Ben hâlâ sosyalistim

Çalışmaya yedi yaşındayken tatillerde adliye koridorlarında gazoz satarak başladım. Yazları meyve sandığı çakardık hızarlarda. Sonra yaşım ilerledikçe benden küçüklere ders vermeye başladım. Bir de dedemin bakkal dükkanı vardı, orada da çalıştım. 1958-59’da Silifke’ye şeker tahsis edilmiş. Diyelim o üç ton şekeri dağıtma işini dedeme verdiler. Dedemin güvenilir bir kişi olmasıydı bunun nedeni. O şekerlerin paketlenmesine yardım ettim, sabaha kadar çalışıp paketledik. 10 gram bile az olmaması izin özenle tarttı bütün paketleri. Ama dedemin güvenilir kişi seçilmesinin de üzerimde yarattığı bir etki var. Bende hep bir adalet arayışı vardır. Haksızlığa karşı bir tavır. Babamın da hakim olmasını istiyordu. Babam adliyede katipti. Daha sonra birtakım sınavlara girdi icra memuru oldu. Babam tanık olduğu olayları evde anlatırdı. Liseyi bitirmeme yakın bende toplumsal olaylarla ilgilenebileceğim bir alanı seçme eğilimi belirdi. Kafamda yavaş yavaş kaymakamlık fikri oluşmaya başlamıştı.

AVRUPA SOLU’NA YAKIN BİR ÇİZGİYE GELDİM

1961 sonbaharında Ankara’ya geldim. Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne geldiğimde herkes solcuydu, ben de kendimi birden solda buldum. Ama solculuğun ne olduğunu bilmiyoruz. Politzer’in ‘Felsefenin Temel İlkeleri’ni okumakla başladık. Okumaya öğrenmeye çalışıyordum. Ben hayatımın hiçbir döneminde fanatik, militan olmadım. Hocamız Sadun Aren’e milletvekili veya bakanlardan birinin komünist demesini protesto etmek için Cebeci’den Meclis’e kadar yürüdüğümüzü hatırlıyorum. İlk gençlik eylemim oydu. Fakülte içinde öğrenci derneği seçimlerinde de yer aldım. Fikir Kulübü’nde bir dönem ikinci başkanlık yaptım. Türkiye İşçi Partisi’nin, Altındağ ilçe gençlik kolunun kurucu yönetim kurulu üyesiydim. O zamanlar kendime sosyalist diyordum. Ben hâlâ öyleyim, evet. Fakat zaman içinde öyle Sovyetler Birliği’ndeki gibi devrimle, tek parti diktatörlüğüyle bu işin olmayacağına dair düşüncelerim olgunlaştı. Avrupa Solu’na daha yakın bir çizgiye geldim. 1968 olaylarını Fransa’da yaşamak ilginçti benim açımdan. Öğrencilerle bir devrimin olmayacağını da orada gözledik.

ESKİŞEHİR
Susuz kalmış ağaca döndüm

Ortaokulu bitirinceye kadar Silifke’de okudum. Sonra Adana’ya geçtim, liseyi orada okudum. Yatılı bir okulda okumanın etkileri oldu üzerimde. Mesela Silifkeliler’in kendilerine özgü bir lehçesi vardır. O, bende hiç yoktur. Dilim esas olarak Adana Erkek Lisesi’nde oluşmuştur. Üniversiteyi bitirince kaymakam olmak üzere maiyet memuru olarak Mersin’de göreve başladım. Sonra Osmaniye Tecirli’ye bucak müdürü olarak atandım ama Milli Eğitim Bakanlığı’nın burs sınavını kazanarak Fransa’ya gittim. Liseyi parasız yatılı, üniversiteyi de Vakıflar Genel Müdürlüğü’nden burslu okumuştum. Bende topluma borçluluk duygusu vardır bu yüzden. Evliydim o zaman, eşim Filiz doğum yaptı, sekiz ay sonra çocukla birlikte geldi. Grenoble’da siyaset bilimi dalında doktora yaptım. Ama tezimin konusu, ‘1961 Anayasası’nın kurduğu Türk rejimi’ idi. Beş yıl kaldığım Fransa’dan 1971’de döndüm, 12 Mart muhtırası sonrasıydı. Bir rastlantı sonucu Eskişehir İktisadi Ticari İlimler Akademisi’nde bir kadro çıktı. Eskişehir’de 24 yıl çalıştım ama orası mutlu bir dönem olmadı. Kamu yönetimi dersi verdim. Seçimlik ve tek dönemlik bir dersti. Solcu damgası yediğim için, “Sen kenarda otur, bir şeye karışma” deniyordu. Zamanım olduğu için İstanbul’da Şişli Siyasal’da, Marmara ve Yıldız üniversitelerinde de ders veriyordum. Sonra evi İstanbul’a taşıdık, Eskişehir’e gidip gelmeye başladım. İstanbul’a gidince Eskişehir’de suyunu alamamış bakımsız bir ağaç haline geldiğimi fark ettim. 12 Eylül’den sonra YÖK ile birlikte Anadolu Üniversitesi olunca Hukuk Fakültesi açıldı, anayasa hukuku dersi konuldu. İki yıl o dersi verdim. Daha sonra Mersin ve Boğaziçi üniversitelerinde, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde verdim.

MERSİN
Gürüz’ün YÖK’ü beni dekan yapmadı

Tüm Öğretim Üyeleri Derneği’nin Eskişehir şubesini ben kurdum, 12 Eylül’de kapatıldı. Mülkiyeliler Birliği İstanbul Şubesi’ni hareketlendirdik. Üniversite Öğretim Üyeleri Derneği’nin kuruluşunda çalıştım. SODEV ve Tarih Vakfı’nın kurucularındanım. Sosyal Demokrasi Okulu’nda ders verdim. Öyle bir an geldi ki İstanbul-Eskişehir arasında gidip gelmekten yoruldum. Acaba emekli mi olsam diye düşünmeye başladım. O sırada Mersin Üniversitesi’nden çağırdılar. İktisadi İdari Bilimler Fakültesi dekanı olacaktım. Kemal Gürüz’ün YÖK’ü beni dekan yapmadı. Onun üzerine beni rektör yardımcısı yaptılar, kadromla oraya geçtim. Mersin, YÖK’ü çok rahatsız etti, orada özgür bir üniversite yaratmaya uğraşıyorduk. Bir de şehirle bütünleşiyorduk. ‘Sürekli Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık’ eyleminin öncüsü bizlerdik. YÖK, sürekli engeller çıkarıyordu karşımıza. Biz YÖK’e karşı bir senato kararı aldık kamuoyuna açıkladık. YÖK ile kapıştık. Gürüz, bir rektörler toplantısında, “Mersin’i fethedeceğiz” ifadesini kullandı. Sanki bir düşman arazisi de fethedecek! Baktım olacak gibi değil, kadromla İstanbul’a geçmenin yollarını aradım. İstanbul SBF alacak gibiydi, bir kadro ilanı çıkardı. Ama Kemal Alemdaroğlu, başvuracağımı öğrenir öğrenmez “Bu kadro sehven ilan edilmiştir” diye küçük bir ilan yayınlayıp kadroyu iptal etti. Biz yine kaldık öyle. Bunu yapmasının nedeni Kemalist olmamamdı. Bu mücadeleleri yaşamış olmaktan dolayı mutluyum.

SİYASET
Başbakan’ın sözleri beni heyecanlandırdı

Siyasete merakım hep oldu benim. 1994’te Bakırköy Belediye Başkan adayı oldum SHP’den. O dönemde il başkanından öneri geldi. Bakırköy’de kazanma şansları yoktu ama bilinen bir isim biraz oy artırır diye düşünüyorlardı. Ben de bu işle hep dışarıdan ilgileniyorum, içine girip bir de gerçeğini yaşayayım diyordum. SHP’nin ne kadar tutucu bir parti olduğunu gördüm. 1999 seçimlerinde de CHP’den Mersin’de önseçime girdim. Tek delegesi olmayan bir kişi olarak listeye girdim, dokuzuncu sıradan aday oldum. Zaten seçilemeyecektim ama CHP de barajı aşamadı. 1999 sonunda CHP’den istifa ettim, sonra da bir partiye üye olmadım. Aktif siyaseti düşünmüyordum. Ta ki tanıdığım birisi aracılığıyla Başbakan’ın beni filanca gün beklediği haberi gelene kadar. Sonra gidip görüştük. “Beni dinleyecek misiniz?” diye sordum. “Dinlemek ne demek hocam, yeni anayasa yapacağız. Bu işleri sizlere bırakacağız” dedi. Türkiye’nin yeni anayasasına katkıda bulunmak heyecan verici. Yeni anayasa yapılsın diye dünya kadar yazı yazmışım, taslak hazırlanmasına katılmışım. O biraz tahrik etti ve başbakanın teklifini kabul edip siyasete girdim. Milletvekili olduğum 2007 seçiminden sonra Ergun Özbudun ve ekibinin hazırladığı anayasa taslağını görüşmek üzere bir komisyon oluşturuldu partide. 11 kişilik o komisyonun içindeydim. Ama son anayasa değişikliğinden pek fazla haberim olmadı. Doğrusu İnsan Hakları Komisyonu’ndaki yoğun çalışmalarım nedeniyle çok da fazla etkilenmedim bu gelişmeden.

KOMİSYON BAŞKANLIĞI
İşkence tümüyle kalkmaz

TBMM İnsan Hakları Komisyonu’nun başkanlığı görevi verildi bana. Daha önce İnsan Hakları Yüksek Danışma Kurulu üyeliği yapmıştım. Ben daldım burada çalışmaya. Bizden önceki 17 yılda yapılan kadar iş yaptık bu dört yılda. Bu beni hem mutlu etti, hem de çok fazla zamanımı aldı. Artık bu komisyon, insan hakları ihlalleriyle mücadele eden bir komisyon olarak algılanıyor. Rapor yazmadığımız konularda bile etkili olduk. Bir askere tokat atıldığında üzerine yazıyla, telefonla gittiğimizde bile bu olayların kesilmeye başladığını gördü insanlar. İşkence olaylarında da bir azalma var. Ortadan kalktı mı derseniz... Hiçbir yerde tümüyle kalkmıyor, Türkiye’de de kalkmaz, kalkmayacak. Ama her defasında etkin ve güvenilir bir soruşturma yapılmasını istedik. Meclisin kapanmasına 17 gün kalmasına rağmen toplanarak Cemil Kırbayır raporunu noktaladık. Kanaatimiz Kırbayır, işkence sırasında ölmüştür. MİT, asker ve polis orada birlikte. Komisyonda görevimi yaptığım, hatta gerektiğinden çok daha iyi yaptığım kanaatindeyim. Hiç mütevazı olmaya gerek yok.

ANKARA
Meclis’le Polisevi arasında gidip geldim

Demokrasi, insan hakları, sivil toplum kuruluşlarını o kadar çok dolaştım ki, neredeyse gitmediğim yer kalmadı. Eşim bir hesap yapmış. “Birlikte geçirdiğimiz hayatın en az 10 senesi ayrıydık” diyor. Üst üste koyunca o kadar çok. Milletvekilliği dönemini de ekleyince artıyor bu süre. Ben Ankara’ya gelirken eşim İstanbul’da kaldı. Ankara’da bol bol konser, tiyatro, opera baleye giderim diye düşünüyordum. Geldim başlangıçta sekreterimden bana bilet, davetiye ayarlamasını istedim. Davetiye geldi, Meclis çalışması akşam sekizde bitiyor, tiyatrolar o saatte başlıyor. Nasıl gideceğim? Meclis ile kaldığım Polisevi arasında gidip geldim. Polisevi özel bir seçim değildi. Ama sonradan güvenlik açısından da iyi bir tercih yaptığımı düşündüm. Çünkü bir ara hedef gösterildim, tehdit aldım. Koruma istedim.

ADAYLIK
Meclis’ten mutlu ayrılıyorum

Zaten parti işlerine girecek vaktim de olmadı. Biraz tek başıma kaldığımı söyleyebilirim. Komisyonun fiziksel olarak da Meclis’teki yeri öbürlerinden ayrı biraz. Konusu da farklı. Öyle çok fazla milletvekilleriyle de iç içe olamadım. Ama ne partiyle ne grupla sorun yaşadım. İlkokullarda türban konusundaki demecimden sonra parti içinde onaylamayanlar olduğunu hissettim ama yüzüme karşı söyleyen olmadı. Partinin içinde mi dışında mı olduğunu bilmediğim insanlardan çok tepki geldi. Belki şu soruyu sormak lazım; “Acaba misafir gibi mi tuttular?” Doğrusu, belli görevleri vermek üzere bizi davet ettiler. Onun dışında çok fazla bir şeye karışmamız uygun da olmazdı diye düşünüldü. Misafir gibi dememek lazım. O biraz haksızlık olur. Bir kere bana milletvekili olma, bu deneyimi yaşama fırsatı Ak Parti tarafından verildi. İyi ki milletvekili oldum, iyi ki komisyon başkanlığı yaptım. Devam et denseydi devam ederdim tabii ama çok yorulurdum. Hangi düşüncelerle aday gösterilmediğimi bilmiyorum. Bu dört yıldan mutlu olarak ayrılıyorum. Muhtemelen Doğuş Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne gideceğim, oradan teklif geldi. Çünkü son kullanma tarihim bu yaz doluyor. Vakıf üniversitelerinde devam etme imkanı var.

ERGENEKON
Özel mahkemeler DGM’lerden farksız

Özel yetkili mahkemeler neredeyse Devlet Güvenlik Mahkemeleri’nden farksız hale geldi. Bunun eleştirilmesinden daha doğal bir şey olamaz. Dosyaları incelediğiniz zaman bu mahkemelerin verdiği tutuklama kararlarının adil yargılama hakkına aykırı olduğu saptanabilir de. Ama incelemediğim bir davada “Adil yargılama hakkı ihlal edilmiştir” deme yetkisini kendimde görmem. Ergenekon davası gibi davalarla ilgili fikir beyan edebilmek için dosyaları çok iyi incelemiş olmak gerekir. Medyada yer alan haberlerden hareketle kanaat belirtmekten daha yanlış bir şey olamaz. İkincisi, Türkiye’de tutukluluk sürelerinin uzun olduğunu biliyoruz. Bu sadece Ergenekon davası sanıklarıyla ilgili değil. Birkaç yıl öncesine kadar cezaevindeki kişilerin yüzde 65’i tutuklu, yüzde 30-35’i hükümlüydü. Şimdi tutuklu sayısı yüzde 50’nin altına doğru indi.