başvurmak gerekir. Kızlarda genelde neden saptanamazken, erkeklerde çoğunlukla altta yatan bir hastalık bulunur.
Aşırı kıllanma: Kızlarda görülür. Yapısal, ailevi ve etnik özelliklere bağlı olabileceği gibi hormonal dengesizlikler de söz konusu olabilir. Aşırı kıllanma gözlüyorsanız doktora başvurun.
Erkeklerde meme büyümesi: Adölesanın erken evrelerinde sık görülür. Genellikle geçici bir hormonal düzensizlik söz konusudur. Çoğunlukla kendiliğinden düzelebilir. Yine de doktorun görmesinde yarar var.
Düzensiz adet kanamaları: Kızlarda özellikle ilk adet görmeyi izleyen 1-3 yıl içinde sık görülür. Aşırı kanama ya da düzensizliğin uzun sürmesi kansızlık gibi sağlık sorunlarına yol açabileceği için doktor izlemeli.
Anoreksiya nervoza (iştah kaybı-yeme bozukluğu): Adet düzenini bozabilir.
Kızlar
BUNLARA DİKKAT
Tüberküloz sıklığı son 10 yılda tüm dünyada artış gösterdi. Tüberküloz, genital sistemde tubal hasara, rahim içi yapışıklıklara, adet düzensizliklerine ve bozulmuş rahimiçi doku hasarıyla tekrarlayan gebelik kayıplarına ve tüplerde doku hasarıyla yapışıklıklara ve tıkanıklıklara neden olur.
Ayrıca vajinal akıntılarda mutlaka rahimi ilgilendiren durumların olup olmadığının teşhisi için doktor kontrolü gerekmektedir.
Adet kanamaları sırasında ve kanama harici aşırı ağrılar ihmal edilmemeli. Doktor kontrolü sonucunda yumurtalığa ait kistler, tüplere ait iltihaplanmalar ekarte edilmeli.
Yumurtalık kisti tespit edilmişse, ameliyat kararları çok dikkatli verilmeli. Yumurtalığa ait kist ameliyatları, ilerleyen dönemlerde yumurtalık rezerv problemi olarak çıkabilir.
Erkekler
BUNLARA DİKKAT
İnmemiş testis, sık görülen, doğumsal bir anomali. İnmemiş testisin tespiti son derece basit. Ebeveynler bebeğin testisinin kontrolü sırasında şüphelenilen her durumda mutlaka doktora başvurulmalı. Özellikle testisin torbalarda hiç olmaması durumlarında mutlaka operasyon gerekir.
Orşit (testis iltihabı), ilerleyen dönemde kısırlığa yol açabilir. Bu nedenle son derece hassas davranılmalı ve mutlaka doktor kontrolü sağlanmalı. Yumurtalıkta şişme, hassasiyet ve ateş yükselmesi genellikle orşiti hatırlatır. Bu bulguların tespitinde derhal doktora başvurulmalı. Masum gözüken kabakulak enfeksiyonunun testisleri etkilemesi nadir de olsa beklenir. Etkilendiğinde de özellikle sperm sayısı, hareketi ve şekli bozulabilir. Bu da ilerleyen dönemde çocuğun kısırlığa aday olmasına neden olur. Eskiden sık rastlanan bu hastalık, kullanılan aşı sonucunda artık eskisi kadar sık görülmüyor. Kabakulak aşısı mutlaka yaptırılmalı. Orşitin diğer nedenleri arasında cinsel yolla bulaşan hastalıklar da var. Özellikle cinsellikle yeni tanışan gençlerin, cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda eğitilmesi önemli.
Testisi etkileyen tıbbi durumlardan biri de hidroseldir (testisin su toplaması). Orşite nazaran ateş ve hassasiyet olmaması nedeniyle, genellikle ihmal edilir. Hidrosel de sperm yapımını bozabilir. Mutlaka doktora başvurulmalı.
Bir diğer ihmal edilen konu, testise alınan darbeler. Testis dokusunun harabiyeti ve ilerleyen dönemde sperm yapımını etkileyen durumlar söz konusu olabilir.