Burası eşekler cenneti

Kırklareli’nin Bulgaristan sınırına 20 kilometre kala başlıyor Koruköy Çiftliği, nam-ı diğer Eşek Cenneti’nin arazisi... Anayoldan sapıp Meşe ormanında ilerleyince yüzlerce eşeğin otladığını görüyoruz. Sessizliği arada bir anırma ve ona eşlik edenlerin korosu bozuyor. Sıpalar hopluyor, anneleri debeleniyor. Gebe eşekler hiç az değil.
Ucu bucağı görünmeyen tellerle çevrili arazide yaşıyor üçü erkek 200 eşek ve 18 sıpa. Semersiz, yularsız, özgür... Kimi Anadolu boz eşeği, kimi siyah Merzifon. Şiddet nedir bilmedikleri için sokulup kokluyor, okşamam için başlarını uzatıyorlar. Öyle zekiler ki... “Gel kızım” deyince geliyorlar.
Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Patoloji Anabilim Dalı’ndan Ufuk Usta, geçen yıl burada 400 dönümlük bir arazi satın aldı ve Türkiye’nin ilk eşek sütü çiftliğini kurdu. Steril sağımhane, yavrulu anne, gebe, erkek ve huysuzlar için ayrı ahırlar, su ve soğuk hava depolu, rüzgâr panelli bu çiftlik için iki buçuk milyon lira harcadı.
Geçen ocakta ‘eşek sütünün çiğ kullanımı için’ Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na başvurdu. Şimdi mevzuatın çıkmasını bekliyor. Çünkü Türkiye’de bugüne kadar hiç eşek çiftliği kurulmadı. Bu yüzden tescil belgesi, ‘eşek sürüsü’ şeklinde düzenlendi.
Usta’ya göre dünyada yüzlerce eşek çiftliği var. İspanya, Fransa, Belçika, Slovenya, Hırvatistan, Şili, Çin ve İtalya’da toplam 780 çiftlik tespit etmiş. Konuyla ilgili bol bol okumuş. Ancak görmüş ki dünyada sürü olarak eşek yönetimini anlatan bir çalışma yok! “ABD’den iki eşek kitabı buldum ama detaylı değil” diyor.

DUYAN HÜCUM ETTİ

Çiftliği kurduktan sonra sıra eşeklere gelmiş lakin Usta, nereden bulacağını bilememiş. Çeşme’deki Eşek Adası aklına gelmiş. Belediye veterinerinden  “Bizdekiler çok yaşlı. Nevşehir, Niğde’de araştırın” yanıtını almış. “Nevşehir’de cezaevi doktoruydum. Aradım, bir cambazı (eşek satıcısı) tavsiye ettiler. Beş yaş altında, sağlıklı ve dişi istedim” diyor.
En başta özel bölmeli TIR’larla 40 eşek gelmiş. Yöre halkı da eşeğiyle kapıya dayanmış. “Çoğu kör, yaşlı, topaldı. Vicdanım yüzünden geri çevirmedim. Böylece yaşlı, düşkün 30 eşeğimiz de oldu. Çiftlikte büyüyecek ikinci nesil, daha sağlıklı olacak.”
Eşek fiyatına gelince... Anadolu’dan gelenler nakliye dahil 450-500, yöreden gelenler 350 lira. Ortalama 40 yıl ömre sahip eşeklerin sayısı, süt üretimi başladıktan sonra 1000’e çıkacak. Usta, azalan eşek nüfusuna da dikkat çekiyor: “TÜİK verilerine göre 1990’lı yıllarda eşek nüfusu 1 milyon 250 bindi. Bugün bu rakam 300 bine kadar düştü. Çoğu deri ticaretine kurban gidiyor. Bu katliam sürerse nesli tükenecek.”

Avrupa’da litresi 50 Euro

Eşek sütünün Avrupa’daki piyasasını araştıran Usta, litresinin 30-50 Euro arasında değiştiğini görmüş. Peynirinin kilosuysa 1000 dolar. Usta, “Peynir yapmayı deneyeceğimizi sanmıyorum. Eşeklerin süt verimi az çünkü” diyor Gebelik süresi bir yıl olan eşek, dokuz ay boyunca günde bir litre süt veriyor. Oysa ineğin gebeliği dokuz ay, yedi ay boyunca günde 25 litre süt veriyor. Eşek sütü bu yüzden çok değerli.

Anadolu eşeği tanımlanacak

Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İhsan Soysal, Usta’ya bilimsel yol göstermiş. “Süt veriminde dünyada en iyi eşek cinsi bilinmiyor. Ama Prof. Soysal’la birlikte Anadolu eşeğini tanımlayacağız.” İki bilim adamı da özellikle boz ve Merzifon ırkını inceleyip morfolojik özelliklerini çıkaracak.

Sütler satılmazsa kozmetikte kullanılacak

“Zaman gelecek, ürettiğimiz süt yetmeyecek. Dar gelirli köylülere eşek dağıtacağız. Hile ve hijyen sorunu yaşamamak için sağım gerecimizle gidip sağacağız. İki eşekten, asgari ücretten fazlasını kazanacaklar.” Usta, geleceğe dair güzel hayaller kuruyor. Soğuk zinciriyle dağıtım yapacaklar. Üstelik ilginin çokluğu nedeniyle zaten Trakya dışına çıkamadan sütün biteceğinden emin. Ancak en kötü ihtimale de hazırlıklı. “Süt tozuna çevirip kozmetik için Avrupa’ya satacağız.”

Neden eşek sütü

Ufuk Usta, “Tıp hekimi olmasaydım bu işe zor girerdim” diyor. Saymaya başlıyor eşek sütünün faydalarını:
¬ Bağışıklık sistemini güçlendiriyor.
¬ Astıma, alerjik hastalıklara iyi geliyor.
¬ Sindirim için çok yararlı.
¬ İçindeki Omega3, balık yağındakinden daha fazla.
¬ C ve E vitaminleri çok yüksek.
¬ Doku yenileyici.
¬ Kalp ve damar hastalıklarına iyi geliyor.
¬ Önemli proteinler ve bakteri oluşumunu önleyen lizozim var. Bu nedenle çiğ olarak buzdolabında 15 gün bozulmadan kalabiliyor. Sütün bu özellikleri sayesinde eşekler nadiren hastalanıyor.