At nalı yengeçleri uzayda mikropları saptayacak

Bacaklarını korku içinde saÄŸa sola sallayan at nalı yengeci, hem eski çaÄŸlardan kalma bir canlıyı, hem de yabancısı olduÄŸumuz bir yaratığı andırıyor. Bu görüntü insana garip gelse de, son derece yerinde bir birleÅŸim. At nalı yengeci, yeryüzünün son 200 milyon yılda hemen hemen hiç bir deÄŸiÅŸime uÄŸramamış olan en eski yaratıklarından biri. O ÅŸimdi uzay çağına fırlatılıyor. Deniz biyoloÄŸu Norman Wainwright sayesinde! O, akvaryumundan baÅŸka dünyalara özgü bir yaratık çıkarttı. Wainwright bu ilginç hayvanları on yılı aÅŸkın bir süredir inceliyor. Geçen yıl at nalı yengecinden aldığı kan örneÄŸini, bir NASA ve uzay projesine dönüştürdü. Wainwright, son derece ilkel olan at nalı yengeci bağışıklık sisteminin, uzayda iÅŸe yarayabileceÄŸini ortaya koydu. Yengeçten aldığı kanı, içinde bakterilerin olduÄŸu bir deney tübüne döküyor ve birkaç saniye içinde yengecin bağışıklık sistemi devreye girdiÄŸinde sıvı pıhtılaÅŸarak jölemsi bir yapıya dönüşüyor. Ä°lkel savunmaBedenlerimizde devriye gezen çeÅŸitli türlerdeki bağışıklık hücrelerinin tersine, at nalı yengeci de, denizde yaÅŸayan öteki omurgasız canlılarda gibi, amibositler adı verilen tek bir tür savunma hücresi içeriyor. Söz konusu hücreler mikrobun bulaÅŸtığı alanlara akın ediyorlar ve orada maya, küf ve bakterilerin hücre duvarlarındaki belli karbonhidratların etkisiyle çeÅŸitli enzimler salgılıyor. Mikropları tanıyacakBu enzimler kandaki proteinlerin ayrışmalarına ve sonunda kanın pıhtılaÅŸmasına yol açıyor. DoÄŸada bu sistem, yaraları kapatmak ve mikropların yolunu kesmek suretiyle at nalı yengecini korumaya alıyor.Aynı bağışıklık sistemi ÅŸimdi dünyanın çeÅŸitli yerlerindeki tıp laboratuvarlarında cerrahi aletlerin, enjekte edilen ilaçların ve tıbbi aygıtların mikroplardan arınmış olup olmadığını belirlemek amacıyla kullanılıyor. Åžimdilerde NASA’da gezegenlerin korunmasından sorumlu olan John Rummel’in görevi güneÅŸ sisteminin geri kalanını dünyadan gelen mikroplardan uzak tutmak. Wainwright at nalı yengeçlerinin ürettiÄŸi enzimlerin hızlı sonuç veren bir deney sonucunda çok farklı türlerde mikropları saptayabileceÄŸini öne sürüyordu.Bu yöntemde elde tutulan bir hesap makinesi büyüklüğündeki aygıt sayesinde, bir saatten daha kısa sürede mikroplar belirleniyor. NASA da bundan sonraki Mars gezilerinin mikroplardan arındırılması amacıyla uygulanacak bir dizi deney kapsamında bu deneyden de yararlanmayı tasarlıyor. NASA önümüzdeki birkaç yıl içinde Mars’taki kayalıklar ve buzlardan örnekler alıp bunların yaÅŸam belirtileri içerip içermediklerini araÅŸtırmayı umuyor. Kızıl Gezegen üzerinde yaÅŸam olması durumunda, bunun büyük bir olasılıkla özünde mikroplara dayalı bir yaÅŸam olacağına ve bu nedenle de söz konusu türü deneylere gerek duyulacağına parmak basılıyor. Çığır açacak iÅŸlevIÅŸin garipliÄŸi yeryüzünde geleceÄŸi belirsiz olan at nalı yengecinin uzayda çığır açabilecek bir iÅŸleve sahip olmasından kaynaklanıyor. Mehtaplı ilkyaz gecelerinde bu eski çaÄŸlardan kalma deniz canlıları A.B.D’nin doÄŸu kıyılarında toplanıp garip çiftleÅŸme törenleri düzenliyorlar. DiÅŸi bir yengeç kimi zaman beÅŸ erkekle aynı anda çiftleÅŸebiliyor. DiÅŸinin kuyruÄŸuna iliÅŸen beÅŸ erkek yumurtaları döllemek için ellerinden geleni yapıyor. Cinsel birleÅŸme sırasında dikkatleri dağılan yengeçler kolayca tuzaÄŸa düşürülebiliyorlar. Yılan balığı ve sedef avında yem olarak kullanılan yengeçlerin yüzlercesi balıkçıların kepçesine takılıyor. Â