Bir hayat felsefesi olarak Mesnevi

Günümüzde Mevláná Celáleddin Rumi, bir çok kişinin ilgisini çekiyor, Mevlevólik üzerine yayınlar hızla artıyor.Mevláná’nın insanlık ve inanç tarihindeki yeri nedir, yüzyıllar ötesinden bugüne ilettiği mesajın hálá diriliğini korumasının altındaki nedenleri sıralayabilir miyiz, hoşgörü, insana sevgi, Tanrı’yı bir felsefe içinde kavrama konusunda insanları bu kadar etkileyen sır nerede gizli?Türkiye’de DP iktidarı geldikten sonra sema gösterilerine müsaade edildi.Mevlevilik ve Mevláná hakkında yayımlanan kitapların sayısı arttı.Günümüz insanın manevó yanını güçlendiren felsefesi bütün dünyada taraftar buluyor, ancak özellikle yurtdışındaki kaynaklar çoğu zaman onu İran edebiyatı içinde değerlendiriyorlar.Türkiye’de hiç kuşkusuz bu alanda yapılmış çalışmaların bibliyografyası çıkarıldığında aklımıza gelecek olan ilk adlardan birisi Abdülbáki Gölpınarlı’dır.Mevláná’nın en büyük eseri olarak nitelendirilen Mesnevó’yi okumadan önce bizim okurlara yapacağımız tavsiye, Mevláná ve Mevlevilik hakkında yazımızda adını anacağımız kitapları okumalarıdır.Çünkü metinle baş başa kaldıklarında yorumlama, derin anlamına varma zorluğu çekerler.Göpınarlı, Mevláná’nın, üstün farkını şöyle anlatır:‘Her şeyden önce şunu söylemek gerekir ki Mevlana, fikirlerini anlatırken sûfilerde bir hastalık halinde görülen, hemen her sûfide, gittikçe çoğalan ve anlatılan şeyi anlamaktan ziyade anlaşılmaz bir hale getiren terim kullanma illeti, hiç yoktur. O, anlatacağı şeyi halk hikáyeleriyle ve halkın anlayacağı bir şekle sokarak anlatır.’O’nun bunca yıl düşüncelerinin yaşamasında bu yalınlık vardır.Mevláná, ‘Anadolu halkı, şiir sevdiği için şiir söylüyorum ben’ demiş bu onun hangi toprakların insanı olduğunu göstermesi açısından da önemlidir.Ancak bir çok kişinin notuna göre Farsça yazması, onu İran edebiyatının içinde sayılmasına neden olmaktadır. Dilin bir yazarın aidiyetini belirlemede, tayin edici rolü küçümsenemez ama eserin yaratıldığı ortam da unutulmamalıdır.En çok okunan, hemen hemen dünyadaki bütün dillere çevrilen Mesnevó, 25618 beyitten oluşmaktadır.Gölpınarlı, Mesnevó Tercemesi ve Şerhi’nin başındaki Sunuş’ta şöyle diyor:‘Mevláná, Mesnevó’si ‘Birlik Dükkánı’ demekte, Mesnevó’yi,Mesnevó’miz, Birlik dükkánıdır;Birden başka ne belirirse uttur,beytiyle övmekte.Asaf Halet Çelebi’nin Mevláná ve Mevlevilik kitabının Türk Kültür ve Sanatında Mevlevóliğin Yeri, sanatçılardaki etkisi açısından ilgi çekici görüşleri içermektedir.Gölpınarlı da Mevláná’dan Sonra Mevlevólik kitabında divan edebiyatında, bu etkiyi dile getiriyor:‘Görülüyor ki Mevlevó şairleri, divan edebiyatında, üstün şairlerdir. Şiirleri, bu edebiyatın teknik ve estetik çerçevesi içindedir. Bu bakımdan divan edebiyatı içinde bir Mevlevó edebiyatı vardır.’Adnan Karaismailoğlu hazırladığı iki ciltlik Mesnevó kitabının başında eser hakkında şu bilgiyi veriyor:‘Mesnevó, Mevláná’nın hayatının yaklaşık son beş yılını dolduran bir faaliyetin ürünüdür.Mevláná, Mesnevó’sinde bilgilendirici ve öğretici bir yol izlemiş, dinó ve tasavvufó bilgileri, yaşadığı yıllara kadar hayata geçen anlayış ve tavırları konu edinmiştir.’İnsanların bu esere gösterdiği ilginin altında gerek Gölpınarlı’nın, gerek Karaismailoğlu’nun belirttiği gibi metnin hayatla buluşması gelmektedir.Kitabın arka kapağında, ‘Açıklamasız bir çevirinin, bunlara ulaşmada kolaylık sağlayacağı’ görüşü savunulmaktadır.Bugünkü kuşağın da sözlüğe bakmadan Karaismailoğlu’nun çevirisini anlayacakları kanısındayım.Hayatı, eserleri hakkında yeterli bilgiyi de bulabilirsiniz.Abdülbaki Gölpınarlı’nın Mesnevó Tercemesi ve Şerhi kitabını okuyacaklar, Mevláná ve Mevlevólik hakkında derinlemesine bir yorum zenginliği kazanacaklardır.Bugünün nitelikli okuru, akademisyenler, uzmanlar için şüphesiz Gölpınarlı’nın çevirisi okunması şart eserler arasındadır.Ayrıca Sunuş’un coşkulu üslubunun okuru Mevláná’ya yaklaştırmakta etkili olduğunu belirtmeliyim.Şefik Can’ın tercümesinin amacı, O’nun daha çok kişi tarafından okunabilmesini sağlamaktır.Konularına göre açıklamalı Mesnevó tercümesinin, okurların anlamasına yardımcı olacağı söylenebilir.Şefik Can, Tercüme Edenin Önsözü’nde Mesnevó’yi İngilizce’ye çeviren İngiliz müsteşriki Whinfield’in görüşünün bugünün okuru açısından doğruluk payı olduğunu tartışabiliriz:‘Mesnevó’yi baştan sona tercüme etmek tahayyül edilemez derecede sıkıcı olabilir. Çünkü Mevláná, hikáyeleri anlatırken, daima mevzu dışına çıkıyor ve esas hikáyeyi bitirinceye kadar, araya başka hikáyeler katarak onlardan ahláki neticeler çıkarıyor.’Mevláná’yı tanımak, onun felsefesini öğrenmek için mutlaka Mesnevó’yi okumak gerekiyor.Okurlarımız için küçük bir Mevláná bibliyografyası vermek istiyoruz. Mesnevó Tercemesi ve Şerhi (3 cilt) -Abdülbáki Gölpınarlı- İnkılápMevláná Celáleddin, Hayatı, Eserleri, Felsefesi -Abdülbáki Gölpınarlı- İnkılapMevláná Celáleddin Mektuplar - Abdülbáki Gölpınarlı - İnkılápMevláná’dan Sonra Mevlevólik - Abdülbáki Gölpınarlı - İnkılápMevláná, Hayatı, sanatı, yapıtlarından seçmeler -Abdülbáki Gölpınarlı- VarlıkMevláná’nın Rubaileri - Asaf Hálet Çelebi - HeceMevláná ve Mevlevólik - Asaf Hálet Çelebi - HeceBütün Yönleriyle Mevláná Celáleddin - İsmet Zeki Eyuboğlu - ÖzgürBugünün Diliyle Mevláná - A. Kadir - SayKonularına Göre Açıklamalı Mesnevó Tercemesi (3 cilt)- Şefik Can - ÖtükenMesnevó Hikáyeleri - Haz. Şefik Can - ÖtükenMevláná/Mesnevó (2 cilt) - Adnan Karaismailoğlu - AkçağCán Yücedir Göklerden/Mesnevó’den seçmeler - Kenan Sarıalioğlu, resimleyen Gültekin Çizgen - DünyaMEVLÁNÁ’NIN RUBAİLERİ’NDEN ALINTILARAşkda ne yükseklik, ne alçaklık vardır. Ne akıllılık, ne akılsızlık vardırHafızlık, şeyhlik, müridlik yoktur; kalláşlık, serserilik, rindlik vardır.*Biz şarabsız ve kadehsiz olmakdan memnunuz. Bizim için kötü de, iyi de deseler biz memnunuz.Bize: ‘Sizin sonunuz yok!’ diyorlar. Biz hiç sonumuz olmamakdan memnunuz.*Bağa geliniz ve yeşil giyinmiş olan tabiatı seyrediniz! Her köşede bir çiçekçi dükkánı açmış olan tabiatı seyrediniz.Güller gülerek büybüllere diyorlar ki: ‘Susunuz ve susarak seyrediniz!’*Bugün nasıl bir gün ki her zamankinden daha parlak? Gök kubbesinden bir ses yerdekilere haykırıyor:‘Bugünü diğer günlerle ölçmeyiniz; size müjde olsun ey áşıklar ki bu sizin devrinizdir!’ diyor.*Eğer bizim kitabımızın bir sahifesini okumuş olsaydın ebediyete kadar hayran kalırdın; hem ne hayranlık!Eğer bir an gönül dersini okumağa otursaydın üstadlara çalışacakları dersleri gösterirdin.DOĞAN HIZLAN'IN SEÇTİKLERİEnis Batur Mürekkep Zaman SelHal Foster Tasarım ve Suç İletişimErgun Balcı Nevzat Atlığ Kubbealtı NeşriyatJ.M. Coetzee Romancının Romanı CanFethiye Çetin Anneannem Metis