Aliyev: 5 yerden çekilsinler kapıyı hemen açalım

ERTUĞRUL ÖZKÖK: Sayın Cumhurbakanı Haydar Aliyev’in ölümü bütün Türk dünyası için, Azerbaycan ve Türkiye için büyük bir kayıp oldu.

İLHAM ALİYEV: Bizim için çok büyük bir kayıptır. Büyük bir faciadır. Son zamanlarda çok eziyet çekiyordu bu hastalıktan. Ama yine de kayıpla barışmak mümkün değildir.

Son ne zaman gördünüz sayın cumhurbaşkanını?

Eylül ayında.

Amerika’da görüşmüştünüz.

Evet, ben artık burada başbakan idim. Onu ziyarete gitmiştim. Yirmi gün sonra seçim vardı. Oradan döner dönmez, seçim kampanyasına başladım. Seçimden sonra gidip tekrar görmeyi planlamıştım. Ayın 16’sında gidecektim. Ama o 12’sinde vefat etti.

BÜYÜME HIZIMIZ YÜZDE 11’İ BULDU

Bu gelişimde Bakü’yü değişmiş buldum. Çok sayıda inşaat var. Ekonomi nasıl gidiyor?

Ekonomimiz iyi yolda. Büyüme hızımız yüzde 11’i buldu. Azerbaycan komünist sistemden geldi. Ama bugün özel sektörün ekonomide ağırlığı yüzde 74’ü buldu. Bu da pazar ekonomisinin oturduğunu gösteriyor.

Petrol boru sisteminin gidişinden memnun musunuz?

Bakü-Tiflis-Ceyhan başarıyla inşa ediliyor. O da Haydar Aliyev’in eseridir. Boru hatlarının gidişinden memnunum.

Gürcistan’daki olaylar petrol akış sistemini etkiler mi acaba?

Hayır etkilemez.

İran üzerinden şurdan burdan bir arayış olabilir mi?

Gelecekte olabilir, bu bugünün, yarının meselesi değil. Belki Azerbaycan’da o kadar petrol olacaktır ki, yeni bir petrol hattı çekmek gerekecektir.

ÇEVRECİ DEĞİL ERMENİ LOBİSİ VAR

Projeye karşı çıkanlar sustu mu?

Bakü-Ceyhan projesinin aleyhinde olanlar, bu siyasetlerinden vazgeçmediler. İlk aşamada projeyi istemeyen ülkeler açık açık karşı çıkıyordu. Şimdi ise taktik değişti. Çevreciler adı altında gizlenmiş Ermeni lobisinin tesirinde olan sivil toplum örgütleri projeye engel çıkartıyorlar.

Kafkaslar’daki gelişmeleri nasıl görüyorsunuz? Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Kafkaslar’da üç kuvvetli lider vardı: Türkiye’de Demirel, burada Haydar Aliyev, Gürcistan’da Şevardnadze. Onlar sayesinde o kritik dönem kazasız belasız atlatıldı. Ama şimdi üç ülkede de üç tecrübesiz lider var. Sorun çıkabilir mi?

Maalesef bölgemizde istikrarsızlık var. Bölgemiz çok ıstırap çekti. Bugün de Kafkas öyle bir hassas bölgedir ki, ufacık yanlış bir adım büyük felaketler getirebilir. Doğru söylediniz. Bu bölgede çok güçlü liderler vardı; onların birliği, dostluğu, şahsi münasebetleri çok önemli rol oynuyordu. Artık bu liderler yoktur. Biz genç liderlerin o ananeleri yaşatmasını umut ediyorum.

KIBRIS’TAN SONRA KARABAĞ OLMAMALI

Sayın Cumhurbaşkanı, son günlerde sık sık şu teoriyi dinliyoruz. Kıbrıs sorunu çözülüyor. Bundan sonra sıra Filistin-İsrail ve Karabağ sorununun çözümüne gelecek ve sizin üzerinizdeki baskı artacak. Buna katılıyor musunuz?

Ben bu konuda bir paralellik görmüyorum. Azerbaycan üzerinde baskılar hep vardı. Ama bize baskı yapılması haklı bir davranış değil. Çünkü sorunun kaynağı biz değiliz. Ermenistan bizim toprağımızı işgal etti. Dağlık Karabağ ve onun etrafındaki 7 bölgemiz hálá işgal altında. Bu işgal sonucunda Dağlık Karabağ’dan 40 bin, onun etrafındaki 7 bölgeden 700 bin Azeri göç etmek zorunda kaldı.

Başka göçmen de var mı?

Tabii Ermenistan’da yaşayan 250 bin Azeri de göç etmek zorunda kaldı. Özbekistan’dan göç etmiş 20-50 bin de Ahıska Türkü var. Yani Azerbaycan bugün 1 milyondan çok göçmeni barındırıyor.

Peki bu sorun hiç çözülmeyecek mi?

Bu sorunla ilgilenen büyük devletler, AGİT ve MİNSK grubu, uluslararası hukuk normları açısından yaklaşmalıdır. Azerbaycan’ın toprak bütünlüğü yeniden sağlanmalıdır.

Peki Dağlık Karabağ’daki Ermeniler ne olacak? Onlar da kendi geleceğini tayin ilkesinden söz ediyor.

Onların artık bağımsız bir Ermenistan devletleri var. Ama Ermenilerin bulunduğu her yerde kendi hakkını tayin ilkesinden söz ederseniz, o zaman Fransa’da, Gürcistan’da, Amerika’da yaşadıkları her yeri Ermenistan tayin etmeye kalkabilirler mi?

Buradan Ermenistan’a bir çağrı yapmanız gerekirse, çok net ifadelerle sorunu çözmek için ne önerirsiniz?

Çok açık ifade edeyim. Bir: Biz bu olup bittiyi asla kabul etmeyeceğiz. O topraklar hiçbir zaman Ermenistan’ın parçası olmayacak, orada bağımsız bir Ermeni cumhuriyeti kurulmayacak.

Bu çok katı ve uzlaşmaz bir tavır değil mi? En azından görüşmelere başlamak için biraz daha uzlaşıcı olmak gerekmez mi?

Uzlaşıcı bir önerimiz de var.

Nedir?

Diyoruz ki ilk aşamada işgal ettikleri 7 bölgenin 5’inden çekilsinler hemen görüşmelere başlarız. Demiryolunu derhal açarız, kapılar açılır. Ekonomik ilişkiler başlar. O zaman Türkiye ile Ermenistan arasındaki kapının açılması da mümkün olur.

KARABAĞ’A EN YÜKSEK MUHTARİYETİ VERELİM

Dağlık Karabağ’daki Ermeniler ne olacak? Onları farklı bir durumu yok mu?

O konudaki teklifimiz de şu: Dağlık Karabağ’daki Ermenilere, bağımsızlık dışındaki en yüksek statü neyse onu vermeyi hazırız?

Ne gibi bir statü?

Mesela dünyanın çeşitli yerlerinde milli azınlıklar var. Muhtar yönetimler var. Muhtariyetin en üst düzeyi, en ileri biçimi neyse onu vermeye hazırız.

Çırpınırdı Karadeniz’deki Azerbaycan bayrağı

BAKÜ Havaalanı’na inerken ilk değişikliği fark ediyorum. Havaalanının adı ‘Haydar Aliyev’ olmuş. Ama tek değişiklik bu değil.

Bakü’de bu defa Türkiye’ye karşı havada da değişiklik var. Kimle konuştuysam bana, ‘Ermenistan kapısını açacak mısınız’ diye soruyor.

Benim gelişimden bir gün önce yirmiye yakın Azeri gazeteci Nahçıvan üzerinden Türkiye’ye geçmiş.

Orada ‘Ermenistan kapısının açılmaması’ için kampanya yapıyorlar. Bazı muhalefet gazeteleri, kapının açılması halinde Türk elçisinin sınırdışı edilmesini bile istemiş.

Akşam İzmir Parkı’nın içindeki İzmir restorandayız.

Birbirinden güzel sesli şarkıcılar sahneye çıkıyor. Programın sonunda çıkan bir kadın şarkıcı, aniden ‘Çırpınırdı Karadeniz’ şarkısını söylemeye başlıyor. Salon bir anda dalgalanıyor. Azeri kadın sanatçı, bir eline Türk bayrağını, öteki eline de Azeri bayrağını alıp sallamaya başlıyor.

Şarkının son nakaratını da şöyle değiştirmiş:

‘Azerbaycan bayrağını

Karabağ’a asacağız.’

Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’le işte bu atmosfer içinde konuşuyoruz.

Türkiye ziyareti öncesinde Milliyet’ten Güneri Cıvaoğlu ile bana konuşmasının bir nedeni de herhalde Bakü’deki bu hassasiyeti Türkiye’ye iletmekti.

3 kuşak Aliyev

Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda Hürriyet Genel Yayın Yönetmeni Ertuğrul Özkök’ün sorularını yanıtlayan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, oğlu Haydar Aliyev’le bu pozu veriyor. Duvarda babası ve merhum Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in büyük boy bir tablosu asılı. Dedesinin adını alan küçük Haydar Aliyev daha 7 yaşında ve ilkokula gidiyor. İşte 3 kuşak Aliyev’ler...

Baskı var diye milli davadan vazgeçilmez

Sayın Cumhurbaşkanım, son günlerde Azerbaycan kamuoyunda, Türkiye ile Ermenistan arasındaki sınır kapısının açılması konusunda bir hassasiyet var. Türkiye bu kapıyı açmaya hazırlanıyor diye Azeriler büyük tepki gösteriyor. Nedir bu?

Bu Türkiye’nin iç meselesidir. Bize bugüne kadar Türkiye’den gelmiş resmi bir bilgi yok. Dolayısıyla benim de bir şey söylemem doğru olmaz.

Türkiye bu kapıyı açarsa tepkiniz ne olur?

Tabii Türkiye-Azerbaycan ilişkilerine darbe vurur. Cumhurbaşkanımız Haydar Aliyev defalarca şunu söylemiştir: Biz bir millet, iki devletiz. O nedenle böyle bir şeyin olacağına ihtimal vermiyorum. Ayrıca Ermenilerin sadece bizim toparğımızla ilgili iddiaları yok. Türkiye ile ilgili iddiaları da var. Ekonomik ilişkiler iyidir ama tarih de var. Tarihi de dikkate almak gerekir. Böyle bir şeyin gerçekleşmesi, Azeri halkında da derin teessür yaratır.

Ama Türkiye, Avrupa Birliği’ne hazırlanıyor ve bu kapının açılması da önemli. Türkiye, Kıbrıs meselesinde de adımlar atıyor.

Türkiye üzerinde baskılar bulunduğunu biliyoruz. Türkiye’nin AB’ye girmesini biz de bütün gücümüzle istiyoruz. Ama Türkiye büyük devlet. Baskı olması, milli davadan vazgeçilmesini gerektirmez. Müzakereler halen başlamadı; bu müzakereler başlarsa ne kadar zaman alacak, bir yıl mı, beş yıl mı?

Bakü’deki Ermeniler erkeklerimizin eşi olurlar

Hiç Ermenistan cumhurbaşkanı ile direkt temasınız yok mu?

Bir defa görüştük.

Sizi kutladı mı mesela cumhurbaşkanı olduktan sonra?

Hayır.

Haydar Bey’in ölümünden sonra başsağlığı mesajı gönderdi mi?

Evet. Bir telgraf gönderdi.

Ermenistan’ın da nüfusu azalıyor, kaçıyor gidiyor insanlar oradan.

Ama Ermeni lobisi duruyor. Ermenilere sadece bir ülke olarak bakmamalıyız. Diasporası çok güçlü.

Hiç Ermeni kalmadı değil mi?

Bakü’de 20 binden çok Ermeni var. Onlar esas olarak Azerbaycanlı erkeklerin eşleridir.

Peki Ermenilerle evli Azeri kadınlar var mı?

Çok az vardır. Geçmişte çok nadir hallerde olmuştur.

Bizde İslami hareket yoktur

Azerbaycan’da İslami hareket var mı? Kuvvetli mi?

Hayır, bu mesele bizde yoktur. Bizim cemiyetimiz çok hoşgörülüdür.

Hıristiyan nüfus ne kadardır burada?

Hıristiyanların burada yüzde beş-altı-yedi civarında nüfusu var.

Yahudi de var mı?

100 bin kadar olabilir.

Türkiye’den daha çok...

Burada Yahudiler her zaman çok oldu. Sovyet devrinde de, şimdi de. Onlar rahat yaşıyor.

Burada kalan Ruslar memnun mu hayatlarından?

Zannederim ki memnunlar, memnun olmasalar giderlerdi. Bizim onlarla ilişkilerimiz çok olumludur.