Bütün mahallelerin tatlısı
Güncelleme Tarihi:
Cahit AKYOLcakyol@hurriyet.com.tr
Oluşturulma Tarihi: Ocak 11, 2009 00:00
Hicri takvime göre Muharrem ayındayız; yani birçok inanışa göre kutsal olan mucizevi tatlı aşurenin ayı. Bu günlerde belki komşularınız kapınızı çaldı size bir kase uzattı ya da siz yaptınız onlara götürdünüz. Aşure, sadece Sünnilerin veya Alevilerin tatlısı değil. Türkiye’de yaşayan bütün toplulukların tatlısı.
Ermeniler ona "anuş abur", Rumlar "koliva" diyor. Çünkü hikayesi, Nuh peygambere dayanıyor. Nuh’un gemisinde toplanan insanlar, tufandan kurtuldukları gün, ambardaki tahıllar ve yemişleri çıkarıp yapmışlar bu tatlıyı. Yapılan aşure eş dost, konu komşu ile paylaşılırken, tüm insanlığın tufandan kurtuluşu kutlanıyor bir anlamda. Aşureye koyulacak malzemelerin sayısı da sembolik. 7, 40, 10, 12, hepsinin dini bir anlamı var. Araplar aşurenin Arapça "on" sözcüğünden geldiği, Yahudiler İbranice "aşur"dan geldiği görüşünde. İşte çeşitli din ve inanışlara göre aşure tarifleri.
SÜNNİLERE GÖRE
İslam dininde aşurenin özel bir yeri olduğuna inanan ev hanımı Nursel Çiftçi bu konuda pek iddialı. İşte tarifi:
MALZEMELER: 1 su bardağı aşurelik buğday, 1 çay bardağı nohut, 1 çay bardağı kuru bakla, 1 çay bardağı kuru fasulye, 1 kahve fincanı kırık pirinç, 500 gr toz şeker, bir tutam tuz, 1 fincan kuşüzümü, 1 fincan kuru üzüm, 1 portakalın rendelenmiş kabuğu. Süslemek için nar, ceviz ve Antepfıstığı içi, kurutulmuş meyve, tuzsuz kavrulmuş badem, fındık, tarçın.
YAPILIŞI: Buğday, nohut, bakla ve kuru fasulyeyi yıkayıp ayrı kaplara aktarın. Üzerlerini geçecek kadar su ekleyin. 6 saat beklettikten sonra tekrar yıkayın. Nohut, bakla ve fasulyeleri ayrı tencerelerde haşlayın. Başka bir tencereye bol suda yıkanmış buğday ve pirinçleri, portakal kabuğunu ve 7 bardak soğuk suyu aktarın. Pirinçler hafif yumuşayıncaya kadar haşlayın. Önceden haşlamış olduğunuz bakliyatları ekleyin. Birkaç dakika kaynatıp kuşüzümü ile çekirdeksiz kuru üzümü ekleyin. Şeker ile bir tutam tuzu ekleyip koyu bir muhallebi kıvamına gelene dek tencerenin ağzı açık kalacak şekilde ara sıra karıştırarak pişirin. Ocaktan alın. Ilınınca kaselere koyun, süsleyin.
ALEVİLERE GÖRE
![/images/100/0x0/55ea14aef018fbb8f86a1e8b]()
Alevilerde, 12 imamdan dolayı 12 rakamı çok önemli. Anadolu Alevilerinden olan Ayşe Köke, geleneği şöyle anlatıyor: "12 gün oruç tutup aynı gün aşuremizi kaynatıyoruz. Aşure en az 12 malzemeden yapılıyor: Aşure buğdayı (yarma), nohut, fasulye, pirinç, kayısı, üzüm, dut, kuru erik, kuru incir, badem, fındık, yer fıstığı, ceviz, taze meyvelerden armut veya elma."
YAPILIŞI Buğday, fasulye ve nohut bir gün önceden yıkanır ve suda bırakılır. Ertesi gün nohut, fasulye, ayrı kaplarda haşlanır, nohut ve fasulyenin suyu dökülür, yarmanın suyu ise bırakılır. Yarmanın içine suyu süzülen nohut ve fasulye atılır. Yarmalar eriyinceye kadar (en az 2 saat) kaynatılır. Diğer taraftan kurukayısı ve üzüm yıkanır, kesilir. Yarmalar erimeye başlayınca içine biraz şeker koyulur ve kurukayısı ile üzüm içine atılır. Kayısı ve üzümler şişinceye kadar kaynatmaya devam edilir, sonra şeker ilave edilir. Şeker eriyince içine fındık, fıstık, badem ve yarım limon kabuğu rendesi katılır. 10 dakika kaynatılıp koyu bir kıvam alması sağlanır. Biraz soğuduktan sonra tabaklara dökülür. Üstü, kuş üzümü, nar, taze meyve parçaları veya gülsuyu ile süslenir.
ERMENİLERE GÖRE
![/images/100/0x0/55ea14aef018fbb8f86a1e8d]()
Ermeni cemaatinde aşure denilince akla Ardaşes Hüsümyan geliyor. Babadan kalma şarküteri mesleğini 40 yıldır sürdürüyor. Ermeniler aşureye Anuş Abur (tatlı çorba) diyorlar: "Aşure yeni yılın bereketli geçmesi için hazırlanan, tatlı yiyelim tatlı konuşalım diye yapılan bir yiyecektir. Bizde kuru baklagiller yerine kuruyemişler konur."
MALZEMELER Yarım kilo buğday, 1 kilo toz şeker, 3-4 litre su, 25 gr çekirdeksiz üzüm, 250 gr kayısı, 100 gr tuzsuz iç badem, 100 gr dolma fıstığı, tarçın, gülsuyu, kuru ceviz ve nar taneleri.
YAPILIŞI: Buğday bir gün önce ayıklanır. İyice yıkanır. Tencere konup 2-3 saat pişirilir. Sıcak buğdayın bulunduğu tencere sarıp sarmalanıp sobanın veya radyatörün yanına konur. Bir gün burada tutulur. Böylece buğdayın şişmesi sağlanır. Bu arada kuru çekirdeksiz üzüm ve kayısı ve dolma fıstığı da suyun içine konularak şişmeleri sağlanır. Tuzsuz çiğ bademler sıcak su içindeki bir kaba konur, böylece kabukları kolay soyulur. Ertesi gün buğday yeniden ateşe konur, iyice pişirilir, buğday tanesi erir. Suyun miktarı buğdayın emme gücüne göre değişir. Sonra tabaklara konur, üzerine kayısı, badem, dolma fıstığı, tarçın, ner taneleri konulur ve gül suyu serpilir.
RUMLARA VE KIBRIS TÜRKLERİNE GÖRE
Anadolu Rumları da, Yunanlılar da aşureye "koliva" diyor. Kıbrıs Türkleri de "koliva"yı kendi dillerinde "golifa" yapmışlar, yeni yılın ilk ayında bol bol pişiriyorlar. Kıbrıs’ta "golifa gibi dağıtmak" deyimi bile var. Bir şeyi bedava gibi bol kepçe vermek anlamına geliyor. "Golifa zannettin galiba" ise, kolay mı sandın anlamında kullanılıyor.
MALZEMELER 1 kilo buğday, 250 gr badem, 2 nar, 1 kaşık susam, 250 gram kuru üzüm.
YAPILIŞI Buğday ve badem ıslanması için bir gece önceden suda bekletilir. Ertesi gun buğday yumuşak bir kıvama gelene kadar suda kaynatılır. Suyu süzüldükten sonra diğer malzemeler eklenir ve karıştırılır. Bademler konulmadan önce kabukları soyulur. Tercihe göre kuru kayısı, kuru incir, kuru erik, ceviz, şam fıstığı gibi başka kuru yemişler de eklenebilir.
SÜNNİLERE GÖRE
İslam dininde aşurenin özel bir yeri olduğuna inanan ev hanımı Nursel Çiftçi bu konuda pek iddialı. İşte tarifi:
MALZEMELER: 1 su bardağı aşurelik buğday, 1 çay bardağı nohut, 1 çay bardağı kuru bakla, 1 çay bardağı kuru fasulye, 1 kahve fincanı kırık pirinç, 500 gr toz şeker, bir tutam tuz, 1 fincan kuşüzümü, 1 fincan kuru üzüm, 1 portakalın rendelenmiş kabuğu. Süslemek için nar, ceviz ve Antepfıstığı içi, kurutulmuş meyve, tuzsuz kavrulmuş badem, fındık, tarçın.
YAPILIŞI: Buğday, nohut, bakla ve kuru fasulyeyi yıkayıp ayrı kaplara aktarın. Üzerlerini geçecek kadar su ekleyin. 6 saat beklettikten sonra tekrar yıkayın. Nohut, bakla ve fasulyeleri ayrı tencerelerde haşlayın. Başka bir tencereye bol suda yıkanmış buğday ve pirinçleri, portakal kabuğunu ve 7 bardak soğuk suyu aktarın. Pirinçler hafif yumuşayıncaya kadar haşlayın. Önceden haşlamış olduğunuz bakliyatları ekleyin. Birkaç dakika kaynatıp kuşüzümü ile çekirdeksiz kuru üzümü ekleyin. Şeker ile bir tutam tuzu ekleyip koyu bir muhallebi kıvamına gelene dek tencerenin ağzı açık kalacak şekilde ara sıra karıştırarak pişirin. Ocaktan alın. Ilınınca kaselere koyun, süsleyin.
ALEVİLERE GÖRE
Alevilerde, 12 imamdan dolayı 12 rakamı çok önemli. Anadolu Alevilerinden olan Ayşe Köke, geleneği şöyle anlatıyor: "12 gün oruç tutup aynı gün aşuremizi kaynatıyoruz. Aşure en az 12 malzemeden yapılıyor: Aşure buğdayı (yarma), nohut, fasulye, pirinç, kayısı, üzüm, dut, kuru erik, kuru incir, badem, fındık, yer fıstığı, ceviz, taze meyvelerden armut veya elma."
YAPILIŞI Buğday, fasulye ve nohut bir gün önceden yıkanır ve suda bırakılır. Ertesi gün nohut, fasulye, ayrı kaplarda haşlanır, nohut ve fasulyenin suyu dökülür, yarmanın suyu ise bırakılır. Yarmanın içine suyu süzülen nohut ve fasulye atılır. Yarmalar eriyinceye kadar (en az 2 saat) kaynatılır. Diğer taraftan kurukayısı ve üzüm yıkanır, kesilir. Yarmalar erimeye başlayınca içine biraz şeker koyulur ve kurukayısı ile üzüm içine atılır. Kayısı ve üzümler şişinceye kadar kaynatmaya devam edilir, sonra şeker ilave edilir. Şeker eriyince içine fındık, fıstık, badem ve yarım limon kabuğu rendesi katılır. 10 dakika kaynatılıp koyu bir kıvam alması sağlanır. Biraz soğuduktan sonra tabaklara dökülür. Üstü, kuş üzümü, nar, taze meyve parçaları veya gülsuyu ile süslenir.
ERMENİLERE GÖRE
Ermeni cemaatinde aşure denilince akla Ardaşes Hüsümyan geliyor. Babadan kalma şarküteri mesleğini 40 yıldır sürdürüyor. Ermeniler aşureye Anuş Abur (tatlı çorba) diyorlar: "Aşure yeni yılın bereketli geçmesi için hazırlanan, tatlı yiyelim tatlı konuşalım diye yapılan bir yiyecektir. Bizde kuru baklagiller yerine kuruyemişler konur."
MALZEMELER Yarım kilo buğday, 1 kilo toz şeker, 3-4 litre su, 25 gr çekirdeksiz üzüm, 250 gr kayısı, 100 gr tuzsuz iç badem, 100 gr dolma fıstığı, tarçın, gülsuyu, kuru ceviz ve nar taneleri.
YAPILIŞI: Buğday bir gün önce ayıklanır. İyice yıkanır. Tencere konup 2-3 saat pişirilir. Sıcak buğdayın bulunduğu tencere sarıp sarmalanıp sobanın veya radyatörün yanına konur. Bir gün burada tutulur. Böylece buğdayın şişmesi sağlanır. Bu arada kuru çekirdeksiz üzüm ve kayısı ve dolma fıstığı da suyun içine konularak şişmeleri sağlanır. Tuzsuz çiğ bademler sıcak su içindeki bir kaba konur, böylece kabukları kolay soyulur. Ertesi gün buğday yeniden ateşe konur, iyice pişirilir, buğday tanesi erir. Suyun miktarı buğdayın emme gücüne göre değişir. Sonra tabaklara konur, üzerine kayısı, badem, dolma fıstığı, tarçın, ner taneleri konulur ve gül suyu serpilir.
RUMLARA VE KIBRIS TÜRKLERİNE GÖRE
Anadolu Rumları da, Yunanlılar da aşureye "koliva" diyor. Kıbrıs Türkleri de "koliva"yı kendi dillerinde "golifa" yapmışlar, yeni yılın ilk ayında bol bol pişiriyorlar. Kıbrıs’ta "golifa gibi dağıtmak" deyimi bile var. Bir şeyi bedava gibi bol kepçe vermek anlamına geliyor. "Golifa zannettin galiba" ise, kolay mı sandın anlamında kullanılıyor.
MALZEMELER 1 kilo buğday, 250 gr badem, 2 nar, 1 kaşık susam, 250 gram kuru üzüm.
YAPILIŞI Buğday ve badem ıslanması için bir gece önceden suda bekletilir. Ertesi gun buğday yumuşak bir kıvama gelene kadar suda kaynatılır. Suyu süzüldükten sonra diğer malzemeler eklenir ve karıştırılır. Bademler konulmadan önce kabukları soyulur. Tercihe göre kuru kayısı, kuru incir, kuru erik, ceviz, şam fıstığı gibi başka kuru yemişler de eklenebilir.