Boğmacadan korumak için aşı

Mesude ERŞAN
 
Yetişkinlere, boğmaca aşısı yaptırın denmesinin nedeni, kendilerinden çok bebekleri hastalığa karşı korumak. Hastalık yapan etkeni özellikle ilk 6 ayında bebeğe bulaştırmanın önüne geçmek gerek. 6 aydan sonra risk nispeten azalıyor. Bebek, boğmaca aşısının da içinde bulunduğu kombinasyonu 2-4-6 ve 18. ayda tamamlayarak hastalığa karşı korunmaya başlıyor.

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yenidoğan Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Vural, bebeklerin boğmacayı en sık annelerinden aldığını söylüyor. Bu nedenle özellikle annenin boğmacaya karşı aşılanması gerekiyor. ABD, Almanya, Fransa gibi birçok ülke, daha büyük çocuklar ve erişkinlere boğmaca aşısı yaptırmalarını öneriyor.
Boğmaca, Sağlık Bakanlığı’na bildirimi zorunlu bir hastalık. Prof. Dr. Vural, “Ancak hastalıkla ilgili bildirilen rakamlara bakınca bu konuda bir aksama olduğu kesin. Boğmaca yüksek denilebilecek oranlarda ölümle sonuçlanabiliyor. Boğmaca olan bebeklerin yüzde 4’ü maalesef kaybediliyor. Bu nedenle sadece birlikte yaşadığı ve yakın temasta olduğu ailesinden yetişkinler ile bakıcılarının değil, çocukla ilgili doktor ve hemşilerin de aşılanması gerekiyor” diyor.

Bağışıklık sistemi henüz gelişmemiş prematüreler, boğmaca geçirme konusunda zamanında doğan bebeklerden daha şansız. Yine ani bebek ölümü sendromunun da nedenlerinden birinin boğmaca olabileceğinden kuvvetle kuşku duyuluyor.

Uzun süre öksürenlerin 5’te 1’inde boğmaca saptandığını belirten Prof. Dr. Vural, “15 günden uzun süren öksürük, hırıltılı nefes alma, öksürüğün çocuğu kusturacak hale gelmesi boğmaca olduğunu düşündürüyor” diyor.

Hacettepe Tıp Fakültesi Çocuk Hastalıkları ve Sağlığı Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, bebeklikte yapılan boğmaca aşısının koruyuculuğunun maksimum 10 yıl olduğunu söylüyor. Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü ve birçok ülke, bebeklikte uygulanan 4 doz aşının yanı sıra çocukluk ve ergenlikte 5 ve 6’ncı dozların da yaptırılmasını öneriyor. Gelişmiş ülkeler ve Türkiye’de boğmaca vakalarında artışı görülüyor.

Yetişkinler boğmacayı çoğu kere çocuklara göre daha hafif atlatıyor. Prof. Dr. Ceyhan, “Bu nedenle farkında olmadan geçiriyorlar. Bir araştırmamıza göre 2 haftadan uzun süren öksürüklerin yüzde 17’si boğmaca. Hastalar 6 aydan küçük bebekleri varsa hastalığı onlara bulaştırabiliyor. 0-2 aylık bebeklerde zatürree, göz, akciğer kanamaları, ölüm gibi ciddi risklere yol açabiliyor. Yetişkinlerin hem kendi hem de bebeklerinin sağlıkları için tez doz bu aşıdan yaptırmalarını öneriyoruz” diyor.

Sağlık Bakanlığı Bağışıklama Danışma Kurulu 5’inci doz boğmaca aşısının rutin aşı programına katılarak ilköğretim birinci sınıf öğrencilerine yaptırılması kararı almıştı. Ancak domuz gribi nedeniyle uygulama henüz hayata geçirilmedi.

Neden bebekler ölüyor?

Küçük bebekler, muhtemelen beyine oksijen temininin azalmasına bağlı olarak ortaya çıkan, nöbet ve beyin enfeksiyonuna (ensefalit) daha fazla yakalanma riski taşıyorlar. Boğmacaya yakalanan her 100 bebekten 4’ü hayatını kaybediyor. Boğmacının da içinde yer aldığı karma aşılar, Türkiye’de rutin aşılama programı içinde yer alıyor. Aşının koruması ilk 3 doz tamamlandıktan sonra başlıyor. Bu nedenle, bebekler yaşamlarının ilk aylarında boğmacaya karşı korumasız kalıyor. Yetişkinlere uygulanan aşının dozu, bebeklere uygulanandan farklı. Ancak aynen bebeklikte uygulanan aşı gibi tetanos, difteri, çocuk felcine karşı da koruyor.

Hırıltılı nefes en tipik belirti

Boğmacayı, bordatella pertussis bakterisi yapıyor. Her yıl 800 bin-3.3 milyon erişkin ve ergenin boğmaca olduğu tahmin ediliyor. Boğmaca, burun ve boğazdan havadaki damlacıklar yoluyla yayılan bir bakteriden kaynaklanıyor. Öksürük, hapşırık, hatta çok yakın konuşmak bile hastalığın kapılması için yetebiliyor.

Erişkinlerdeki belirtiler çocuklara kıyasla genellikle daha hafif seyrediyor. Sıklıkla soğuk algınlığı veya bronşitle karıştırılıyor. Çocuklarda ve bazı erişkinlerde boğmacanın karakteristik özelliği bir öksürük krizinden sonra zorla nefes alırken gelen “hırıltı” sesi. Yemeyi, içmeyi ve nefes almayı güçleştiren yapışkan, koyu bir balgama neden oluyor. Öksürük krizleri öyle şiddetli olabiliyor ki, çocukların nefesi kesilebiliyor ve morarabiliyorlar.
Boğmaca, hastaneye kaldırılmaya neden olabilen zatürre (pnömoni) gibi daha ciddi komplikasyonlara da yol açabiliyor. Son yıllarda boğmacadan kaynaklanan ölümlerin yüzde 90’ı dört aydan küçük bebeklerde görülmüş.