Bir milyon ÅŸiÅŸe rakıyı toplamaları üniversitede ders olarak okutulacak

27 Åžubat pazar akÅŸamı Ä°stanbul GaziosmanpaÅŸa’daki Dem Restoran’da demlenen akÅŸamcılar, içtikleri rakıdan zehirlenip iki gün sonra ufak bir haber olarak gazetelere çıktıklarında, baÅŸta kimse iÅŸin bu kadar büyüyeceÄŸini tahmin etmemiÅŸti.Zehirlenen, komaya giren, ölenler derken, içeni içmeyeni, seveni sevmeyeni, ülkedeki herkes, iki hafta boyunca sahte rakı olayını konuÅŸtu. Onlarca gözaltı, yüzlerce baskın, ele geçirilen binlerce sahte rakının ardından ÅŸimdi ortalık yatışmış gözüküyor. Sahte rakından ölen 24 kiÅŸiden sonra... Ölümler olayı bir trajediye dönüştürmüş durumda. Ancak iÅŸin bir baÅŸka yönü, krizin bir baÅŸka muhatabı, Yeni Rakı’nın sahibi Mey İçki. 4 ÅŸirketlik bir konsorsiyumla 292 milyon dolar ödeyerek 2004 Åžubatı’nda Tekel’den devraldıkları ÅŸirket, dünyada eÅŸine az rastlanır bir kriz yaÅŸadı. Tamamen kendi kontrolünün kendi sorumluluÄŸunun dışında insanların ölümüne neden olan bir sahtecilikle karşı karşıya kaldı. Ve yine eÅŸine az rastlanır bir kararla, piyasada taklit edilen kendisine ait ne kadar mal varsa hepsini geri çekti. ‘Yeni Rakı Vakası’ adıyla ÅŸimdiden iÅŸ dünyası literatürüne geçen olayın perde arkasını, Mey İçki’nin CEO’su Galip YorgancıoÄŸlu ile konuÅŸtuk. n Gazeteler sahte rakı olayını ilk 1 Mart, Salı günü duyurdular. Siz ne zaman öğrendiniz?- Olay pazar akÅŸamı olmuÅŸ. Biz de ilk salı günü gazetelerden öğrendik.n Ciddiyetini ne zaman kavradınız?- Daha en başında, salı gününün sonunda anlamıştık. Çünkü o gün ölümler baÅŸladı. Komadakilerin öldükleri duyuruluyordu.n Ama eskiden de sahte rakı olayları yaÅŸanırdı...- Orası öyle de Tekel zamanında karşılaşılan vakalarda, sahtekarlar etil alkol kullandıkları için insanlar sahte olduÄŸunu anlamadan içiyordu rakıları. İçiyorlardı, zarar vermiyordu. Kör eden de metil alkoldü. Bu seferkinde ölümler vardı. Önce ölüm olayları bizi irkiltti zaten.n Ne zaman kriz yönetimine geçtiniz?- Ä°lk ölüm olur olmaz hemen. Ä°cra kurulumuz, reklam ajansımız ve PR (halkla iliÅŸkiler) ÅŸirketimiz hemen bir araya geldik.n Nasıl bir akıl yürütme yaptınız?- Birincisi, olay bizden kaynaklanan bir ÅŸey deÄŸildi. Bizim ürünlerimiz deÄŸil bir defa. Ä°kincisi daha öncekilerden farklı olarak ilk defa metil alkol kullanılmıştı. Boyacılıkta, matbaacılıkta, solvent çözücü olarak kullanılan bir kimyasal madde bu. Üçüncüsü de çok enteresan, yapan insanlar da ölmüştü. Sahtekarlık cehalet ile bir araya gelmiÅŸti yani.n Ä°lk hareketiniz ne oldu?- Derhal bir basın bülteni hazırladık. Her yere yolladık. Sahte rakı, gerçeÄŸinden nasıl ayırt edilebilir diye. Sonra ben bütün programımı deÄŸiÅŸtirdim. ÇarÅŸamba günü Ä°stanbul’da, perÅŸembe Ä°zmir’de iki basın toplantısı yaptım. Bir yandan da çarÅŸamba akÅŸamından itibaren her akÅŸam sahaya elemanlarımızı çıkardık. Normalde bizim 50 kiÅŸilik ekibimiz sadece gündüzleri dolaşırlardı. Hem onların vardiyasına akÅŸamı kattık hem de o ekibe 30 kiÅŸi daha ilave ettik. 80 kiÅŸi sürekli dolaÅŸmaya baÅŸladık.n Bayileri mi dolaşıyordunuz?- Gündüz bayileri, bakkalları, akÅŸamları da rakı tüketilen yerleri. Barlar, restoranlar, meyhaneler vs... Herkes dışarıdaydı. Ben dahil.n Yakaladığınız oldu mu?- Orada amaç sahte rakı yakalamak deÄŸildi, insanları bilinçlendirmek, konuÅŸmaktı. Ãœniformalarla çıktığımızdan, bizi gördüklerinde herkes masasına buyur ediyordu, her ÅŸeyi soruyorlardı, biz de anlatıyorduk.n OturduÄŸunuz masalarda içkiyi önce size içirmek isteyen oldu mu?- Açıkçası bana denk gelmedi, çünkü bizim gezdiklerimizde zaten içmeye baÅŸlamışlardı insanlar ama kendi içmeden önce garsonlara içirenler olmuÅŸ.n ÅžiÅŸeleri geri toplama fikri ilk ne zaman çıktı?- PerÅŸembe akÅŸamı artık bir karar verme aÅŸamasına geldik. Ä°ki seçeneÄŸimiz vardı. Ya hiçbir ÅŸey yapmayacağız. Åžu ana kadar yaptığımız gibi sadece bilgilendirmeye devam edeceÄŸiz. Ve bu bir ÅŸekilde geçecek. Ya da ne kadar ÅŸiÅŸe var hepsini toplayacağız. Sosyal sorumluluÄŸunun bilincinde bir ÅŸirketiz biz, bu olay bizden kaynaklanmasa da, ortada ÅŸiÅŸeler dolaşıyorsa tereddüde son vermemiz gerekiyordu. Toplayacağız, dedik o akÅŸam.n Fizibilitesini yapmış mıydınız?- Ne fizibilitesi. Fizibilite falan yok. Hálá da yoktur zaten. Ä°nsan saÄŸlığı iÅŸin içinde, toplumsal panik iÅŸin içinde. DoÄŸru olan ÅŸeyi yapmamız gerekiyordu yaptık.n Açıklamayı neden pazartesi yaptınız?- E kolay deÄŸil ki. Baktığınız zaman 100 bin nokta var. Burada kaç ÅŸiÅŸe var belli deÄŸil. Tamam topladınız diyelim, yerine ne koyacaksınız? Lojistik kısmı var iÅŸin. Ä°ÅŸte o arada geçen 3 günü lojistikle geçirdik. Bütün hafta sonu tam kadro buradaydık.n O hazırlık sırasında neydi en önemli baÅŸlıklar?- DeÄŸiÅŸtirme planı yapıldı. Yeni mallar çıkacak, distribütöre gidecek, distribütör ona gelen eski rakılarla deÄŸiÅŸtirecek vs... Ä°kincisi yeni kapak yapılacak. Gri kapaklar yerine ihracatta kullandığımız altın renkli kapaklar kullanacağız ama yeterince kapak yok elimizde, onun üretimi... Üçüncüsü güvenliÄŸi artırmak için hem kapaÄŸa hem de ÅŸiÅŸeye aynı seri numarasını iÅŸleyeceÄŸiz ama üretim prosesinde bir deÄŸiÅŸiklik gerekiyor onun için de... Sonra tabii iÅŸin duyuru kısmı var, ilan metni vs...n En çok hangi kısımda zorlandınız?- Elimizde yeterince kapak yoktu. Tekel’in ambalaj fabrikasıyla konuÅŸtuk. Onlar genelde cumartesi, pazar çalışmazlar. SaÄŸ olsunlar, yardımcı oldular, fazla mesaiye soktuk onları da... Bir de iÅŸte o hem kapaÄŸa hem de ÅŸiÅŸeye seri numarası basabilmek için 5 fabrikadaki bütün üretim bantlarını elden geçirdik.n Eve gidebildiniz mi?- Genelkurmay’ın ışıkları hiç sönmedi derler ya. Mey İçki’nin de ışıkları hiç sönmedi. Ä°nsani ihtiyaçların dışında kimse çıkmadı. Kıyafet deÄŸiÅŸtirip geri geliniyordu.n Kriz sırasında hiç danışmanlık aldınız mı?- Vakit yok ki ona. Olayı duyar duymaz biz kendimizi atmışız zaten iÅŸin içine. Ona anlatıncaya kadar... Ä°ki günde toplama kararı almışız biz. Salı duyduk, perÅŸembe karar aldık.n Geç kaldı diyenler oldu gerçi.- Bir-iki yerde çıktı öyle ama hiçbir sorumluluÄŸunuz yokken sırf sosyal sorumluluk kaygısıyla bunu bu kadar hızlı kimse de yapamaz. Galatasaray Ãœniversitesi’nden bir öğretim üyesi aradı. Ekonomi dersi veriyormuÅŸ sosyal sorumluluk baÅŸlığı altında. Biz bugüne kadar X ÅŸirketinin yaÅŸadığı krizi okuturduk derste çünkü baÅŸka da bir örnek yoktu ama artık Mey İçki’nin Yeni Rakı vakasını okutmaya baÅŸlayacağız, dedi.n Açıklamayı yaptıktan iki gün sonra da ilk deÄŸiÅŸtirmeyi yaptınız.- Evet, pazartesi (8 Mart) açıklamayı yaptık, salı günü ilk altın kapaklar elimize ulaÅŸtı, çarÅŸamba sabahı saat 11.00’de ilk deÄŸiÅŸtirmeyi yaptık. BeÅŸiktaş’taki bir distribütörümüzde ben yaptım bizzat.n Ne kadar ÅŸiÅŸe topladınız?- Yaklaşık 1 milyon.n AÅŸağı yukarı 15 milyon dolar eder. Zaten krediyle alınan bir ÅŸirket için çok büyük bir maliyet deÄŸil mi?- Öyle düşünmedik hiç. Ama kredi geri ödemelerinin hepsi deÄŸiÅŸti tabii.n Toplanan ÅŸiÅŸeler ve rakıların ne olacağı belli oldu mu?- Çok büyük bir stok. Bunu topraÄŸa dökemezsiniz. Denize, arıtma tesisine ya da kanalizasyona da dökemezsiniz. Ãœniversitelerin çevre mühendisliÄŸi fakülteleriyle görüşüyoruz. Onlardan bir öneri gelecek ve ona göre davranacağız. Büyük ihtimalle yakıta çevrilmesini içeren bir kimyasal dönüşüm önerisi gelecek. Gaz lambalarında kullanılacak bir madde elde edilebilir rakılardan. ÅžiÅŸeleri ise kırdırıp ÅžiÅŸecam’a göndereceÄŸiz, tekrar kullanılacak.BURADAN KADÄ°R BEY’i MARKAMIZA GERÄ° ÇAÄžIRIYORUMRakipleriniz o dönem gazetelere ilanlar verdiler, insan saÄŸlığına daha fazla önem verdiklerini anlatan ilanlardı. Nasıl karşıladınız?- Ben olsaydım o ilanları vermezdim. Rekabetten sıyrılması gereken bir durumdu çünkü. Salt bir marka olarak deÄŸil rakı sektörü olarak yaklaÅŸmak daha doÄŸru olurdu. Nitekim rakıdan ÅŸaraba ve biraya geçen çok insan oldu.n Ne kadar pazar kaybettiniz rakıcılar olarak?- Sadece bizim yüzde 40-50’lere varan bir kaybımız oldu. Åžu anda da halen eski seviyemizin yüzde 25 altındayız. Sektörün kaybı ne, mart ayı raporları gelince öğreneceÄŸiz.n Kadir Ä°nanır bile bırakmış rakıyı galiba.- Sormayın, evet. Ama umarım artık döner. Kendisi iyi bir tüketicimizdir, altın kapakları da çıkardık, buradan kendisine seslenmek istiyorum, markamıza tekrar geri çağırıyorum Kadir Bey’i.İÇMEYÄ° SEVERÄ°M AMA HASTALANDIM İÇEMEDÄ°M1994 krizini de, 2001 krizini de gördüm ama onlar ekonomik krizlerdi. Böyle bir ÅŸey hiç yaÅŸamadım. Dünyada kaç kiÅŸi vardır ki zaten böyle bir kriz yaÅŸayan yönetici! Yoruldum, hastalandım. Aksıra tıksıra saÄŸa sola koÅŸturuyorum, elimde bir tomar kağıt peçeteyle televizyonlara çıkıyorum, laf anlatıyorum. Ben severim içmeyi ama hasta olunca tat duygum gitti. İçemedim de o yüzden.TARIM BAKANI OLAYIN BAÅžINDAN BERÄ° RAKI LAFINI AÄžZINA ALMIÅž DEĞİLHükümetin sorumluluÄŸu var mıydı sizce bu olayda, yüksek vergiler nedeniyle?- Sorumluluk demek belki ağır bir suçlama olur ama vergide bir optimum nokta olmalıdır. Raf fiyatının yaklaşık yüzde 70’i sadece vergi ÅŸu anda. Åžimdi bir de çevre vergisi getirmeyi planlıyorlarmış. Ä°nÅŸallah bir de onu koymazlar.n Devletle bir iÅŸbirliÄŸiniz oldu mu kriz sırasında?- Kimse bizi aramadı. Ne SaÄŸlık Bakanlığı, ne Tarım Bakanlığı, ne emniyet... Hiç kimse... Birbirimizden basın yoluyla haberimiz oldu. Tarım Bakanımız olayın başından beri rakı lafını halen aÄŸzına almış deÄŸil zaten.Â