Çocuk eÄŸitiminde cezanın yeri

ÇocuÄŸunuzu olumsuz davranışlardan uzaklaÅŸtırmak için baÅŸvurduÄŸunuz ceza yöntemleri ve uygulaması çok önemli... Büyük cezalar, sanılanın aksine yarardan çok zarar getirebilirken, bu konuda tutarsız olunması da cezanın uzun vadede hiçbir fayda saÄŸlamamasına yol açacaktır.ÇocuÄŸun olumsuz davranışlarıyla baÅŸ etmek üzere bir cezalandırma sürecine girdiÄŸinizde, çocuÄŸunuzla birlikte diÄŸerlerinin ya da sizin bu cezadan etkilenmemeniz gerekir. Ailenin diÄŸer üyelerini de evde kalmaya mahkum etmek ya da televizyon yasağı olan bir çocuk için televizyonun kapatılması, çocuÄŸun olumsuz davranışlarını ortadan kaldırmak için etkili bir davranış biçimi deÄŸildir.Bu gibi durumlarda, çocuÄŸunuza davranışlarının yol açtığı sonuçlara katlanması gerektiÄŸini gösterebilmek önemlidir. ÇocuÄŸunuz bu olumsuz davranışların aileyi eÄŸlenmekten alıkoyamayacağını öğrenmeli. Böylece olumsuz davranışlarının sadece kendisini etkilediÄŸini öğrenebilir.Sınırlama hem çocuklar hem de ergenler için etkili bir cezadır. Sınırlama, belli bir süre boyunca, birkaç ayrıcalığı kaybetmek demektir. Sınırlanacak önceliÄŸin ne olacağına sizin karar vermeniz gerekir. ÖrneÄŸin; televizyonun yasaklanması, yatma saatinin erkene alınması, arkadaÅŸlarıyla görüşmelerinin sınırlanması gibi...Sınırlama yönteminin de kendi içinde bazı problemleri var. ÖrneÄŸin çocuklar sınırlanan öncelikleri için hiçbir umut olmadığını bildiklerinden, davranışlarını deÄŸiÅŸtirmekte bir anlam göremiyorlar. Böyle bir tutumdan kaçınmak için çocuÄŸunuzun bazı önceliklerini sınırlarken makul olan gün sayısını belirleyin. Günü belirlerken suçun büyüklüğünü ve çocuÄŸunuzun yaşını göz önünde bulundurmayı unutmayın. 12 günden uzun cezalar genellikle etkilerini yitirirler.Günü belirledikten sonra, çocuÄŸunuza her iyi davrandığı günün cezasından kesileceÄŸini açıklayın. Bu yöntem çocuÄŸunuza olumlu davranışlarının sınırlama altında olsa bile kabul göreceÄŸini anlatmış olursunuz.TUTARLI CEZALAR SEÇİNKolayca uygulayabileceÄŸiniz cezaları tercih edin. EÄŸer cezalar uygun deÄŸil ve zahmetliyse, bir zaman sonra siz de tutarlılığınızı kaybedersiniz. EÄŸer seçtiÄŸiniz ceza onu oyuncaklarından mahrum etmek ise bunu her olumsuz davranışında yenileyin. Bazı olumsuz hareketlerinin sonucunda oyuncağı alıp, bazılarında sadece ona kızmakla, yaptığı davranışlardan ders almasını saÄŸlayamazsınız.Bu durumda olumsuz hareketleri sonucunda istediÄŸi zaman istediÄŸi gibi davranabileceÄŸi ve sadece haftada bir-iki defa oyuncaklarının dolaba kilitlenebileceÄŸi dışında bir ÅŸey öğrenemez. Davranışlarının tutarlı olabilmesi için cezaların da tutarlılığının saÄŸlanması gerekir.CEZAYI AÇIKLAYINÇocuÄŸunuza verdiÄŸiniz cezanın amacını ve nedenini, onun düşmanı olmadığınızı açıklayın. ÇocuÄŸunuzu cezalandırırken, onunla ödeÅŸmeye çalışmadığınızı anlaması gerekir. ‘Bu cezayı benim için verdiÄŸin yalanına inanmamı mı bekliyorsun?’ tarzındaki yorumları duymazlıktan gelin. Sadece bir kere açıklama yapın. Uzun açıklamalardan ve tartışmalardan uzak durun. GERÇEKÇİ CEZALAR KULLANINSuça uygun ceza seçin. Ortalığı kirleten bir çocuk, kirlettiÄŸini temizlemeli. Yaramazlık sonucu bir ÅŸeyi kıran çocuk, ya onu tamir etmeli ya da harçlığından kırdığı ÅŸeyin parasını vermelidir. Eve izin verilen saatten sonra gelen bir çocuk, ertesi gün dışarı çıkmamalıdır. Bu örnekler olumsuz davranışların sonuçlarını gösteren cezalardır. ÇocuÄŸunuzun olumsuz davranışlarından bir ÅŸeyler öğrenmesini saÄŸlar. Bazı çocuklara kendi cezalarını seçme konusunda güvenilebilir. Bu öğrenmelerini hızlandırır. Onlara adil olmaya çalıştığınızı göstermiÅŸ olursunuz. Aynı zamanda onları olgun olmak için cesaretlendirir.BÃœYÃœK DAHA Ä°YÄ° DEMEK DEĞİLDÄ°RIlımlı cezalar çoÄŸu zaman sert cezalardan daha etkili olur. Küçük ve yumuÅŸak cezalar, daha iyi dersler alınmasını saÄŸlar. Büyük cezalar genellikle kızgınlık ve intikam duygularının ortaya çıkmasına yol açarlar. ÇocuÄŸunuz kızgın olduÄŸunda, daha az ÅŸey öğrenecektir. VerdiÄŸiniz cezada haksız olduÄŸunuza inanırsa, genellikle bir misilleme yapar ya da sizinle tartışır. Bu negatif bir çemberin oluÅŸmasına yol açar. Cezalandırıyorsunuz, çocuÄŸunuz sinirleniyor ve olumsuz davranışını tekrarlayarak misilleme yapıyor, hatta belki de öncekinden daha kötü bir davranışla... Onu doÄŸruyu görebilmesi için bir kere daha cezalandırıyorsunuz. ÇocuÄŸunuz daha da sinirleniyor ve size daha da kötü bir davranışla bir misilleme daha yapıyor. Bundan kaçınmak için cezanın öğretici olmasının yanında etkili olması gerekir. Sert ve uzun zamana yayılmış cezalar, olumlu davranışa yöneltmek yerine çocuÄŸunuzun sinirle ve kızgınlıkla hareket etmesine ve olumsuz davranışları tekrarlamasına yol açar.Cezaların daha fazla cezanın geliÅŸini önlemesi gerekir. Cezaların esas amaçlarının çocuÄŸun olumsuz davranışlarını azaltmak hatta ortadan kaldırmak olduÄŸu unutulmamalı. EÄŸer çocuÄŸun olumsuz davranışları deÄŸiÅŸmiyorsa, ceza iÅŸe yaramıyor demektir. Cezanın nasıl uygulanacağının yanı sıra kimi cezalandırdığınız da önemli. Olumsuz davranışlarının sizi deÄŸil, sizin bu davranışları cezalandırmanız gerektiÄŸini unutmayın.Cezalandırmayı nasıl etkin ve doÄŸru kullanabilirsiniz?Öncelikle olumlu davranışları görmeyi ve desteklemeyi deneyin.Olumlu bir davranışı sınırlandırmak ve kontrol altına almak için ‘cezalandırmayı’ kullandığınızda, öfkesiz olun.‘Cezalandırılan’ bir davranışa, baÅŸka bir zaman hoÅŸgörü göstermeyin, tutarlı olun.www.psicocukaile.comÂ