Çocuk yaÅŸta yetiÅŸkin hastalığı

Obezite yalnızca fazla kiloya deÄŸil, çocukların yetiÅŸkinlerde görülen pek çok hastalıkla ufak yaÅŸta tanışmasına da neden oluyor. YetiÅŸkin tipi ÅŸeker hastalığı, hipertansiyon, kalp ve beyin damar hastalıkları bunlardan yalnızca bazıları...Bugünün obez çocuklarının yüzde 80’i geleceÄŸin ÅŸiÅŸman yetiÅŸkinleridir. Obez çocuk ve gençlerin, yetiÅŸkinlikte pek çok saÄŸlık sorunu ile karşılaÅŸacağından kuÅŸku duymamalısınız. Normalde 40-50 yaÅŸ sonrasında ortaya çıkan ve bu nedenle de ‘yetiÅŸkin tipi ÅŸeker hastalığı’ adı ile tanımlanan Tip 2 Diyabet’in obez çocuklarda 15-16 yaÅŸlarında bile ortaya çıkabileceÄŸini bilmelisiniz. Son yıllarda bu orta yaÅŸ hastalığının 10-12 yaÅŸ grubundaki çocuklarda bile görülmeye baÅŸlaması üzücü, ama önemli bir alarm iÅŸaretidir. Obez çocuk ve gençler için tehdit unsuru daha pek çok saÄŸlık riski var. Onlar; koroner kalp hastalıkları, beyin damar hastalıkları ve hipertansiyon gibi orta ve ileri yaÅŸ saÄŸlık sorunlarına da çok erken yaÅŸlarda yakalanma riski taşıyorlar. Osteoartirit tipi yaÅŸlılığa özel eklem problemleri onlarda çocukluk veya gençlik dönemi hastalıkları haline geliyor. Bazı kanserlere yakalanma ÅŸanssızlığı da ne yazık ki onlarda daha fazla. Ve bütün bunlardan baÅŸka ilerideki yaÅŸamlarının önemli bir kısmında fazla kilolarını vermekle uÄŸraşıp duruyorlar. Ayrıca belirttiÄŸimiz bu saÄŸlık sorunları ile boÄŸuÅŸup duracakları da oldukça yüksek bir olasılık. Kısacası kilo fazlalığı ve ÅŸiÅŸmanlık sorunu çocuklar ve gençleri çok sık hastalandırıyor ve daha hızlı yaÅŸlandırıyor. Hayat kalitelerini azaltıyor. Ya ruhsal-psikolojik etkilerine ne demeli? Fazla kilolu ve ÅŸiÅŸman bir çocuÄŸun arkadaÅŸlarından daha çekingen ve sessiz olduÄŸunu, yalnız kalmaya çalıştığını, arkadaÅŸlarından uzaklaşıp koptuÄŸunu, sadece arkadaÅŸları ile deÄŸil ailesi ile de iliÅŸkilerini sınırladığını, odasına kapanıp saatlerce televizyon ve bilgisayar oyunlarıyla oyalandığını, ailevi ve sosyal aktivitelerden sürekli kaçtığını hepimiz biliyoruz. ArkadaÅŸları tarafından daha zor kabul edildikleri, öğretmenleri ve aileleri ile daha sık çatışma içinde olma eÄŸiliminde oldukları, okul baÅŸarılarının daha düşük kaldığı, ikili iliÅŸkilerde çekingen davrandıkları bilinen ÅŸeyler. ÇocuÄŸunuz obez mi? Bu ipuçlarına dikkat edin!Çocuklar ve gençlerin obezite riski altında olup olmadıklarını anlamanıza yardımcı olacak bazı ipuçlarından yararlanabilirsiniz:Ailenizde obezite öyküsünün bulunması önemlidir: Anne ve babası fazla kilolu, obez olan çocuklarda kilo alma eÄŸilimi daha fazladır. Bu sadece genetik etkilerden kaynaklanmaz. Fazla kilolu aileler genellikle enerji içeriÄŸi fazla besinler tüketen ve/veya fiziksel aktiviteleri az olan ailelerdir. Obezite ile iliÅŸkili bazı saÄŸlık sorunlarından birinin (kalp-damar hastalıkları, kolesterol yüksekliÄŸi, hipertansiyon ve Tip 2 ÅŸeker hastalığı) belirlenmesi veya bu hastalıkların daha önce aileden birkaç kiÅŸide birden belirlenmiÅŸ olması dikkati çekmelidir. Sizde ve eÅŸinizde hareketsiz bir yaÅŸam tarzının zaten mevcut olması: Egzersiz alışkanlığı ve fiziksel aktivite sevgisi olmayan bir anne-baba iseniz çocuÄŸunuz da size benzeyecektir. Hareketsiz bir yaÅŸantı ve fiziksel aktivitede azalma eÄŸiliminin ortaya çıkması son zamanlardaki kilo artışından kaynaklanabilir. Çocuk ve gençlerin rutin saÄŸlık kontrollerinde obezite ile iliÅŸkili bazı saÄŸlık sorunlarına ait iÅŸaretlerin belirlenmesi de çok önemlidir:- Kalp-damar sistemi ile iliÅŸkili risk faktörlerinin belirlenmesi: Obez olan çocuklarda normal kilolu çocuklara göre daha çok kan basıncı yüksekliÄŸi, kolesterol ve trigliserit fazlalığı görülür. - Tip 2 ÅŸeker hastalığının saptanması: Bu hastalık bazen kan ÅŸekerinin artışı, bazen de sadece glikoz toleransı bozukluÄŸu ve insülin seviyelerinin normalden daha yüksek olması (hiperinsülinemi ve insülin direnci) ile birliktedir.- Ortopedik problemlerin gözlenmesi: Fazla kilonun yarattığı baskı ve ağırlığın çocukların eklemlerinde oluÅŸturduÄŸu sorunlardır. - Cilt rahatsızlıklarının tesbit edilmesi: Ä°silik, intertrigo (kıvrım yerlerinde piÅŸikler) monilialdermatitis (mantar enfeksiyonları) gibi sorunlar obeziteden kaynaklanabilir.- Psikolojik sorunların artması: Kendine güvensizlik, kendini beÄŸenmeme, depresif eÄŸilimler, akranlarından ve arkadaÅŸlarından uzaklaÅŸma, yalnız kalma isteÄŸinde yoÄŸunlaÅŸma dikkati çekmelidir. OBEZÄ°TEDEN KAYNAKLANAN SORUNLARÇocukluk ve ergenlikte fazla kilolu ya da obez olmanın saÄŸlığa pek çok olumsuz etkisi vardır. Åžeker hastalığı (EriÅŸkin tipi diyabet/Tip 2 ÅŸeker hastalığı): Son zamanlarda, Tip 2 ÅŸeker hastalığı, çocuklarda ve ergenlik çağındaki gençlerde belirgin bir artış göstermektedir. Aynı yaÅŸ gruplarında obezitenin de artması bu yükseliÅŸin en önemli etkenidir. Obez çocukların obez olmayanlara göre, daha yüksek açlık insülin seviyesine sahip oldukları, glikoz tolerans bozukluÄŸuna daha çok yakalandıkları belirlenmiÅŸtir. Bu bulgular fazla kilolu gençler ve çocuklarda Tip 2 ÅŸeker hastalığı riskinin zaten var olduÄŸunu gösterir. Obez çocuk sayısının artması ile birlikte orta yaÅŸ diyabetine yakalanan çocuk sayısı da hızla artmakta, yakalanma yaşı ise küçülmektedir. Son 10 yılda gençler ve çocuklarda eriÅŸkin-ileri yaÅŸ ÅŸeker hastalığı üç misli daha sıklaÅŸmıştır. Yüksek tansiyon: 5-18 yaÅŸ arası obez gençler ve çocuklarda obez olmayanlara göre 9 kat daha fazla hipertansiyon saptanmaktadır. Ayrıca, obez gençlerde obez olmayanlara göre 2.5 kat daha fazla yüksek diyastolik kan basıncı, 4.5 kat daha fazla yüksek sistolik kan basıncının olduÄŸu belirtilmiÅŸtir. Ortopedik komplikasyonlar: GeliÅŸme çağında olan çocukların, kemikleri ve kıkırdakları eklenen fazla kiloları taşımaya müsait deÄŸildir. Bu nedenle obeziteye baÄŸlı çeÅŸitli ortopedik rahatsızlıklar sık görülmektedir. GeliÅŸmekte olan kalça kemiklerinde, fazla kilo aÄŸrıya sebep olabilir. Eklemde yapısal bozukluÄŸa yol açarak (osteoartirit) hareket kabiliyetinizi kısıtlayabilir. Ruhsal sorunlar: Fazla kilolu çocuklar sadece toplu deÄŸil, normal çocuklardan daha uzun boyları ile arkadaÅŸları arasında sık ÅŸaka yapılan ve dalga geçilen, iri çocuklardır. Bu çocuklar baÅŸkalarının kendileri hakkındaki olumsuz konuÅŸmalarından rahatsızlık duyarlar. Aslında toplum içinde de durum aynıdır. ÖrneÄŸin, hareketsiz, tembel ve beceriksiz biri gibi deÄŸerlendirilirler. Uyku sırasında nefes alamama: Uyku sırasında nefes almanın bir süreliÄŸine durması obez çocukların yaklaşık % 7’sinde görülmektedir. Bu sorun sabah yorgunlukları, öğrenme ve odaklanma güçlükleri ile birliktedir. Solunum sorunları: Fazla kilolu veya obez çocuk ve gençlerde solunum kapasitesi kilo artışının düzeyi oranında azalmaktadır. Onlarda astım hastalığının da sık görülebildiÄŸi belirtilmektedir. Cilt sorunları: Tekrarlayan piÅŸikler, kıvrım yerlerinde oluÅŸan mantar enfeksiyonları, sivilceler ve bazen de tüylenmede artış kilo fazlalığı ve obezite ile iliÅŸkili sorunlardır. Yeme davranışı bozuklukları: Saldırgan yemek yeme eÄŸilimleri, ölçüsüz miktarlarda gıda tüketmek, açlık ile iliÅŸkisiz düzeyde beslenme eÄŸilimleri, zaman veya uygunluÄŸu tanımayan yeme isteÄŸi fazla kilolu ve ÅŸiÅŸman çocuklarda görülebilen olumsuz davranışlardır. OBEZÄ°TEDE DEĞİŞEBÄ°LECEK FAKTÖRLERFiziksel aktivitenin azlığı ya da yeterli egzersiz alışkanlığının yokluÄŸuUzun süre televizyon izlemek ya da bilgisayar oyunları oynamak. Bazı sosyo ekonomik durumlar, düşük düzeyde ekonomik gelir. Aç deÄŸilken, televizyon izlerken, okurken hep bir ÅŸeyler yeme eÄŸilimi. Yüksek kalorili gıdaların ve atıştırma reklamlarının yoÄŸunluÄŸu çocukları fazla kontrolsüz besin tüketmeye yöneltebilir.DeÄŸiÅŸmeyen faktörGenetik etkenler: Obezitenin en büyük sebebi; fazla kilolu anne veya babaya sahip olmaktır. DoÄŸumda ve çocuklukta fazla kilolu olmak da önemli bir faktördür. 7 günlük örnek menüÇARÅžAMBAKahvaltı1 ince dilim beyaz peynir1 dilim tam buÄŸdaylı ekmekDomates, salatalıkMeyveli yoÄŸurt (1/2 kase)Ara öğünPatlamış mısır (yaÄŸsız) veya 3-4 adet yulaflı bisküviÖğleHindi veya tavuk göğsüyle yapılmış sandviç1 adet domates1 su bardağı meyve suyuAra öğün1 su bardağı süt ve 3-4 adet yulaflı bisküviAkÅŸamFırında patates (tatlı patates, soÄŸan, sosis, kuru fasulye, peynir, az yaÄŸlı krema)Ara öğün1 su bardağı sütYARIN PerÅŸembe ve cuma menüsüOBEZÄ°TE Ä°LE Ä°LÄ°ÅžKÄ°LÄ° SAÄžLIK SORUNLARITip 2 ÅŸeker hastalığı veya glikoz toleransı bozukluÄŸuHızlanmış damarsal yaÅŸlanma, kalp ve beyin damarlarında sorunlar, kalp krizi veya inmeYüksek kan basıncıKolesterol ve trigliserit artışıAstım ve diÄŸer solunum sorunlarıOrtopedik problemlerSleep apnea (uykuda solunumun durması)Yeme bozuklukları, aşırı ve saldırgan besin tüketimi eÄŸilimiDepresyon veya anksiyete sorunlarıÂ