Böyle baskınları Abdülhamid bile 100 yıl önce yasakladı

İzmir’in Konak İlçesi’nde iki bekár kadının yaşadığı bir evin hafta başında fuhuş yapıldığı iddiasıyla mahalle halkı tarafından taşlanması, bana önceki asırların mahalle baskınlarını hatırlattı.Türkiye’de bazı evler asırlar boyu basılmış, yakalananlar teşhir ve rezil edilmişler ama bu iş öyle taşlayarak yahut saldırarak değil usturuplu bir şekilde, kuralına uygun ve merasimi andıran biçimde yapılmıştı. Ama işin çığrından çıkması üzerine ev baskınları bundan yüz küsur sene önce İkinci Abdülhamid tarafından yasaklanmış ve mahallenin namusu zaptiyeye havale edilmişti. Bu sayfada yeralan iki asır önceki mahalle baskını çizimiyle İzmir’de hafta başında yaşanan ev taşlama hadisesinin fotoğrafını gördükten sonra, geçen asırda bile ayıp sayıp yasakladığımız bir işe 2005 yılında yeniden kalkışmamızın sebebini benim gibi sizin de merak edeceğinizden eminim.İZMİR’in Konak İlçesi’nde iki bekár kadının yaşadığı bir ev, hafta başında fuhuş yapıldığı iddiasıyla mahalle halkı tarafından taşlandı.Olup bitenleri gazetelerden okumuşsunuzdur ama kısaca hatırlatayım: Kadınlar kendilerini taşlayanların üzerine kül tablasından küçük televizyona kadar ellerine ne geçtiyse fırlattılar, derken iş karakolda ama garip bir şekilde neticelendi: Polis evi taşlayanları değil, taşlananları yani genç kadınları gözaltına aldı ve sonra serbest bıraktı. Taşlananlar da, taşlayanlar da şimdi birbirlerinden davacı...Mahallenin namusunu kurtarmak maksadıyla ev basmak, aslında bizim eski ádetimizdi. Halk, içeride birşeyler olup bittiğinden şüphe ettiği evleri genelde ahláki kaygılarla ama bazan da kıskançlık dürtüsüyle asırlar boyunca basmış, uygunsuz vaziyette yakaladığı erkeklerle kadınları ibret-i álem için teşhir etmişti.BASKININ, USULÜ VARDIR!Ama, bu işin bir raconu vardı; ev öyle şimdi olduğu gibi taş yağmuruna tutulmaz, ádábıyla ve merasimle yapılırdı.Mahalledeki evlerden birinde namusa mugayir işlerin çevrildiği farkedilirse gecenin çökmesi beklenir, baskını yapacak olanların başına imam efendi geçer ve zaptiyeyle mahalleliyi arkasına alıp eve girerdi. Çapkın arka pencereden veya odunluk kapısından kaçamayıp da yakayı ele verecek olursa giyinmesine bile izin verilmeden önünde ve arkasında teneke çala çala karakola götürülür, orada bir güzel falakaya yatırılır, kadın da İstanbul’dan çıkartılıp başka bir şehre yollanırdı ama şimdiki gibi evin taşlanması yahut harabe haline getirilmesi gibisinden tuhaflıklar sözkonu olmazdı.Namus uğruna yapılan baskınlar asırlarca devam etti, suçüstü halde yakalananlar etrafa rezil edildiler ama rezil olanlar sadece onlar değildi, asılsız ihbarlarla ve şüphelerle evleri basılan namuslu ve masum kadınlar da artık bir daha kimselerin yüzüne bakamaz hále geldiler. ‘İnsanın bir kere adı çıkmayagörsün’ misáli, mahallelerini terketmeye, başka yerlere yerleşip izlerini kaybettirmeye mecbur kaldılar.Mahalle baskınları zamanla namus yerine menfaat uğruna da yapılır hále gelince, 20. yüzyılın ilk senelerinde zamanın hükümdarı İkinci Abdülhamid ev basmayı yasakladı. Şehrin namusunun kontrolü zaptiye teşkilátına verildi ve ev basanlar da artık bastıkları evde yakalananlar gibi suçlu muamelesi görmeye başladılar. Abdülhamid’in getirdiği yasak, daha sonra iktidara gelen İttihad ve Terakki hükümetleri tarafından daha da şiddetli biçimde uygulandı ve bu şekilde 2000’li yıllara, hafta başında İzmir’de yaşanan ev taşlama hádisesine kadar pek bir vukuat olmadan gelindi.HİÇBİRŞEY DEĞİŞMEMİŞİzmir’in Konak İlçesi’nde iki bekár kadının evinin taşlanması, bana Sultan Abdülhamid’in bundan yüz küsur sene önce getirdiği yasağa kadar yaşanan benzer baskınları, bu baskınlar hakkında çizilen resimlerle minyatürleri ve yazılan destanları hatırlattı.Bu sayfada, bundan iki asır önceki mahalle baskınını gösteren bir çizimle hafta başında İzmir’de yaşanan ev taşlama hadisesinin fotoğrafını yanyana görüyorsunuz. Abdülhamid’in bundan yüz küsur sene önce ayıp sayıp yasakladığı bir işe 2005 yılında yeniden kalkışmamızın sebebi acaba ne ola ki?Çapkının acemisini fena dolandırdılarABDÜLBÁKİ Fevzi Bey, 20 yüzyılın ilk çeyreğinde eserleri meraklılar arasında elden ele dolaşan bir hiciv şairiydi.Aşağıda, Abdülbáki Fevzi Bey’in az bilinen bir şiirini yayınlıyorum. Şair, mısralarında sonu dolandırılmakla biten bir çapkınlık macerasını anlatıyor:‘Versene bir buse (öpücük) dedim, sem (zehir) dedi / Öldürüyor her kime versem dedi / Olsa da sem (zehir) tálibiyim ben dedim / Söyle yavaş, duymasın álem dedi / Şurda evim gel bu gece bul beni / Beş numara dörde murakkam dedi / Şád olarak vakti sual eyledim / On ikiden gelme mukaddem (önce) dedi / Vekt-i muayyende (belirlenmiş saatte) alıp háneye / İşte safá eyleyecek dem (zaman) dedi / Hoş-beş edip buse (öpücük) falan vermeden / Vaslım (buluşmamız) için bir bedel elzem dedi / Attı alıp on liramı konsola / Esmelidir önce bu meltem dedi / Náz ederek soydu bütün cámemi (elbisemi) / Bizden ırak (uzak) gayrı bu şeb (gece) gam dedi / Aşkımızın zevkini sürmek için / Mey (şarap) de içip olmalı hurrem (neşelenmeli) dedi / Beş de onunçün suladık pangınot (banknot, káğıt para) / Cüzdanımın çıktı dibi tem (tamam) dedi / Tam o zaman etti biri dakk-ı báb (kapıyı vurdu) / Ah kocam, háin-i Rüstem dedi / Görse eğer lámı da yok, cimi de / Gittiğimiz doğru cehennem dedi / Bir kapıcık göstererek bahçeden / Haydi sıvış durma a sersem dedi’Vermediğim demeçle kapak oldum!İLBER Hoca (Ortaylı), Milliyet’teki köşesinde geçenlerde bir gazetenin muhabirine iyice verip veriştiriyordu.Sebebi, bir telefon konuşmasındaki sözlerinin, muhabir tarafından özel demeç gibi yayınlanmasıydı. Aynı ákıbete, bu hafta ben de uğradım: ‘Boxer’ adındaki erkek dergisinin son sayısında Atatürk’ün Fenerbahçeli olup olmadığı konusunda bir demecim yayınlandı. Konu üstelik ismimle beraber kapaktan da veriliyordu. Güya dergiye konuşmuş ve ‘Atatürk Fenerbahçeli değildi’ demiştim. Sözü hiç uzatmadan, kısaca söyleyeyim: Boxer dergisinin benimle yaptığını iddia ettiği röportaj yalandır, ben böyle bir demeç vermedim! Derginin beni bundan birkaç hafta önce telefonla arayan muhabiriyle kısaca konuştum, ‘Dergilere görüş bildirmek yahut mülákat vermek gibisinden işlere genellikle girmediğimi, üstelik spordan hiç anlamadığımı ve konuyu spor tarihiyle uğraşanlara danışması gerektiğini’ söyledim. Muhabirin ‘mülákat değil, fikir almak için’ sorduğunu söylediği Atatürk’ün Fenerbahçeli olup olmadığı yolundaki sorusuna da ‘Bilmiyorum ama, kulüpler üstü olduğunu tahmin ederim’ meálinde cevap verdim ve bu konuşma, benim ağzımdan demeç olarak, üstelik kapaktan yayınlandı!Dergilerin künyelerindeki çarşaf gibi listelerde isimleri geçen yönetmen, editör, danışman vesáire gibi zevát, gazeteciliğin temeli olan muhabirliğin garip bir yarış uğruna bu hále getirilmesine göz yumdukları için ne kadar iftihar etseler, azdır!Mahalleli evi sadece basmakla kalmaz, baskın için destan bile düzerdiBASKINLAR, geçmiş asırlarda da gündemin ilk sıralarında yeralır ve destanlara kadar konu olurdu. Aşağıda bu manzumelerden biri, Beşiktaşlı Gedai’nin 19. asır sonlarında kaleme aldığı bir baskın destanı yeralıyor. Ben, ilk defa bundan yarım yüzyıl kadar önce Reşad Ekrem tarafından yayınlanan metinde geçen bazı eski kelimeleri vezni bozmadan bugünün diline aktardım.‘Gezerken buldum ben bir taze civanPeşine düştüm hem hayli bir zamanBurnu henüz eğri, kaşları kemanYüzyüze gelince yaktım abayı*Yár ile eyledik tenhada sohbetDedi sen bu gece gelirsin elbetDedim ey efendim cánıma minnetOrda tarif kıldı semti, civárı*Yár ile uğradık bir tenha yolaYan yana yürürdük kol sara saraDedi ‘Sakın bakma sen sağa sola’Vara vara gittik Küçükpazar’a*‘Gördün mü efendim gördün mü eviKırmızı boyalı kafesi yeniSaat üçe kadar gözlerim seniGayet çokça getir ol semenzárı’*Saat üçte çıktım elimde fenerArkama düştü hem bir sürü neferÁdettir köşede söndürmek fenerKapının önünde kıldım karárı*Bir fiske taşını attığım zamanKapıda beklermiş o sevdiğim canKapıyı açarak dedi: ‘Sus, aman’Merdivenden çıktım pat pat yukarı*Beş on kadeh verdi ol gümüş bilekDedim keyfim tamam ey huyu melekŞilteler açıldı kuştüyü döşekSoymaya başladı ben áşığını*Yár ile ikimiz yatağa girdikSafálar eyledik yüz yüze sürdükSonra ikimiz de muráda erdikCánım pek hoşlandı etmem inkárı*Yár ile bir müddet biz sürdük safáKanunda yazılı safáya cefáGece yarısında çıktı bir sadáSıçradım döşekten kalktım yukarı*Komşular çağrışır: ‘Hanife Hanım!’Fatma kadın der ki: ‘Ayol, a canım!’Gözümle gördüm ben yoktur yalanımBastı şamatayı o şirret karı*Gittikçe büyüdü gürültü amanSaatime baktım olmuş altı tamArdında mahalle en önde imamNeferler beráber hem subayları*İki üçü birden kapı çaldılarBütün cemáatle eve daldılarTavan arasında beni buldularDediler teslim ol yoktur zarárı*Yukardan aşağı çarşafı siyahGörenler yárimi ettiler áh váhKimi mecnun oldu kimi de seyyáhKoltuğum kabarır gördükçe yárı*Ağakapısı’ndan girdim içeriKollarımdan tuttu üç yeniçeriKeçeyi serdiler ádet üzeriÇıkardılar baştan hepsi küláhı*Yüreğime düştü bir çirkin acıYakamız eldedir nedir ilácıDediler zanparaya vurun kırbacıBen o zaman bildim bütün zarárı*İki çingen cellád geldi başımaKasdettiler benim şirin cánımaYalvardım yakardım girme kanımaEmir böyle imiş yedim sopayı’