Bu piramit ‘Sağlıklı Beslenme Piramidi’

Günlük alınması gereken karbonhidrat, protein ve vitaminler, bugüne kadar klasik beslenme piramidi ile belirleniyordu. Oysa beslenme planı kiÅŸiye göre deÄŸiÅŸebilir. SaÄŸlıklı Beslenme Piramidi’nden, fazla kilolardan kurtulmak için deÄŸil, saÄŸlıklı yaÅŸamak için yararlanacaksınız. YaÅŸamak için besleniyoruz. Ama aynı zamanda iyi ve uzun yaÅŸamanın da beslenmeye baÄŸlı olduÄŸunu hiç aklımızdan çıkarmayalım. Prof. Dr. Walter C Willett, Harvard Ãœniversitesinde gerçekleÅŸtirdiÄŸi araÅŸtrmaların sonucunda, Amerikan Tarım Bakanlığı tarafından hazırlanan Beslenme Piramidi’nin halkı yanılttığı kanısına vardı. Bugün pek çok hazır gıda maddesinin ambalajında yer alan beslenme piramidinin yerini Prof. Dr. Willett’in piramidi alacak görünüyor. Harvard’lı profesör kendi piramidine ‘SaÄŸlıklı Beslenme Piramidi’ adını verdi. Ä°ki piramidi inceleyince, aradaki farkları hemen göreceksiniz. Ä°kinci piramit de aslında uygulamak isteyenlere zorluk çıkarmıyor. Yiyeceklerinizi tartmak ya da gram gram yaÄŸ hesaplamanız gerekmiyor. Sadece basit deÄŸiÅŸiklikler söz konusu. SaÄŸlıklı beslenme piramidinden fazla kilolarınızdan kurtulmak için deÄŸil, saÄŸlıklı yaÅŸamak için yararlanacaksınız. Önerilerini uygularken kendinizle ilgili bazı gerçekleri de dikkate almalısınız. Beslenme planı temelde aynı olabilir ama ara maddeler, uygulayacak kiÅŸilerin özelliklerine göre deÄŸiÅŸebilir.VÃœCUT AÄžIRLIÄžI BÄ°R ÖRÃœMCEK GÄ°BÄ°DÄ°RDoÄŸru beslenme konusuna girmeden önce sizlere bir tavsiyem olacak: EÄŸer vücut ağırlığınız saÄŸlıklı sınıfına giriyorsa, durumunuzu deÄŸiÅŸtirmemeye gayret edin. EÄŸer fazla kilolu iseniz, kilolarınıza yenilerini eklemeyin ve eÄŸer mümkünse kilo vermeye gayret edin. Bu çabanın seksi olmakla, mankenlere benzemekle bir ilgisi yok. Sadece ve sadece saÄŸlığınız açısından kilo vermenizin yararlı olacağını hatırlatmak istiyorum. Aslında, banyonuzdaki tartıda gördüğünüz sayı, saÄŸlığınızın geleceÄŸinin bir göstergesidir. Vücut ağırlığı, karmaşık saÄŸlık ve hastalık ağının ortasına yerleÅŸmiÅŸ bir örümcek gibidir. Boyunuzla kilonuz arasındaki orantı, belinizin ölçüsü, sizin kalp krizi, felç geçirme, yüksek tansiyon, diyabet meme, kalın bağırsak ya da böbrek kanseri gibi hastalıklara yakalanma riskinizi belirler. Fazla kilolu olmak, kiÅŸisel bir sorundur. BaÅŸkalarının size karşı davranışları ve sizin kendinizi iyi ya da kötü hissetmeniz kilolarınızla baÄŸlantılı olabilir. Çirkin bir görüntü yaratmayı bir yana bırakın, saÄŸlığınızın geleceÄŸi açısından da büyük bir tehlikeyle karşı karşıya olursunuz. Ne yazık ki, batı dünyasında ÅŸiÅŸmanlık çok yaygın bir sorun. ÅžiÅŸmanlık ve onun yarattığı sorunları giderebilmek amacıyla harcanan para ise milyarlarca dolarla ölçülüyor. Dünya SaÄŸlık örgütü de aşırı ÅŸiÅŸmanlığın tüm dünyayı etkileyen bir salgın olduÄŸunu açıkladı. Pek çok ülkede erken ölümlerin ve çeÅŸitli sakatlıkların aşırı ÅŸiÅŸmanlıktan kaynaklandığı saptandı.Ye iç saÄŸlıklı yaÅŸa 1ABD’de kısa bir süre önce yayınlanan bir kitap saÄŸlık- beslenme ikilisi arasındaki iliÅŸkiler konusunda en yeni, en güvenilir bilgileri içerdiÄŸi için, tüm dünyada ellerden düşmeyen önemli bir rehber oldu. Harvard Ãœniversitesi Halk SaÄŸlığı Fakültesi Beslenme Bölümü BaÅŸkanı ve Harvard Tıp Fakültesi öğretim üyelerinden Prof.Dr.Walter C. Millet’in imzasını taşıyan bu eserin önemli bölümlerini sizlere aktarıyoruz. SaÄŸlıklı yaÅŸamak isteyen herkesin zihninde ÅŸekillenen sorulara en doÄŸru, en güncel cevapları bulacaksınız. Derleyen: Azize BERGÄ°NSaÄŸlıklı ağırlık nedir?Ä°lk bakışta çok basit gibi görünen bu soruya cevap vermek ÅŸaşılacak derecede zor. Burada boy uzunluÄŸu önemli bir faktör. Boyu 1.67 m. olan bir kiÅŸi için 70 kilo ağırlık uygun sayılabilir. Fakat boyu 1.55m. olan bir kiÅŸi kiÅŸi 70 kg. ağırlığında ise onun çok ÅŸiÅŸman olduÄŸunu söyleyebiliriz. Madalyonun bir de öbür yüzü var. Bazı uzmanlar, aşırı zayıf olmanın da erken ölüm nedenlerinden biri sayılabileceÄŸini belirtiyorlar. Fakat ben de baÅŸka bazı uzmanlar gibi meselenin bu kadar basite indirgenemeyeceÄŸine inanıyorum. ÖrneÄŸin sigara iÅŸtahı azalttığı için, sigara içenler, içmeyenlere göre daha ince yapılı oluyorlar. Ama bu görüntü hayranlık yaratmıyor. Aksine sigaranın saÄŸlığa verdiÄŸi zararlar bilindiÄŸi için de bu kiÅŸilerin saÄŸlık sorunları yüzünden böyle ince kaldıkları düşünülüyor. Diyet uygulamadan kilo verenlerin de kanser, kalp rahatsızlıkları gibi sorunlar yüzünden kilo verdikleri düşünülebilir. Özetle, zayıflık önemli bir tehlikenin habercisi de olabilir.ÅžiÅŸmanlar gezegenituzlu yaÅŸlardan itibaren kilo almayı normal karşılayabilirsiniz. Eskiler, bu yaÅŸlarda ÅŸiÅŸmanlamayı, varlıklı olmanın, olgunluk çağına eriÅŸmenin bir göstergesi sayarlardı. Kilolar, aynı zamanda yaÅŸlılığın da kaçınılmaz bir belirtisiydi. Bu görüşlerin ve inançların gerçeÄŸi yansıtmadığını hemen hatırlatalım. Olgunluk çağında ÅŸiÅŸmanlamak kesinlikle zorunlu deÄŸildir. Bir çok ülkede böyle bir durumla karşılaÅŸmazsınız. ÖrneÄŸin Japonya’da özellikle kadınlar, yaÅŸları ilerlese de eski vücut ölçülerini muhafaza ederler. ÅžiÅŸmanlığın ülke çapında bir sorun olmaya baÅŸladığı ABD’de bile insanlar artık yaÅŸlandıkça ÅŸiÅŸmanlamanın önlenemeyeceÄŸine inanmaya baÅŸladılar. Vücut ağırlığı basit ama dengesi bozuk bir denklemdir: Ağırlık deÄŸiÅŸikliÄŸi, harcanan kalorinin vücuttan atılmasına eÅŸittir. Aldığınız kalorinin tamamını yakarsanız, kilonuz deÄŸiÅŸmez. EÄŸer yakabileceÄŸinizden fazla kalori alırsanız, o zaman vücut ağırlığınız artar. Ä°ÅŸte diyet uygulaması burada devreye giriyor. Beslenme yoluyla, yakabileceÄŸinizden daha az kalori almayı hedefliyorsunuz. GeliÅŸmiÅŸ ülkelerde yiyecek endüstrileri, insanları hatalı davranmaya yönlendiriyorlar. Basit bir örnek verelim: Yüzyıllar boyunca, tuz ve ÅŸekerin bizler için yaÅŸamsal önem taşıdığına inandık. Ama daha sonra bu iki maddenin zararları sıralanınca tuz ve ÅŸekere düşman gözüyle bakıldı. Fakat vücudun bu maddelere ihtiyaç duyabileceÄŸi gözardı edildi. Tuz ve ÅŸekerden uzak kalınca, ihtiyaçlarımızı baÅŸka yiyeceklerle gidermeye çalıştık. Ve bu da yeryüzünün bir ÅŸiÅŸmanlar gezegenine dönüşmesinde etkili oldu.SaÄŸlık HattıGünün Uzmanı: Prof. Dr. Zehra NeÅŸe KAVAK20 dakikada prenatal testAnne karnındaki fetusun daha erken gebelik haftalarında daha ayrıntılı incelenebilmesiyle günümüzde bir çok genetik hastalıklar, yapısal bozukluklar, büyüme geliÅŸme bozuklukları, erken gebelik haftalarında taranabiliyor. Taramada riskli çıkan gebeliklere ise kesin tanıyı koyduracak giriÅŸimsel testler (koryon villus örneklemesi, amniyosentez) yapılıyor.Gebelikte yapılan en erken tarama testi hangisidir?Gebelikte yapılan en erken tarama testi 11-14’üncü gebelik haftalarında (ilk üç ayda) yapılan test. Bu testte, fetusun ense kalınlığı, baÅŸ-popo mesafesi ultrasonografik olarak ölçülüyor. Anne kanından bakılan biyokimyasal veriler de (B-HCG ve APP-A) bakılıyor) lisanslı bir bilgisayar programına giriliyor. Anne yaşı da hesaplamaya katılarak fetusun kromozom anomali riski hesaplanıyor. Bu teste ‘1’inci trimester tarama testi’ deniyor. Erken dönemde yakalanmasının avantajı nedir? Anomali saptanması halinde, kesin tanı için genetik test yapılıyor. Bunun sonucu 2 haftada çıkıyor. Böylece gebelik daha erken dönemde, kürtajla sonlandırılabiliyor. Daha geç gebelik sonlarıldığında doÄŸuma benzer bir ameliyat yapılıyor. Bu travmatik oluyor. Bu testin güvenilirlik oranı nedir? Testin güvenilirliÄŸi yüzde 90. Önümüzdeki yıllarda, fetusun burun kemiÄŸinin uzunluÄŸu da bu bilgisayar programına eklenerek güvenilirliÄŸin yüzde 97’lere çıkması bekleniyor. Erken testle hangi kromozom anomalileri saptanabilir?Toplumda sık görülen özellikle 35 yaşın üstünde sıklığı artan mongolizm (Down Sendromu -trizomi 21) ve diÄŸer trizomilerin (trizomi 13, 18), fetal kalp ve damar hastalıkları anomalilerle giden genetik ve yapısal hastalıkların, kan ve lenf dolaşımı bozukluÄŸu ile seyreden genetik ve yapısal hastalıkların taramasında kullanılır. Ä°lk üç ayda bu tarama testini kaçıran anneler için baÅŸka bir alternatif var mıdır?16-18’inci gebelik haftalarında yapılan üçlü test, birinci üç ayda yapılan diÄŸer testin aynısı olmasa da yine genetik hastalıkların taraması ve nöral tüp defektlerinin taramasında kullanılabilecek bir yöntem. Bu da yüzde 65 güvenilirliÄŸe sahip. Riskli çıkan gebelere ne yapılmalıdır?Ä°lk üç ayda veya 16-18’inci gebelik haftalarında yapılan tarama testlerinde riskli çıkan gebelere esas tanı konmalı. Kesin tanı 11-14’üncü gebelik haftalarında CVS denilen koryon villus örneklemesi veya 16’ıncı gebelik haftasından sonra amniyosentez yöntemiyle konur. Bu yöntemlerle alınan fetal hücreler, genetik laboratuvarlarda kültüre edilerek tanı konur. Ä°ki yöntem de anne ve babanın rızası olmadan yapılamaz. Ayrıca yüzde 1 düşük riski var.Detaylı ultrasonografi (ikinci düzey) ne demek?18-22’inci gebelik haftaları arasında, uzmanlarla yapılan fetusun organ ve sistemlerinin detaylı olarak incelendiÄŸi ultrasonografidir. Normal bulgulara sahip ikinci düzey ultrasonografi, fetal anomalilerin yüzde 70’ini eler. Aynı seansta uterusu (rahmi) besleyen damarlar ve fetal göbek kordonu kan akımına bakılarak ileri dönemlerdeki büyüme- geliÅŸme geriliÄŸi hakkında fikir sahibi olunuyor. YARIN: YAÄžLARIN DÃœNYASINDAN Â