Cerrahların spagetti sezonu açıldı

Siz hiç camlı bir kapının içinden geçip elinizi dirseÄŸinize kadar doÄŸradınız mı? Benim başıma geldi, tavsiye etmem! Ama bu kaza sayesinde iki ÅŸey öğrendim: Şüpheci dostlarınızı kaza geçirdiÄŸinize, cam yumruklamadığınıza ikna etmek için hiç uÄŸraÅŸmayın, çünkü cam kesiÄŸini duyanın aklına hep aynı ihtimal geliyor.El cerrahlarına bakılırsa, Türkiye’de cam yumruklamadan kaynaklanan yaralamalar çok yaygın. Yaz aylarında ise patlama yaÅŸanıyor. Doktorlar bu vakalara ‘Spagetti Sendromu’ diyor ve tedavisi riskli olduÄŸu için hiç sevmiyor. Öfkesini kontrol edemeyenlere bir de tavsiyeleri var: ‘Mutlaka yumruk atacaksanız, duvara vurun!’Evde kullanılmayan camlı bir kapıyı söküp, balkona taşımaya çalışırken kaza geçirdim. Hafta sonu, bir akÅŸam saatiydi. Ä°ki derin kesikle, saygın üniversitelerimizden birinin vakıf hastanesine baÅŸvurdum. Durumun vahametini gören nöbetçi acil servis cerrahı, ihtisasını Amerika’da yapan genç el cerrahını cep telefonundan bulup çağırdı. Cerrah, büyüteç altında tam iki saat uÄŸraşıp kesilen sinir ve dokuları birleÅŸtirdi. Ä°ki hafta sonra, alçılanan elimin açılmasını ve hayatımın normale dönmesini beklerken, genç cerrahın biri çok önemli olmak üzere, dört tendonu dikmeyi unuttuÄŸu ortaya çıktı. Elimi bir baÅŸka el cerrahına teslim ettim. Kesik kasların iÅŸlevini yitirmesine bir gün kala, yeniden ameliyat oldum. Sonuçta iki hafta derken, alçıyla dolaÅŸma süresi sekiz haftaya çıktı.Ä°NANDIR, Ä°NANDIRABÄ°LÄ°RSENDeÄŸil sekiz, bir hafta bile cam yumruklamaların yaygınlığını gözlemek için yeterliydi aslında. Gece yarısı hastane kapısından eve dönmek üzere bindiÄŸim taksinin ÅŸoförü kazanın ayrıntılarını öğrendikten sonra saÄŸ elini uzattı, parmaklarındaki kesik izlerini gösterdi. ‘İki yıl önce bir gece karıma kızıp cama yumruk attım. Aylarca sürdü iyileÅŸmem. Hálá parmaklarım kapanmıyor’ dedi.Ertesi günden itibaren kolumdaki alçıyı görüp cam kesiÄŸini duyanların yüzünde müstehzi bir ifade sezmeye baÅŸladım. Samimiyete sığınıp aklından geçeni soramayan tanık olduÄŸu, duyduÄŸu bir cam yumruklama öyküsünü anlatıyordu. Bir haftada 10 civarında cam yumruklama öyküsü dinleyince bu konuyu doktoruma sormak farz oldu. Kontrole gittiÄŸimde ‘kaza geçirdiÄŸime kimseyi inandıramıyorum, Türkiye’de cam yumruklamak bu kadar yaygın mı’ diye sordum. ‘Tahmin etmeyeceÄŸiniz kadar sık rastlıyoruz. El cerrahisinde bu vakalara Spagetti Sendromu adı verilir. Yaz aylarında vaka sayısında büyük artış olur’ cevabını verdi.Ardından, El Cerrahisi DerneÄŸi’nden, Ankara, Ä°zmir, Adana’daki üniversitelerde görev yapan dört akademisyen bu bilgileri doÄŸruladı. Söylediklerine bakılırsa, Spagetti Sendromu, Türkiye’ye özgü bir vaka. Amerika’da, Avrupa ülkelerinde nadir rastlanırken, bizde sık görülüyor ve iyileÅŸme süreci zor olduÄŸu için doktorları çok uÄŸraÅŸtırıyor.REKOR KARADENÄ°ZLÄ°LERDESpagetti Sendromu’nun Sicilyalılarla herhangi bir ilgisi yok. Adını cam yumruklandıktan sonra, dirsek ile bilek arasındaki sinir, kiriÅŸ ve damarların iyi piÅŸmiÅŸ çubuk makarna gibi birbirine geçmesinden alıyor. El cerrahlarının gözlemlerine göre, tüm önemli el ve kol yaralanmaları içinde payı yüzde 20 civarında. El ve kol bölgesindeki ciddi cam kesiklerinde ise ortalama her iki vakadan biri cam yumruklamadan kaynaklanıyor.Cam yumruklayanların yüzde 90’ı erkekler. YaÅŸları 18-40 arasında. Orta ve alt sosyokültürel gruplardan geliyorlar. Karadenizliler çoÄŸunlukta. Anne, baba ya da eÅŸleriyle tartışıp, öfkelerini camdan çıkarıyorlar.Yaz aylarında Spagetti Sendromu vakalarında patlama yaÅŸanıyor. Cerrahların hastalarla yaptıkları konuÅŸmalardan çıkardıkları sonuç, yaz aylarında alkol tüketimi arttıkça öfke patlamalarının sıklaÅŸması. Gece geç saatlere kadar dışarıda kalan erkekler eve döndüklerinde eÅŸlerine hesap vermek zorunda kaldıklarında kendilerini kaybediyor. ÇoÄŸu vaka acil servise gece geç saatlerde geliyor.Spagetti Sendromu uzun ve zorlu bir mikro cerrahi müdahalesi gerektiren yaralanma türlerinden. Gece geç saatte hastanelerde uzman bulmak kadar, hatasız operasyon yapmak da zor. Ameliyat, mesai saatlerinde, iÅŸin ehli el cerrahlarınca bile yapılsa iyileÅŸme süreci sürprizlerle dolu. ÇoÄŸu kez acil müdahaleden sonra bir ya da iki düzeltme ameliyatı gerekiyor. DoÄŸru müdahale geciktikçe iyileÅŸme süreci uzuyor, elin tam olarak eski iÅŸlevlerine kavuÅŸması ihtimali azalıyor.Öfke patlaması sırasında duvar, kapı, tahta eÅŸyalar yerine camı seçmek bir yanılsamadan ibaret. Camın kemiklere zarar vermeden, kolayca kırılacağı, çok ses çıkarıp kiÅŸinin öfkesini çevreye yeterli dozda ifade edeceÄŸi düşünülüyor. Oysa cam, duvardan bile tehlikeli. Çünkü duvara vurma sonucu parmak eklemleri üzerinde meydana gelecek tahribat, tendon ve sinirlerdeki cam kesilerine oranla çok daha çabuk ve sorunsuz iyileÅŸiyor. Tendon, sinir ve damarlardaki kesilerin onarımı ise riskli, iyileÅŸme süreci zor, geri dönülemeyecek iÅŸlev kaybı ihtimali daha yüksek.Bu nedenle el cerrahlarının iki önerisi var: ‘Öfkenizi kontrol etmeyi öğrenin. Edemiyorsanız yumruk atmak için camı seçmeyin, duvarı tercih edin!’PROF. DR. OÄžUZ POLATKAN (El Cerrahisi DerneÄŸi BÅŸk Yrd)Birkaç ameliyatı göze almak gerekYaz aylarının gelmesi, içki kullanımının artmasıyla cam yumruklama vakalarında büyük artış oluyor. ÇoÄŸunluÄŸu erkek ve 40 yaşın altında. Karadenizlilerde çok görülüyor. Cama yumruk atıldığında parmaklardaki, bilekle dirsek arasındaki tendonlar, damarlar, kolun üç önemli siniri kesilebilir, hatta kopabilir. Ä°lk 24 saatte doÄŸru müdahale, uzman kiÅŸilerce yapılmazsa ciddi sorunlar çıkar. Acil müdahalede birleÅŸtirilemeyen tendonlar 14’üncü günden itibaren kırılganlaşır, bu süreden sonra yapılacak operasyonlar hem zordur hem de riski yüksektir. Bu nedenle, hassas noktalardaki derin kesikler sonrasında elin eski iÅŸlevine kavuÅŸması çoÄŸu zaman birden fazla ameliyat, ardından fizik tedavi süreci gerektirir. Ä°yileÅŸme süreci altı aya kadar uzayabilir. PROF. DR. AHMET EKÄ°N (Ä°zmir 9 Eylül Ãœniversitesi El Cerrahisi Böl. BÅŸk.)Duvara vurun daha iyiSpagetti lezyonu, tedavisinde çok sıkıntı çektiÄŸimiz yaralanma türleri arasında. Her hastama, keÅŸke duvara vursaydın, diyorum. Ä°zmir’de görev yaptığım iki hastaneye yaz aylarında, özellikle cumartesi ve pazar akÅŸamları bu tür vakalar çok geliyor. Sayı yıldan yıla artıyor. ÇoÄŸunluk 25 yaÅŸ altı erkekler. Geçen yıl cama yumruk atan sadece iki kadın hasta geldi. Bunlardan biri de iri yarı, erkek gibi bir Fenerbahçe fanatiÄŸiydi. New York’ta iki yıl Prespiterian Hastanesi’nde çalıştım. Ä°ngiltere, Fransa, Ä°talya’da bulundum. Türkiye’deki kadar cam yumruklama vakası görmedim. PROF. DR. MEHMET DEMÄ°RTAÅž (Ankara Tıp Fakültesi El Cerrahisi Bölümü)Kadınlarda yok denecek kadar azSon yıllarda hastanemize gelen el damarı, tendon ve sinir kesiklerinin yüzde 50’si öfkeyle cam yumruklama vakalarından kaynaklanıyor. Öfkeye baÄŸlı, Spagetti Bilek Sendromu’nun bu kadar sık görülmesi bize özgü bir vaka. Amerika ve Japonya’da bulunduÄŸum yıllarda çok az rastladım. Türkiye’de de kadınlarda ve 50 yaşından büyük erkeklerde yok denecek kadar az rastlanıyor.PROF. DR. HÃœSEYÄ°N BAYRAM (Çukurova Tıp Fakültesi)Adana’da her mevsim yaygınAdana bölgesinde yılın her ayında çok sık görülüyor. Tüm el kesikleri içinde, öfkeyle cam yumruklamanın oranı yüzde 60 civarında. 1982-1992 arasında 128 hastayı inceleyip bir makale hazırlamıştık. Kanada ve Kore’deki el cerrahisi kongrelerine sunduÄŸumuz bu araÅŸtırmada, vakalardan yüzde 34’ünün alkollüyken, yüzde 26’sının alkol almadan öfkeyle cama vurarak yaralandığını saptadık. YaÅŸ ortalaması yüzde 25.1. Â