Artık her kadın özel
Güncelleme Tarihi:
Mesude ERŞAN
Oluşturulma Tarihi: Mart 16, 2002 21:44
62 yaşında bir kadın, hormon replasman tedavisi almak için doktora başvuruyor. Kadın vajinal kuruluktan şikayet ediyor. Bu derdinden kurtulmak isterken, miyokard infarktüsten de korunmayı da gözardı etmiyor.
Anlattıklarından 3 ay önce göğüs ağrısı atağı geçirdiği ve koroner arter hastalığı tanısı aldığı anlaşılıyor. Total kolestrolü ve kötü huylu kolestrolü yüksek. Trigiliseridleri ise normal...
Böyle bir hasta yaklaşık 3 yıl önce aynı şikayetlerle doktora gitseydi mutlaka HRT (hormon replasman tedavisi-östrojen, progesteron ve bazen androjen) önerilecekti. Çünkü 1990'ların başından beri HRT'nin menopozun yol açtığı ateş basma ve terleme periodları, sinirlilik, uyku bozuklukları, halsizlik, enerji azlığı gibi sorunların yanında, koronerleri koruduğu, aterosklerozu (damar kireçlenmesi) önlediği yönünde yaygın bir inanış vardı. Bu nedenle kalp krizini önlemek için mutlaka hormon öneriliyordu. Ama artık öyle değil.
Clinic Kadın Sağlığı Merkezi Direktörü Prof. Dr. Timur Gürgan'ın verdiği bilgiye göre, menopozun sağlığın üzerindeki etkileri yanında kadınların bu dönemi yaşamaktan korkmaları gibi yönleri de bulunuyor. Kadınlar, fonksiyonlarının, cinselliklerinin, fiziksel kuvvet ve çekiciliklerinin bittiğini veya bitmesi gerektiğini düşünüyorlar. Aktif yaşamdan soyutlanma eğilimi gösterenler de oluyor. Sonuçta, kocası, çocukları ve çevresine karşı uyumsuz hatta reaksiyoner olabiliyorlar. Yaşam kaliteleri iyice bozulabiliyor. Bu nedenle menopoz tedavisini yani HRT'yi tümden reddetmek de mümkün değil. Ama günümüzde menopoza giren her kadın, ayrı ayrı değerlendiriliyor.
Kadınlarda menopoz döneminde hormon eksikliğinden etkilenme oranları ve belirtilerin şiddetleri kesinlikle aynı değil. Genetik yapı, çocukluk ve genç kızlık dönemindeki beslenmesi, yaşam tarzı, yaşadığı bölge, beslenme alışkanlıkları, ailesindeki hastalıklar, kendi hastalıkları, kullandığı ilaçlar, aile içi ilişkiler, psikolojik kişilik yapısı, önceki hormonal durumu, doğum sayıları, eğitim ve kültür düzeyi, mesleği, ekonomik durumu gibi etkenler kadınlarda menopoz döneminin farklı yaşanmasına neden olur.
Dolasıyla bu farklılıklar değerlendirilmeden tedavinin planlanması yanlış. Hatta bu kişiselleştirilmiş yaklaşıma ek olarak ABD'nin önde gelen menopoz merkezlerinde de ‘menopozlu kadınla yıllık kontrat’ konsepti yerleşiyor. Sanal anlaşmaya göre, kadınların menopoz tedavisi yıllık planlanıyor ve ihtiyaca göre değiştirilebiliyor.
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tarık Altınok'un verdiği bilgiye göre; kadınların dikkatle dinlenmesi ve geçirilen hastalıkların bilinmesi önemli. Ayrıca kadın tepeden tırnağa muayeneden geçiyor. Smear testi yapılıyor. Östrojenler karaciğerde parçalandıkları için karaciğer testleri isteniyor. Genital organların ultrasonografisi ve mamografisi çekiliyor. Rahimiçi kalınlığı araştırılıyor. Tekrar karşılıklı oturulup menopoz tedavisinin yararları, olası zararları anlatılıyor. Hormon replasman tedavisinin uygulanıp uygulanmayacağına karar veriliyor. Karar uygulanması yönündeyse, 7-10 yıl sürecek östrojenli günler başlıyor. HRT tedavisinde, rahim kanserinden korunmak amacıyla östrojenin yanısıra progestin hormonu da veriliyor.
KALP HASTALIĞI RİSKİ ARTIYOR
Menopoza girmeden az önce ve menopozun erken döneminde kadını rahatsız eden belirtilerin başında ‘sıcak basmaları’ geliyor. Sıcak basması çok ani başlıyor. Göğüs bölgesinde başlayıp boyun ve başa doğru gidiyor. 3-4 dakika sürüyor ama bazen uykudan uyandırmaya yetiyor. Ancak her sıcak basmasında, ‘menopoza girdin’ diyerek, östrojene sarılmamak gerekiyor. Önce ayırıcı tanı yapmak lazım. Bunun için bazı testler var. Nadiren de olsa tiroid hastalıkları, böbrek üstü bezine ait bazı kanserler, verem, sıtma, anksiyete (sıkıntı), panik atak da sıcak basması yapabilir. Menopoza bağlı yine dikkati toplayamama, yorgunluk, sinirlilik, başağrıları gibi yaşam kalitesini bozan belirtiler de çıkıyor. Spazmlar, karıncalanma da başlayabilir.
Orta dönemde (menopoza girdikten 3-4 yıl sonra) cinsel organlarda kuruluk, buna bağlı cinsel ilişkide ağrı ve kanama, ciltte kuruluk, saçlarda dökülme, göğüslerde sarkma, küçülme, kıllanmada artış görülüyor. Bir ileri dönemde ise osteoporoz (kemik yoğunluğunda azalma) gibi hastalıklar başlıyor. Menopoza giren kadınlarda kalp ve damar hastalıkları, miyokart infarktüsü riski artıyor.
ÇOĞUNLUK ÖSTROJEN ALABİLİR
Menopoza giren kadınların yüzde 50-60'ı östrojen tedavisi alabilir. Menopoz tedavisi başladıktan sonra da hasta- doktor iletişimi sürmeli. Tedaviye başladıktan 1-2 ay sonra kadın hekimine görünmeli. Östrojenin yan etkileri araştırılmalı. Örneğin, östrojen tansiyonu yükseltebilir, düzensiz kanamalar yapabilir ya da memelerde ağrıya yol açabilir. 4-6 ayda bir klinik muayene tekrarlanır. Yılda bir kez de mamografi istenir. Östrojenle esas hedeflenen osteoporozun önlenmesi. Bunun için östrojenin en az 7 yıl verilmesi gerekiyor. Östrojen verilemeyecek hastalara da kemik yapısını güçlendirici, kemik yapımını artıran ilaçlar öneriliyor.
Östrojen eksikliğine bağlı sorunlardan korunmak için
Kalp ve damar hastalıklarından, sağlıklı diyet, ideal vücut ağırlığına inme, sigarayı bırakma, hipertansiyonları ve kolestrolleri yüksekse kontrol altına almayla korunabilerler.
Osteoporozu önlemek için düzenli egzersiz yapabilir, kalsiyum ve vitamin D alabilerler.
Sıcak basmalarına karşı çok sayıda alternatif ilaç alabilerler.
Vajinal kuruluk için kayganlaştırıcı kullanabilirler.
HRT ilaçları
Ağızdan, derialtı implantlar, vajinal krem ve ovüller, deri üzerine uygulanan jeller ve kremler, deri üzerine uygulanan yamalar şeklinde veriliyor.
Östrojenin sık rastlanan yan etkileri: Memede hassasiyet, bulantı, başağrısı
Progesteron sık rastlanan yan etkileri:Kesilmesine bağlı kanama, gaz (karında), başağrısı, davranış değişiklikleri
ÖSTROJEN HANGİ DURUMDA VERİLMELİ YA DA VERİLMEMELİ
Tartışmalı durumlar
Östrojene duyarlı olmayan meme veya rahim kanseri geçirenler
Kronik karaciğer hastaları (pıhtılaşma faktörlerini artırıyor),
Miyokart infarktüsü geçirenler
Pıhtılaşmayla seyreden pankreas, safrakesesi, fibrokistik meme, ailevi hiperlipidemi hastalığı bulunanlar
Östrojene duyarlı hipertansiyon hastaları
Miyomları ve endometriozis gibi sorunları olanlar
Östrojene duyarlı migren ağrısı çekenler
Kesinlikle alınmamalı
Meme kanseri şüphesi.
Akut akciğer hastalığı
Yakın zamanda tromboembolik bir olay yani damar tıkanması, kan pıhtılaşması geçirenler
Rahim kanseri şüphesi ya da rahim kanseri öyküsü olan (tedavi görmüş)
Tanı konmamış vajinal kanaması olanlar
Tavsiye edilmiyor
Safra kesesi hastalıkları (artırır)
Miyom
Endometriozis
Migren hastalıkları
Karaciğer yetersizliği
Yüksek trigliserid
Tromboemboli geçirenler
Böyle bir hasta yaklaşık 3 yıl önce aynı şikayetlerle doktora gitseydi mutlaka HRT (hormon replasman tedavisi-östrojen, progesteron ve bazen androjen) önerilecekti. Çünkü 1990'ların başından beri HRT'nin menopozun yol açtığı ateş basma ve terleme periodları, sinirlilik, uyku bozuklukları, halsizlik, enerji azlığı gibi sorunların yanında, koronerleri koruduğu, aterosklerozu (damar kireçlenmesi) önlediği yönünde yaygın bir inanış vardı. Bu nedenle kalp krizini önlemek için mutlaka hormon öneriliyordu. Ama artık öyle değil.
Clinic Kadın Sağlığı Merkezi Direktörü Prof. Dr. Timur Gürgan'ın verdiği bilgiye göre, menopozun sağlığın üzerindeki etkileri yanında kadınların bu dönemi yaşamaktan korkmaları gibi yönleri de bulunuyor. Kadınlar, fonksiyonlarının, cinselliklerinin, fiziksel kuvvet ve çekiciliklerinin bittiğini veya bitmesi gerektiğini düşünüyorlar. Aktif yaşamdan soyutlanma eğilimi gösterenler de oluyor. Sonuçta, kocası, çocukları ve çevresine karşı uyumsuz hatta reaksiyoner olabiliyorlar. Yaşam kaliteleri iyice bozulabiliyor. Bu nedenle menopoz tedavisini yani HRT'yi tümden reddetmek de mümkün değil. Ama günümüzde menopoza giren her kadın, ayrı ayrı değerlendiriliyor.
Kadınlarda menopoz döneminde hormon eksikliğinden etkilenme oranları ve belirtilerin şiddetleri kesinlikle aynı değil. Genetik yapı, çocukluk ve genç kızlık dönemindeki beslenmesi, yaşam tarzı, yaşadığı bölge, beslenme alışkanlıkları, ailesindeki hastalıklar, kendi hastalıkları, kullandığı ilaçlar, aile içi ilişkiler, psikolojik kişilik yapısı, önceki hormonal durumu, doğum sayıları, eğitim ve kültür düzeyi, mesleği, ekonomik durumu gibi etkenler kadınlarda menopoz döneminin farklı yaşanmasına neden olur.
Dolasıyla bu farklılıklar değerlendirilmeden tedavinin planlanması yanlış. Hatta bu kişiselleştirilmiş yaklaşıma ek olarak ABD'nin önde gelen menopoz merkezlerinde de ‘menopozlu kadınla yıllık kontrat’ konsepti yerleşiyor. Sanal anlaşmaya göre, kadınların menopoz tedavisi yıllık planlanıyor ve ihtiyaca göre değiştirilebiliyor.
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tarık Altınok'un verdiği bilgiye göre; kadınların dikkatle dinlenmesi ve geçirilen hastalıkların bilinmesi önemli. Ayrıca kadın tepeden tırnağa muayeneden geçiyor. Smear testi yapılıyor. Östrojenler karaciğerde parçalandıkları için karaciğer testleri isteniyor. Genital organların ultrasonografisi ve mamografisi çekiliyor. Rahimiçi kalınlığı araştırılıyor. Tekrar karşılıklı oturulup menopoz tedavisinin yararları, olası zararları anlatılıyor. Hormon replasman tedavisinin uygulanıp uygulanmayacağına karar veriliyor. Karar uygulanması yönündeyse, 7-10 yıl sürecek östrojenli günler başlıyor. HRT tedavisinde, rahim kanserinden korunmak amacıyla östrojenin yanısıra progestin hormonu da veriliyor.
KALP HASTALIĞI RİSKİ ARTIYOR
Menopoza girmeden az önce ve menopozun erken döneminde kadını rahatsız eden belirtilerin başında ‘sıcak basmaları’ geliyor. Sıcak basması çok ani başlıyor. Göğüs bölgesinde başlayıp boyun ve başa doğru gidiyor. 3-4 dakika sürüyor ama bazen uykudan uyandırmaya yetiyor. Ancak her sıcak basmasında, ‘menopoza girdin’ diyerek, östrojene sarılmamak gerekiyor. Önce ayırıcı tanı yapmak lazım. Bunun için bazı testler var. Nadiren de olsa tiroid hastalıkları, böbrek üstü bezine ait bazı kanserler, verem, sıtma, anksiyete (sıkıntı), panik atak da sıcak basması yapabilir. Menopoza bağlı yine dikkati toplayamama, yorgunluk, sinirlilik, başağrıları gibi yaşam kalitesini bozan belirtiler de çıkıyor. Spazmlar, karıncalanma da başlayabilir.
Orta dönemde (menopoza girdikten 3-4 yıl sonra) cinsel organlarda kuruluk, buna bağlı cinsel ilişkide ağrı ve kanama, ciltte kuruluk, saçlarda dökülme, göğüslerde sarkma, küçülme, kıllanmada artış görülüyor. Bir ileri dönemde ise osteoporoz (kemik yoğunluğunda azalma) gibi hastalıklar başlıyor. Menopoza giren kadınlarda kalp ve damar hastalıkları, miyokart infarktüsü riski artıyor.
ÇOĞUNLUK ÖSTROJEN ALABİLİR
Menopoza giren kadınların yüzde 50-60'ı östrojen tedavisi alabilir. Menopoz tedavisi başladıktan sonra da hasta- doktor iletişimi sürmeli. Tedaviye başladıktan 1-2 ay sonra kadın hekimine görünmeli. Östrojenin yan etkileri araştırılmalı. Örneğin, östrojen tansiyonu yükseltebilir, düzensiz kanamalar yapabilir ya da memelerde ağrıya yol açabilir. 4-6 ayda bir klinik muayene tekrarlanır. Yılda bir kez de mamografi istenir. Östrojenle esas hedeflenen osteoporozun önlenmesi. Bunun için östrojenin en az 7 yıl verilmesi gerekiyor. Östrojen verilemeyecek hastalara da kemik yapısını güçlendirici, kemik yapımını artıran ilaçlar öneriliyor.
Östrojen eksikliğine bağlı sorunlardan korunmak için
Kalp ve damar hastalıklarından, sağlıklı diyet, ideal vücut ağırlığına inme, sigarayı bırakma, hipertansiyonları ve kolestrolleri yüksekse kontrol altına almayla korunabilerler.
Osteoporozu önlemek için düzenli egzersiz yapabilir, kalsiyum ve vitamin D alabilerler.
Sıcak basmalarına karşı çok sayıda alternatif ilaç alabilerler.
Vajinal kuruluk için kayganlaştırıcı kullanabilirler.
HRT ilaçları
Ağızdan, derialtı implantlar, vajinal krem ve ovüller, deri üzerine uygulanan jeller ve kremler, deri üzerine uygulanan yamalar şeklinde veriliyor.
Östrojenin sık rastlanan yan etkileri: Memede hassasiyet, bulantı, başağrısı
Progesteron sık rastlanan yan etkileri:Kesilmesine bağlı kanama, gaz (karında), başağrısı, davranış değişiklikleri
ÖSTROJEN HANGİ DURUMDA VERİLMELİ YA DA VERİLMEMELİ
Tartışmalı durumlar
Östrojene duyarlı olmayan meme veya rahim kanseri geçirenler
Kronik karaciğer hastaları (pıhtılaşma faktörlerini artırıyor),
Miyokart infarktüsü geçirenler
Pıhtılaşmayla seyreden pankreas, safrakesesi, fibrokistik meme, ailevi hiperlipidemi hastalığı bulunanlar
Östrojene duyarlı hipertansiyon hastaları
Miyomları ve endometriozis gibi sorunları olanlar
Östrojene duyarlı migren ağrısı çekenler
Kesinlikle alınmamalı
Meme kanseri şüphesi.
Akut akciğer hastalığı
Yakın zamanda tromboembolik bir olay yani damar tıkanması, kan pıhtılaşması geçirenler
Rahim kanseri şüphesi ya da rahim kanseri öyküsü olan (tedavi görmüş)
Tanı konmamış vajinal kanaması olanlar
Tavsiye edilmiyor
Safra kesesi hastalıkları (artırır)
Miyom
Endometriozis
Migren hastalıkları
Karaciğer yetersizliği
Yüksek trigliserid
Tromboemboli geçirenler