Çingene palamudu
Güncelleme Tarihi:
Amerika’da, Nevada’da yaşayan Şefika Hanım bana ‘Boğazlı olduğunuzu biliyorum Serdar Bey’ diye iltifat ediyor ve soruyor ‘Çingene palamudunun bildiğimiz palamuttan farkı nedir?’ (Çocukluğumda, TRT Okul Radyosu'nda bir Kaptan Amca vardı, çocuklara hayvanlar âlemi hakkında hikayeler anlatırdı. Kendimi Kaptan Amca gibi hissettim birden...)
Haklısınız, gazeteler ‘palamut mevsimi’ diye yazıyor, ‘Çingene palamudu şu kadar lira’ diyor ama bilgi vermiyor okurlarına.
Ben size, çocukluğumdan aklımda kaldığı kadarıyla söylemeye çalışayım:
(Şimdi yazarken, sanki geçen sene, yahut iki sene önce de benzer bir suale cevap vermiştim gibi geldi ama neyse...)
1 yaşın altındaki palamuda Çingene palamudu derler.
1 yaşında adı artık palamut olur.
2 yaşında torik, 3 yaşında sivri...
Yaşıyla değil, boyuyla adlandıranlar da vardır palamut sülalesini:
1-2 kiloluk balığa palamut
2-5 kiloluk olanına torik
5-6 kiloluğuna sivri
Pek nadirdir ama 6 kilodan büyüğüne de altıparmak derler.
Hasılı ‘Palamudun çıtırına Çingene palamudu derler’ Şefika Hanım dostum!...
*
Bakın şimdi söylerken dikkatimi çekti, nedense, palamuda yaşına yahut kilosuna göre isim verirler de, lüfere boyuna göre işte lüferdi, sarıkanattı denilir.
Mesela, 10 santimin altındaki balığın adı defneyaprağı’dır.
10-15 santim oldu mu çinakop
15-20 santimine sarıkanat
20-30 santimine lüfer
30 santimden büyüğüne kofana derler bildiğim.
*
Niye ‘Çingene palamudu’ dendiğine gelince...
Elimde yeterli kaynak yok ama, Çingene palamudu gibi, Çingene ahtapotu (polip), Çingene pavuryası (küçük yengeç) dendiğine de bakarak tahmin yürüteceğim, daha doğrusu sallayacağım:
Herhalde, eskiden fakir Çingeneler palamudun irisini alamadıklarından, küçük ve ucuz olanıyla yetiniyordu da, bu isim oradan geliyordur...
Hani bir zamanlar Peugeot 604’e ‘Yahudi Mercedes’i’ dendiği gibi!