Bozok’un evlilik diplomasisi
Güncelleme Tarihi:
Aslı SÖZBİLİR
Oluşturulma Tarihi: Ocak 06, 2005 01:30
Atatürk’ün Latife Hanım’la evlenmesinde, başyaveri Salih Bozok’un oynadığı kritik rolü ‘Latife Gazi Mustafa Kemal’ adlı kitap, ortaya çıkardı. Araştırmacı yazar S. Eriş Ülger’in kaleme aldığı kitapta, bu evliliğe karşı olan Zübeyde Hanım’ın, ‘Bu kız paşa oğluma uygun değildir’ demesine rağmen, Salih Bozok’un bu tepkiyi Atatürk’e tam tersine çevirerek aktardığı ileri sürüldü.
Hikayeyi Salih Bozok’un oğlu Cemil Salih Bozok’un tanıklığıyla aktaran yazar S.Eriş Ülger, Bozok’un ‘Babam ömrünün sonuna kadar, yapmış olduğu bu yanlışın acısını, üzüntüsünü ve kahrını çekmiştir’ dediğini ifade ediyor.
29 Ocak 1923’te başlayıp, 25 Ağustos 1925’te Bakanlar Kurulu kararı ile sonlanan evliliğin hikayesini anlatan ve İnkılap Kitabevi’nden bu ay başında çıkan kitabın ismi ise Latife Hanım’ın evlendikten sonra kullandığı imzaya işaret ediyor, ‘Latife Gazi Mustafa Kemal.’
Özel kalem gibi çalıştı
İzmir’in kurtuluşuyla 10 Eylül 1922’de şehre giren Mustafa Kemal, Yunan askerlerinin kaçarken başlattıkları yangınların, Karşıyaka’da kaldığı köşke yaklaşması üzerine, karargahını Uşakizade Muammer Bey’in, Göztepe’deki ‘Beyaz Köşk’üne taşır.
Köşkten ayrılıp Ankara’ya hareket ettiği 29/30 Eylül gecesine kadar tahsilini yurt dışında yapmış, iki, üç dil bilen Uşakizadelerin kızı Latife Hanım, onun için ‘özel kalem müdiresi’ gibi çalışır. Ancak Gazi’nin gece vakti evsahibesine haber vermeden köşkten ayrılması üzerine Latife için üzgün günler başlar. Bu günden sonra Salih Bey, Latife Hanım için Mustafa Kemal ile ilişkilerinde bir aracı haline gelmiştir.
Latife Hanım, paşayı tekrar İzmir’de görmek ve ağırlamak istediklerini Salih Bey’e gönderdiği mektuplarda dile getirir, ancak cevap alamaz. Zübeyde Hanım’ın hastalığı ise Mustafa Kemal ile tekrar temasa geçmek için bir fırsat oluşturur.
Sıhhatli karar veremedi
Mustafa Kemal, Zübeyde Hanım’ın hastalanması ve doktorların deniz kenarında istirahat tavsiyesi üzerine annesini Salih Bozok ve özel doktoru ile birlikte 17 Aralık 1922’de trenle İzmir’e gönderir. İzmir’e varışlarında Latife Hanım, kompartımana kadar gelerek Zübeyde Hanım’ı karşılar. Zübeyde Hanım daha ilk karşılaşmalarında gerekçesini hiç açıklamasa da Salih Bey’e ‘Bu kız benim paşa oğluma uygun değildir’ der.
Salih Bey ise İzmir’deki kalışları sırasında Mustafa Kemal’e yazdığı telgraf ve mektuplarda, annesinin bu sözünü değiştirerek ‘Bu kız benim paşa oğluma uygundur’ diye iletir.
Zaten Zübeyde Hanım’ın 14 Ocak 1923’teki vefatının ardından 27 Ocak günü İzmir’e varan Gazi daha trenden inmeden Salih Bey’e Latife Hanım’la evlenme kararını bildirir.
Yazar Ülger, Atatürk’ün sıhhatli bir şekilde karar verme imkanı bulamadığını belirtirken, ‘Annesinin düşüncelerinin kendisine yanlış iletilmiş olması, Latife Hanım’ın bu konuda çok ısrarlı davranmış olması, ve Latife Hanım’ın sahip olduğu yetenek ve kültüre o dönemde Türkiye’deki genç kızların çoğunun sahip olamayışı bu kararın özünü oluşturmuştur’ diyor.
Latife Hanım’ın değişken halleri
Yazar Ülger, kitabında, 1920’de 12 yaşındayken annesiyle birlikte yaşadıkları İstanbul’dan kalkıp Ankara’ya babası Salih Bozok’un yanına yerleşen ve böylece dönemin yakın tanıklığını yapan Cemil Salih Bozok’un anlattıklarının yanı sıra, Salih Bozok’a ait belgeler ve arşiv çalışmalarına da dayanarak hazırlamış kitabını.
Ülger’e göre, Salih Bozok’un evlilik sırasında ve sonrasında da Latife Hanım için değişen rolleri olmuş. Evlendikten sonra Latife Hanım’ın Salih Bey’e tavrının değiştiğini söyleyen Ülger, ‘Salih Bozok, Latife Hanım’ın Mustafa Kemal ile evliğinden en ufak bir menfaat gözetmemiş ve düşünmemiştir. Latife Hanım içinse Salih Bey, arzu ettiği zaman babadır, icap ettiği zaman ‘Salih’tir, yani ‘Salah getiren hür mutluluk getirendir’, aklı hırsının önüne geçtiği zaman da arabasına dahi alınmayacak bir kimsedir. Mustafa Kemal’i içkiye yönelten, uzak tutulması gereken bir kimsedir, icap ettiği zaman da ‘Hadi Salih’tir’ diyor.
29 Ocak 1923’te başlayıp, 25 Ağustos 1925’te Bakanlar Kurulu kararı ile sonlanan evliliğin hikayesini anlatan ve İnkılap Kitabevi’nden bu ay başında çıkan kitabın ismi ise Latife Hanım’ın evlendikten sonra kullandığı imzaya işaret ediyor, ‘Latife Gazi Mustafa Kemal.’
Özel kalem gibi çalıştı
İzmir’in kurtuluşuyla 10 Eylül 1922’de şehre giren Mustafa Kemal, Yunan askerlerinin kaçarken başlattıkları yangınların, Karşıyaka’da kaldığı köşke yaklaşması üzerine, karargahını Uşakizade Muammer Bey’in, Göztepe’deki ‘Beyaz Köşk’üne taşır.
Köşkten ayrılıp Ankara’ya hareket ettiği 29/30 Eylül gecesine kadar tahsilini yurt dışında yapmış, iki, üç dil bilen Uşakizadelerin kızı Latife Hanım, onun için ‘özel kalem müdiresi’ gibi çalışır. Ancak Gazi’nin gece vakti evsahibesine haber vermeden köşkten ayrılması üzerine Latife için üzgün günler başlar. Bu günden sonra Salih Bey, Latife Hanım için Mustafa Kemal ile ilişkilerinde bir aracı haline gelmiştir.
Latife Hanım, paşayı tekrar İzmir’de görmek ve ağırlamak istediklerini Salih Bey’e gönderdiği mektuplarda dile getirir, ancak cevap alamaz. Zübeyde Hanım’ın hastalığı ise Mustafa Kemal ile tekrar temasa geçmek için bir fırsat oluşturur.
Sıhhatli karar veremedi
Mustafa Kemal, Zübeyde Hanım’ın hastalanması ve doktorların deniz kenarında istirahat tavsiyesi üzerine annesini Salih Bozok ve özel doktoru ile birlikte 17 Aralık 1922’de trenle İzmir’e gönderir. İzmir’e varışlarında Latife Hanım, kompartımana kadar gelerek Zübeyde Hanım’ı karşılar. Zübeyde Hanım daha ilk karşılaşmalarında gerekçesini hiç açıklamasa da Salih Bey’e ‘Bu kız benim paşa oğluma uygun değildir’ der.
Salih Bey ise İzmir’deki kalışları sırasında Mustafa Kemal’e yazdığı telgraf ve mektuplarda, annesinin bu sözünü değiştirerek ‘Bu kız benim paşa oğluma uygundur’ diye iletir.
Zaten Zübeyde Hanım’ın 14 Ocak 1923’teki vefatının ardından 27 Ocak günü İzmir’e varan Gazi daha trenden inmeden Salih Bey’e Latife Hanım’la evlenme kararını bildirir.
Yazar Ülger, Atatürk’ün sıhhatli bir şekilde karar verme imkanı bulamadığını belirtirken, ‘Annesinin düşüncelerinin kendisine yanlış iletilmiş olması, Latife Hanım’ın bu konuda çok ısrarlı davranmış olması, ve Latife Hanım’ın sahip olduğu yetenek ve kültüre o dönemde Türkiye’deki genç kızların çoğunun sahip olamayışı bu kararın özünü oluşturmuştur’ diyor.
Latife Hanım’ın değişken halleri
Yazar Ülger, kitabında, 1920’de 12 yaşındayken annesiyle birlikte yaşadıkları İstanbul’dan kalkıp Ankara’ya babası Salih Bozok’un yanına yerleşen ve böylece dönemin yakın tanıklığını yapan Cemil Salih Bozok’un anlattıklarının yanı sıra, Salih Bozok’a ait belgeler ve arşiv çalışmalarına da dayanarak hazırlamış kitabını.
Ülger’e göre, Salih Bozok’un evlilik sırasında ve sonrasında da Latife Hanım için değişen rolleri olmuş. Evlendikten sonra Latife Hanım’ın Salih Bey’e tavrının değiştiğini söyleyen Ülger, ‘Salih Bozok, Latife Hanım’ın Mustafa Kemal ile evliğinden en ufak bir menfaat gözetmemiş ve düşünmemiştir. Latife Hanım içinse Salih Bey, arzu ettiği zaman babadır, icap ettiği zaman ‘Salih’tir, yani ‘Salah getiren hür mutluluk getirendir’, aklı hırsının önüne geçtiği zaman da arabasına dahi alınmayacak bir kimsedir. Mustafa Kemal’i içkiye yönelten, uzak tutulması gereken bir kimsedir, icap ettiği zaman da ‘Hadi Salih’tir’ diyor.