Basit bir testle KOAH riskinizi öğrenin

Son derece tehlikeli bir solunum yolu hastalığı olan KOAH, tüm dünyada hızla yayılmaya devam ediyor. Memorial Ataşehir Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. İlkay Keskinel, “16 Kasım Dünya KOAH Günü” öncesinde KOAH hastalığı ve tedavisi hakkında bilgi verdi.

İKİ HASTALIK BİR ARADA

KOAH, “Kronik Obstrüktif (tıkayıcı) Akciğer Hastalığı” kelimelerinin baş harflerinden oluşur. Hava yollarının ilerleyici ve kalıcı tıkanıklığını temsil eder. KOAH, aslında “kronik bronşit” ve “amfizem” gibi iki ayrı hastalığı tanımlamaktadır. Kronik bronşitte, hava yollarında sürekli bir iltihap söz konusudur ve balgam üretimi artmıştır. Amfizemde ise, hava keseleri arasındaki duvarlarda harabiyet vardır. Normalde bir üzüm salkımına benzeyen hava kesecikleri yer yer birleşerek, işlev görmeyen ölü hava boşlukları haline gelmiştir. Amfizem ve kronik bronşit sıklıkla bir arada bulunabilirler.

KOAH'I TANIMAK İÇİN

KOAH gibi halk arasında pek de bilinmeyen bir hastalığı anlamadan önce, hava yollarını anlamak gerekir. Soluk borusu, önce ana bronşlara, sonra da daha küçük bronşçuklara dallanır. Bu bronşçukların ucunda hava keseleri bulunur. Hava keselerinin etrafında ise damarlar yer alır. Soluk borusundan alınan havadaki oksijen, bu hava keselerinin etrafında yer alan damarlar yoluyla kana geçer; kandaki karbondioksit de aynı yolla hava keseleri, oradan da nefes borusu ile dışarı atılır. KOAH hastalığında normalde esnek olan bu hava keseleri ve hava yolları bu özelliklerini yitirmektedir.

NORMAL ÖKSÜRÜK VE BALGAM YOKTUR

Sigara içen pek çok kişi, öksürük ve balgam şikayetlerinin normal olduğunu düşünür. Oysa “normal öksürük” veya “balgam” yoktur. Bu tür yakınmalar, mutlaka bir soruna işaret eder. Sigara içen kişilerin yakınmalarını önemsememeleri nedeniyle, pek çok hasta aslında KOAH’lı olduğunu bilememektedir. Sonuç olarak hastalıkların tanı ve tedavilerinde gecikmeler yaşanmaktadır.

SİGARA SİZİ KOAH ADAYI YAPAR

KOAH’ın en önde gelen nedeni sigaradır. Sadece sigara değil, diğer tütün ürünlerinin (puro, pipo…) kullanımıyla da KOAH gelişebilir. Kişi kendi içmeden, sigaraya pasif olarak maruz kalınmasıyla bile KOAH gelişebilir. Çok daha nadir olarak doğuştan gelen bazı sebepler ya da ısınma amaçlı tezek yakılması, kimyasal dumanlar, madende çalışma gibi nedenler de KOAH’a yol açabilir.

YILLARDIR SİGARA İÇİYORSANIZ

Sürekli öksürük, sık sık balgam çıkarma, nefes darlığı, hırıltı gibi yakınmalarınız varsa ve uzun yıllardır sigara içiyorsanız, siz de bir  “KOAH” adayı olabilirsiniz. Hastalığın tanısında gecikmemek için, bir göğüs hastalıkları hekimine başvurmalısınız. Hastalığınızın ilerlemesini durdurmak için alacağınız bu önlemler, daha kaliteli bir soluk ve sonuçta daha kaliteli bir hayat anlamına gelmektedir.

KOAH RİSKİNİZİ BELİRLEMEK İÇİN BİR TEST YETERLİ

Pratik bir solunum fonksiyon testi ile KOAH riski belirlenmektedir. Solunum fonksiyon testinden önce, test yapılacak kişinin boyu, kilosu ölçülür; doğum tarihi ve cinsiyeti kaydedilir. “Spirometre” adı verilen cihazda, bir “ağız parçası” bulunur. Bu parçaya tek kullanımlık bir ağızlık takılır. Kişinin burnu bir mandalla kapatıldıktan sonra, ağız aparatını eline alır ve teknisyenin yönlendirmesiyle ağızlığın içine nefes alıp verir. Test, en az 2-3 kez tekrarlanmalıdır. Cihaz, kişinin soluk kapasitesini ölçer ve bunu aynı yaş, ırk, boy, kilodaki sağlıklı ve normal kişilerin değerleri ile karşılaştırır. Buna göre, test yapılan kişinin soluk kapasitesi hem bir grafik, hem mutlak değer, hem de normale göre yüzdesel olarak rapor halinde elde edilir. Sonuçlar, bir göğüs hastalıkları uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Gerekli görülen durumlarda “reversibilite testi” adı verilen ilaçlı test uygulanır. Testten sonra hastaya nefes açıcı sprey verilir, 15 dakikalık bir ara sonrasında test tekrarlanır. İlaç sonrası solunum kapasitesinde ne kadar düzelme olduğu kaydedilir. Solunum testinden önce ağır yemek yenilmemeli, mümkünse sigara ve alkol içilmemelidir. Testten yarım saat öncesinde de ağır egzersizden kaçınmak gereklidir.

TEDAVİDE İLK BASAMAK SİGARAYI BIRAKMAKTIR

KOAH’ın tedavisinde ilk basamak, sigaranın bırakılmasıdır. Bunun yanında, nefes açıcı tedaviler, enfeksiyon hastalıklarının önlenmesi, sağlıklı ve düzenli beslenme de önem taşır. KOAH’lı hastalar, mikrobik solunum yolu hastalıkları geçirdiklerinde, KOAH’ları alevlenebilir; bu yüzden, her yıl grip aşısı yaptırmaları, özellikle kış aylarında el hijyenine uymaları ve sık sık ellerini yıkamaları, hasta kişilerle temastan kaçınmaları önerilir. KOAH’lı hastanın sadece kendisi değil, bulunduğu ortamdaki kişiler de sigara içmemelidir. Hastalığın ileri safhalarında, sürekli oksijen kullanımı gerekebilir.