BaÅŸbakan ErdoÄŸan’a bir 16. yüzyıl ÅŸeyhülislamından ‘haklısın’ fetvası

Avrupa Anayasası’nın imza töreni münasebetiyle geçen cuma günü Roma’ya giden BaÅŸbakan Tayyip ErdoÄŸan, liderler yemeÄŸine katılacağı için o gün oruç tutmamıştı. Kanuni Sultan Süleyman’ın meÅŸhur ÅŸeyhülislamı Ebussuud Efendi, bundan dört buçuk asır önce benzer bir konuda verdiÄŸi fetvada bu davranışın dini bakımdan mahzur teÅŸkil etmediÄŸini söylüyor ve ‘Davet sahibi incinecek olursa, o kiÅŸinin oruç tutmaması ve yemeÄŸe katılması doÄŸrudur’ diyor.Osmanlı döneminde halk, kafasına ne takılırsa takılsın gidip ÅŸeyhülislama yahut müftüye sorardı ve en çok sorulan konuların başında da oruç gelir ve fetva istenirdi.‘Fetva’ denince, akla padiÅŸahların savaÅŸ açmak, asileri katletmek veya ÅŸehzadeleri öldürebilmek için ÅŸeyhülislamlardan aldıkları dini izin belgeleri gelir. Ama fetva makamı olan ÅŸeyhülislamlığa sadece padiÅŸah deÄŸil herkes baÅŸvurabilir ve akla gelen her ÅŸey mesela ‘EÅŸime küfredersem boÅŸanmış olur muyum?’ yahut ‘Sakalıma kına sürebilir miyim?’ gibisinden sorular da sorulabilirdi.Soruyu soran kiÅŸi sorusunu ‘mesele’ adı altında bir káğıda yazar ve kendi ismini vermeden fetva makamına arz ederdi. Ä°simler soru kısmında da yer almaz, erkekler için Zeyd, Amr, Bekir, Halid; kadınlar için de Hind ve Zeynep gibi temsili isimler kullanılırdı.Åžeyhülislam cevabı gayet kısa yazar ve karşılığı ‘olur, olmaz, caizdir, deÄŸildir’ gibisinden bir-iki kelime ile verirdi ama böyle kısa cevapların yeterli olmadığı durumlarda ayrıntılı açıklamalar yapıldığı da görülürdü.Kanuni Sultan Süleyman ve oÄŸlu Ä°kinci Selim dönemlerinde 29 yıl boyunca ÅŸeyhülislamlık yapan Ebussuud Efendi ile 1674 ile 1686 yılları arasında 12 yıl boyunca bu makamda bulunan Çatalcalı Ali Efendi, fetvaları en meÅŸhur olan ÅŸeyhülislamların başında gelirlerdi.AÅŸağıda, bu ÅŸeyhülislamların oruçla ilgili olarak verdikleri fetvalardan bazıları yer alıyor. Ebussuud Efendi’ye ait olan ilk fetvada, Avrupa Anayasası’nın imza töreni münasebetiyle geçen cuma günü Roma’ya giden ve liderler yemeÄŸine katılacağı için o gün oruç tutmayan BaÅŸbakan Tayyip ErdoÄŸan’ın bu durumuna benzer bir konu ele alınıyor ve zorunlu bir yemek sebebiyle oruç tutulmamasının dini bakımdan mahzur teÅŸkil etmediÄŸi söyleniyor.Ä°ÅŸte, oruçla ilgili birkaç eski fetva:SORU: Orucunu hiç aksatmayan erkek, öğleden sonra bir davette hazır bulunmak ve orada yemek yemek zorunda ise orucunu tutmayıp o yemeÄŸi herkesle beraber yemeli mi, yoksa yememeli mi?CEVAP: EÄŸer oruç tutmaya niyet ettiyse, yememesi gerekir. Ancak davet sahibi yemek yemediÄŸi için incinirse, yemesi doÄŸrudur.SORU: Müslüman erkek, ramazan ayında özürsüz olarak oruç tutmadığı takdirde ne yapması lazım gelir?CEVAP: Müslüman olan öyle iÅŸyapmaz.SORU: Adamın biri insanların toplu olarak bulunduÄŸu bir yerde ramazan günü alenen yemek yese, ‘Özrün yokken niçin yersin?’ diye sorulduÄŸunda da ‘Ramazan uydurmadır’ dese bu adama ne yapmak gerekir?CEVAP: Hemen katlolunması gerekir.SORU: Adamın biri, bir baÅŸka adamı ramazanda yemek yerken gördüğü takdirde o adamı uyarmalı mıdır?CEVAP: Yemek yiyen kiÅŸi genç ve oruç tutmaya kadir ise uyarılmalıdır. Orucu eÄŸer yaÅŸlılığından dolayı tamamlayamıyorsa, uyarılması gerekmez.SORU: Oruçluyken üç defa bayılan adamın orucu bozulur mu?CEVAP: Bozulmaz.SORU: Oruçluyken yüzüne gül suyu sürüp koklayan adamın orucu bozulur mu?CEVAP: Bozulmaz.SORU: Oruçlu olan adam nehre girip gusül abdesti alsa, orucu bozulur mu?CEVAP: Bozulmaz.SORU: Adamın biri ramazanda oruçlu iken aÄŸrısını dindirmek için diÅŸine karanfil koyup da tükürüğünü yutar ama karanfili yutmazsa orucu bozulur mu?CEVAP: Bozulmaz.Â