Bu çocuk yalan söylemeyi kimden öğrendi

Yeğenimin, babasıyla annesinin kendisini kemerle dövdüğünü anlattığını öğrenince, dehşete düşmüştüm. Bırakın dayak atmayı, ellerini şöyle bir kaldırmışlar mıdır acaba? O zamanlar henüz beş yaşlarında olduğu için hayal gücünün sınırları konusunda daha dikkatli olduk.

İnsan anne baba olunca, yalan meselesine daha fazla takıyor. Özellikle belirli bir yaştan sonra çocuklarının yalan söylemesinden ödü kopuyor. Nehir’in yalan söylememesi karşılığında hayatımdan çeşitli fedakarlıklar yapmaya hazırım.

Ancak, bu mümkün gibi görünmüyor. Anlattıklarının, söylediklerinin hayal gücünün bir ürünü mü yoksa yalan mı olduğunu henüz anlamış değilim. Uzmanlara göre beş yaşından sonra söylenen sözler yalan kategorisine girermiş. Daha küçük yaşta söylediklerine göz yumulabilirmiş. Çocuklar en çok ceza almaktan korktukları konularda yalan söylüyor. Evde dökülen, kırılan şeyler konusunda hiç sesimi yükseltmem. Sonuçta temizlenir ya da yenisi alınır. Bunun için çocuğu paylamaya gerek yok. Bu gibi olaylarda kızmamama rağmen bir dönem Nehir’de garip bir davranış ortaya çıkmıştı. Gözümün önünde meydana gelen olayın sonrasında ‘Ben yapmadım, ben kırmadım, ben dökmedim’ diyordu. Kızım, bir karış boyuyla gözümün içine baka baka yalan söylüyor ve beni inandırmaya çalışıyordu.

Sizi örnek alırlar

Bu işe bir çözüm bulmam gerekiyordu. Nehir’in neden olduğu benzer bir durumda ‘Hadi bana olayın nasıl olduğunu anlat bebeğim’ diyordum. Kızım, anlattığında da ‘Tamam bunlar olabilir, üzülme. Bana yardım et, birlikte temizleyelim’ yanıtını veriyordum. Olayı bir kez daha dramatikleştirmenin bir anlamı yok. Bunu birkaç kez tekrarlayınca, Nehir artık gözümün içine baka baka yalan söylememeye başladı. Artık bir eşyayı kırdığında veya döktüğünde direkt yanıma gelip, kendisinin yaptığını söylüyor. Bu sorunu böylece halletmiş olduk.

Bazen tembih ettiğim konularda yalan söylüyor ama beceremiyor. En azından yalan söylemeyi beceremeyen bir çocuk, yalan söylemeyi profesyonelce söyleyen çocuktan daha iyidir.

Çocuklar dikkat çekmek için de yalan söylüyor. Hayal dünyası çok geniş olduğu için inanılmaz öyküler anlatabiliyorlar. Hayali yalan söyleyen çocuklar, gerçeği iyi değerlendiremedikleri için uydurabiliyorlar. Yetişkinler de bunları yalan olarak görüyor. Çocuklar her yaptıklarında anne babayı örnek alır. Yalan konusu da bunlara dahildir. Anne veya babasının yalan söylediğine tanık olan çocuk, yalan söylemeyi öğreniyor.

Bu nedenle bir yere gitmemek için bahane uyduracaksam bunu asla Nehir’in yanında yapmıyorum. Mesela telefonun diğer ucundaki kişiye, ‘Şimdi biz de dışarı çıkıyoruz, sonra görüşürüz’ dediğimde hemen ‘Nereye gidiyoruz?’ diye soruyor. ‘Yok gitmiyoruz’ dersem yandım. Hemen ‘Demek yalan söyledin’ diye beni köşeye sıkıştırıyor. Yalan söylemeyin, söyleyecekseniz bunu çocuğunuzun yanında yapmayın. Sonra ‘Bu çocuk yalan söylemeyi kimden öğrendi?’ diye dizlerinize vurursunuz.

Övgüyü bol kullanın

Ailesi ya da arkadaşları tarafından sık sık eleştirilen çocukların kendini korumak için yalan söylediğini unutmayın. Mükemmelliğe zorlanan çocuk, mükemmel olamadığını görürse, açığını yalanla kapatabiliyor.

Nehir de bazen güzel olduğunu söylediğimiz bir resmi kendisinin yaptığını iddia ediyor. Demek ki, arada bir havadan övgü sözcükleri sallamam gerekiyor.

Yalan söyleyen çocuğa aşırı tepki göstermemek gerekir. Yumuşak ve hoşgörülü olmak zordur ama çocuğunuz öfkenizden korunmak için yalan söylemeye devam edebilir. En önemli konulardan biri de annelerin babalarına karşı çocuklarını yalan aracı olarak kullanmalarıdır. Bu tür davranış neredeyse Türk aile geleneğinin bir parçası haline gelmiştir. ‘Bu yaptığımızı baban duymasın’ demeyen anne var mıdır bilmiyorum.

Çocukların güvenini sarsmamak gerekir.

Yalan söylemek öğrenilen bir davranıştır. Çocuğunuz yalan söylüyorsa bunu ya sizden ya da ailenin diğer üyelerinden öğrenmiştir. Ceza verecekseniz, önce kendinizi cezalandırın.

Aşırı baskıdan kaçının

Çocuğunuz yalan söylüyorsa, vereceğiniz tepki onu daha fazla yalan söylemeye itebilir, kendini suçlu hissedebilir ya da size ve kendine olan güvenini kaybedebilir.

Yalan söyleyen çocuğa nasıl tepki vermeli

Kendinize ait cezalandırma şeklini seçin

Ona fazla ahlak dersi vermeyin, aksi halde kendisini çok suçlu hissedebilir

Yalan söyleyen bir çocuk zaten kendisini hep küçük düşmüş hisseder, buna siz bir ekleme yapmayın

Olayları dramatikleştirmeyin. Çocuğun yalan söylemesi, onun gelecekte yoldan çıkmış bir yalancı olacağı anlamına gelmez

Çocuklardan başaramayacakları şeyler beklemeyin. Bu durumda da yalan söyleyebilir

Fazla baskıdan kaçının ve koyduğunuz kurallarla çocuğun yaşamını fazla sınırlamayın

Yalan söylemeyi ve hikayeler uydurmayı bırakmıyorsa, çocuğunuzu bir uzmana götürün.