Anaflaksiye yenilmeyin

Alerjinin en korkulan, en ağır ve tehlikeli ÅŸekli anaflaksi. Vücudun tümünü ilgilendiren yaygın alerjik reaksiyonlara baÄŸlı olarak geliÅŸir. ‘Alerjik ÅŸok’ ismiyle de bilinir.Erken tanınıp acil olarak tedavi edilmediÄŸinde kiÅŸiyi ÅŸok ya da ölüme kadar götürebilir. ‘Penisilin iÄŸnesi yapıldı, yaÅŸamını yitirdi’ veya ‘Arı sokmasından öldü’ gibi olayların nedeni hep anaflaksidir.l Anaflaksi sık görülen bir durum mu? Herhangi bir maddeye baÄŸlı ölümcül anaflaksilerin yılda her on milyon insanın 4-20 kadarında görülebileceÄŸi tahmin ediliyor. Buna göre, ülkemizde her yıl ortalama olarak 100 kiÅŸinin anaflaksiden yaÅŸamlarını yitirdikleri söylenebilir. Penisilin iÄŸnesine baÄŸlı anaflaktik ölümlerin görülme oranı ise yüzde 0.002 olarak bildiriliyor. Arı sokmasına baÄŸlı sistemik reaksiyonlar ise genel nüfusun yüzde 0.4-4’ünde ortaya çıkıyor. l Nasıl oluyor?Anaflaksi, kiÅŸinin daha önce karşılaÅŸarak duyarlı hale geldiÄŸi bir alerjenle ikinci kez karşılaÅŸmasıyla oluÅŸur. Duyarlı hale gelmek demek, bu alerjenle ilk karşılaÅŸma sırasında, o maddeye karşı IgE sınıfından antikorlar oluÅŸması. Bu antikorlar bazı hücrelerin yüzeylerine yapışırlar. Duyarlı kiÅŸi o maddeyle tekrar karşılaÅŸtığında, hücre yüzeyindeki antikorla allerjen birleÅŸir ve hücreden bir takım kimyasal maddeler salgılanır. Mediatörler de bağışıklık sisteminin çeÅŸitli bölümlerini harekete geçirerek anaflaksiye neden olurlar.l Anaflaktoid reaksiyon nedir? Anaflaksinin, IgE olmaksızın ortaya çıkan ÅŸekli. Zaten anaflaktoid, anaflaksiye benzeyen anlamına gelir. Bazı ilaçların ve egzersizin yol açtığı reaksiyonlar anaflaktoid tiptedir. Tüm araÅŸtırmalara raÄŸmen anaflaksinin nedeni saptanamamışsa buna idiopatik anaflaksi denir. l Neler anaflaksiye veya anaflaktoid reaksiyonlara neden olabilir? -Ä°laçlar (Penisilin, sefalosporin ve diÄŸer antibiyotikler; aspirin, aÄŸrı kesici ve romatizma ilaçları, lokal anestezikler, röntgen çekilirken kullanılan kontrast maddeler...), serumlar ve aşılar, kan ve kan ürünleri, yiyecekler (yumurta, süt, domates, fıstık, deniz ürünleri...), yiyeceklere konan katkı maddeleri, bozulmayı önleyici maddeler (sülfitler), renklendiriciler (tartrazin), tat vericiler, fiziksel etkenler (egzersiz, soÄŸuk)... l Hangi belirtilerle ortaya çıkar? BaÅŸta deri, alt ve üst solunum yolları, dolaşım ve sindirim sistemi olmak üzere pek çok organ sistemine ait belirtiler ortaya çıkar. Çok ani çıktığı için sadece doktorlar tarafından deÄŸil, herkesce bilinmesi ve ilk acil müdahalenin hemen yapılması çok önemli. Anaflaksinin öncü belirtileri de vardır. Bunlar, tuhaf bir sıkıntı, huzursuzluk ve fenalık hissi ile beraber sıcak basması, çarpıntı ve kaşıntıdır. Bu genel belirtilerden sonra çeÅŸitli organ sistemlerini ilgilendiren belirtiler kendini göstermeye baÅŸlar.l Tedavisi nasıl yapılır? Anaflaksi çok acil bir durumdur. Anaflaksi belirtileri saptanır saptanmaz bir taraftan en yakın doktor veya hastaneye ulaşılmaya çalışılırken, diÄŸer taraftan yapılması gereken bazı iÅŸlemler var. Alerjenin vücuda girdiÄŸi yer belli ise (arı sokmasındaki gibi) o bölgeye hemen turnike yapılarak zehirin kana karışması engellenir. Varsa, arının iÄŸnesi çıkartılır. KiÅŸi sırt üstü yatırılır ve bacakları yukarı kaldırılır. Bu sayede beyin ve kalp gibi önemli organlara daha fazla kan gitmesi saÄŸlanır. Hasta sıcak tutulur. Mümkünse oksijen verilir. Anaflakside yaÅŸam kurtarıcı ilaç adrenalin. Anaflaksi tedavisinde yararlanılan diÄŸer ilaçlar kortizon ve antihistaminiklerdir. Astım krizi belirtileri olan hastalara bronÅŸ spazmını azaltan nefes açıcı ilaçlar da verilmelidir. Kan basıncı düşük olan hastalara hem kan basıncını yükselten ilaçlar (vazopressörler) ve hem de damar yoluyla sıvı uygulanır. Gırtlak ödemi nedeniyle asfiksi (boÄŸulma) belirtileri gösteren hastalara nefes alabilmeleri için acil trakeostomi (ana nefes borusuna dışarıdan delik açılması) gerekir. Hazırlayan:Mesude ERÅžANÂ