Alışverişsever Bay Kerko
Güncelleme Tarihi:
Derleyen: Serhan YEDİG
Oluşturulma Tarihi: Temmuz 09, 2006 00:00
Amerika’dan Japonya’ya tüm uluslararası otomotiv endüstrisi ve finans çevreleri 10 gündür onu konuşuyor. Türkiye’deki ekonomi sayfalarında bile manşetlere çıktı. General Motors’un büyük ortağı Kirk Kerkorian’ın, firmayı Renault ve Nissan’la birleştirme önerisi üç şirketi harekete geçirdi.
89 yaşındaki Kerkorian, Maraş kökenli bir ailenin, ilkokuldan terk oğlu. Sadece son 10 yılda servetini yüzde 100 artırdı, 8.7 milyar dolarla Forbes’un en zenginler listesinde 53’üncü sıraya yükseldi. Ermenilerin diasporadaki en güçlü ismi olmasına karşın hep siyasetten uzak duruyor. 17 Ağustos Depremi sonrasında Türkiye’ye gönderdiği 1 milyon dolar ve iliştirdiği mesajla hepimizi şaşırtmıştı. İşte Kerkorian’ın 60 yılda, panayırlarda gösteri pilotluğundan milyar dolarlık alışverişlere imza atan işadamlığına uzanan öyküsü.
Beyaz perdede kükreyen aslanı, yani Metro Goldwyn Mayer’i 1969’dan bu yana tam üç kez satın aldı Kerkorian, üç kez de rekor fiyatlara sattı. Ted Turner’dan beş ay, Carlo Paretti’den altı yıl sonra kelepir fiyatına geri aldığı şirketten her seferinde para kazandı, sonra yüksek fiyatlara elinden çıkardı. MGM’ye en son 1996’da 1.3 milyar dolar ödemişti. 2003’te arşivi satıp 1.4 milyar dolar, ertesi yıl ise Sony’ye tüm firmayı devredip 5 milyar dolar koydu cebine.
MGM’nin sahibi olduğu günlerde, çok iddialı bir film bile vizyona girecek olsa "Getirin şunu, önce ben tek başıma izleyeceğim" dediğini duyan çıkmamıştı. Keyfi yerindeyse, galada, tercihen herhangi bir sinemada izlerdi. MGM tarihine dev filmlerle değil, terlik pazarlama projesiyle girdi.
Kerkorian’ın MGM’nin klasik film arşivini satmasını, müze gibi korunan plato Culver City’yi ortadan kaldırmasını hayretle izleyen sinemaseverler sıra müzedeki objelere gelince isyan etmişti. Yine de Judy Garland’ın "Oz Büyücüsü"nde Dorothy rolünü canlandırırken giydiği kırmızı terlikleri satılmaktan kurtaramadılar.
Zaten isteseler de durduramazlardı Kerkorian’ı. 9 milyar dolarlık imparatorluğunu alma, satma, firmaları küçük parçalara ayırma, birleştirip dev gruplar oluşturma yoluyla kurmuştu. Mesela Garland’ın terliklerini sattığı günlerde Las Vegas’ta dünyanın en büyük oteli MGM Grand’ı açtı. 5 bin yataklı otelin yanında Disneyland’ı gölgede bırakacak bir de tematik park bulunuyor. Bugün 11 oteli Las Vegas’taki yatak kapasitesinin yarısına, kumarhaneleri slot makinelerinin yüzde 40’ına sahip. İki yıl önce Mandalay Grubu’nu aldı. Şimdi, farklı ülkelerde 30 tesis, 70 bin personel, 7 milyar dolar cirolu bir otel-kumarhane imparatorluğunun başında.
HIZLI PİLOT ŞAŞMAZ TÜFEK
Ahron ve Lily Kerkorian çifti 1800’lerin sonunda Maraş’tan Kaliforniya’ya göçmüş, Fresno’da arazi almıştı. San Joaquin Vadisi’nde üzüm, kayısı, şeftali yetiştiriyorlardı. Çiftin dördüncü ve son çocuğu Kirk, 6 Haziran 1917’de doğdu. 1929 Krizi’nde aile 1000 dekarlık araziyi tefeciye kaptırdı. Parasızlıktan tam 22 adres değiştirip, Los Angeles’ta buldular kendilerini. Kirk, İngilizce’yi dokuz yaşında sokakta gazete satmaya başladığında öğrendi. 13’ünde okuldan ayrılıp çalışmaya başladı. İlk işi Sequoia Ulusal Parkı’nda bekçilikti. Panayırlarda ödül için boksörlük yaparken, efsanevi kadın gösteri pilotu Florence Barnes, namı diğer Panço’yla tanıştı. Panço’nun uçuş okulunda yoncaları biçti, karşılığında ücretsiz uçuş dersi aldı. 6 ay sonra diplomalı uçuş öğretmeni olmuştu. II. Dünya Savaşı çıktığında fırsatı kaçırmadı. İngiliz Hava Kuvvetleri’nin Kanada-İngiltere arasında uçacak pilot aradığını duyup, başvurdu. Pilot Yüzbaşı Kerkorian’a her ölümcül sefer için bin dolar ödeniyordu. Filoda ona Şaşmaz Tüfek diyorlardı. Bu lakabı ödülle taçlanan keskin nişancılığına borçluydu.
Savaş bitti. Kerkorian iş aramaya başladı. Hawaii’den 5 bin dolara aldığı kelepir C47’yi Amerika’ya getirip sattı. Parasıyla Chesna aldı. Los Angeles’tan dolmuş seferle Las Vegas’a kumarbazları taşıyor, para basıyordu. 1947’de tek uçaklı küçük şirket L.A. Air Service’e 60 bin dolar ödedi. Müthiş kumar oynuyordu. Bir gece 80 bin dolar kaybedince tövbe etti, dansçı Jean Hardy’yle evlendi, kendini işe verdi. 21 yıl sonra, havayolunu 104 milyon dolara satıp hızla iş dünyasına girdi. Şirketine kızları Tracy (d. 1959) ve Linda’nın (d. 1965) isimlerini verdi: Tracinda.
Forbes Dergisi, 1962’de "Las Vegas tarihinin en başarılı arazi spekülatörü" ilan etti Kerkorian’ı. Beş yıl sonra 33 hektar arazi aldı, dünyanın en büyük oteli International Hotel’i inşa etti. 30 katlı 1502 odalı otelin aynı gece bir salonunda Elvis Presley, diğerinde Barbara Streisand ya da Tina Turner sahneye çıkıyor, dinlemeye koşanlar kumar salonlarını dolduruyordu. Otel ve kumarhane, nakit para demekti. 1973’te açtığı 2084 odalı MGM Grand, ilkinden de büyük oldu. Böylece Las Vegas’taki dev kumarhane otel modası başladı. MGM Grand 1980’de yandı, 87 kişi öldü. Bu da Las Vegas’ın gördüğü en büyük otel felaketiydi. Kerkorian travmadan kurtulmak için oteli sattı. Artık tutkusu milyon, milyar dolarlık alışverişlerdi.
2.7 MİLYAR DOLAR KAZANDI YİNE DE CHRYSLER’E DAVA AÇTI
1969’da hisselerini toplamaya başladığı MGM’ye, 1981’de United Artists’i kattı. Columbia, 20th Centry Fox, Walt Disney’i ele geçirme çabaları anti tröst yasalarına takıldı. 1990’da Chrysler’ın şefi Lee Iacocca çaldı kapısını. İkna oldu, Chrysler’den hisse aldı. Beş yıl sonra 20.8 milyar doları masaya koyup, firmanın tüm hisselerini istediyse de, başaramadı. 1999’da Chrysler ile Mercedes birleşti. En büyük hissedar olarak kazancı tam 2.7 milyar dolardı. Buna karşın Iacocca’nın verdiği sözlerin tutulmadığını, Chrysler’in zararına anlaşma imzalandığını iddia edip, 1 milyar dolarlık tazminat davası açtı. Sonuç hezimetti. Bu arada "en büyük" tutkusu depreşmişti. 1993’te ikinci kez MGM Grand’ı açtı.
Şirketlerinin günlük yönetimini profesyonel personeline bırakan Kerkorian, büyük alışverişlere odaklanmış durumda. Günlük hayatta kredi kartını nadir kullanıyor. Kimi zaman yanında 10 bin dolar nakit taşıdığı söyleniyor. Çevresindekilere karşı cömert. Örneğin, 10 günde bir uğradığı berberine 150 dolar bahşiş veriyor.
Picasso tablosu biriktirmek, şarap kavı yapmak gibi hobileri yok. Servetinin bir kısmını düzenli olarak Lincy Vakfı üzerinden hayır işlerine aktarıyor. Ermenistan’ın kalkınması amacıyla, otoyollara, hastanelere, havaalanlarına harcanması koşuluyla son beş yılda 180 milyon dolar harcadı. Geçen yıl ilk kez Ermenistan’a ayak bastığında, 500 milyon dolar daha yardımda bulunmayı vaat ettiği söyleniyor. Israra rağmen, tesislere isminin verilmemesini şart koşuyor. Kerkorian, diasporadaki en güçlü Ermeni, tüm dünyadaki Ermenilerin koruyucusu gibi görünmesine karşın, hep milliyetçilikten uzak bir işadamı gibi kalmayı tercih etti. Amerikan siyasetinde de rol almadı.
17 Ağustos depreminden hemen sonra Türk Ermeni İş Konseyi’nin kanalıyla Türkiye’ye 1 milyon dolar göndermişti. Konseyin iki eşbaşkanı teşekkür için aradıklarında söyledikleri dikkat çekiciydi: "Ermenistan ile Türkiye arasında sorunlar yaşansa da depremi ve acınızı kalbimizde hissettik. Dilerim sorunlar da bir gün son bulur."
Kerkorian’ın 10 gündür tüm dünyada kendisinden bahsettirmesini sağlayan General Motors macerasına gelince... Her alışverişten büyük paralar kazanan Kerkorian, GM yüzünden hayatının en büyük zararına uğradı. Financial Times’a bakılırsa, 1.6 milyar dolar ödediği yüzde 9.9 hisseden zararı geçen yıl 244 milyon dolardı. Geçen hafta cuma günü yaptığı "GM bence Nissan ve Renault’la birleşsin" çağrısı borsada şirket hisselerini sıçrattı. Kerkorian bir günde 131 milyon dolar kazandı. Yine de 25 milyon dolar zararda...
RESTORAN SIRASINDAKİ MİLYARDER
Kerkorian duvarlar ardında imparator lüksü yaşamak yerine sıradan hayatı sevenlerden. Sık sık korumasız sokakta gezerken görülüyor. Haftada iki akşam, Los Angeles’ta Dan Tana Restoran’da masa sırası beklerken, Polo Lounge’da içkisini yudumlarken rastlamak mümkün. Üç kez evlendi. 10 yıl birlikte yaşadığı tenisçi Lisa Bonder’le yaptığı son evlilik 29 gün sürdü. Yıllardır ustaca koruduğu mahremiyeti, 300 bin dolar aylık nafaka talebiyle mahkemelik olunca, ortaya saçıldı. O güne kadar ortak çocukları bilinen kızları Kira’nın babası olmadığını açıkladı. İddiasını kanıtlayıp, 50 bin dolar nafakayla kurtuldu. Ama bu kez çocuğun babası olarak Elizabeth Hurley’nin sevgilisi Steve Bing’in adı basına yansıdı. Bing, Kerkorian’a tazminat davası açtı. (İşin ilginç yanı aynı günlerde Hurley de Bing’e babalık davası açtı.)
Yıllar önce Stallone’dan aldığı Beverly Hills’teki köşkünü ocak ayında 22 milyon dolara satan Kerkorian, bir Boeing 737 ile 80 metrelik yata sahip. Yine de Cherokee cipini kendi kullanıyor. İtalyan modacı Brioni imzalı giysileri hariç, serveti dış görünümüne pek yansımıyor. "Bir zamanlar ben de lüksü severdim" diyor çok çok nadir verdiği röportajlardan birinde. "Lüks otomobillere biner, pahalı aksesuvarlar kullanırdım. Çabuk bıktım, kullandığım şu saate bakın." 89 yaşında olmasına karşın tenise devam ediyor. Yaşını hatırlatanlara "Dedem Los Angeles’ta öldüğünde 116 yaşındaydı" diyor.
Beyaz perdede kükreyen aslanı, yani Metro Goldwyn Mayer’i 1969’dan bu yana tam üç kez satın aldı Kerkorian, üç kez de rekor fiyatlara sattı. Ted Turner’dan beş ay, Carlo Paretti’den altı yıl sonra kelepir fiyatına geri aldığı şirketten her seferinde para kazandı, sonra yüksek fiyatlara elinden çıkardı. MGM’ye en son 1996’da 1.3 milyar dolar ödemişti. 2003’te arşivi satıp 1.4 milyar dolar, ertesi yıl ise Sony’ye tüm firmayı devredip 5 milyar dolar koydu cebine.
MGM’nin sahibi olduğu günlerde, çok iddialı bir film bile vizyona girecek olsa "Getirin şunu, önce ben tek başıma izleyeceğim" dediğini duyan çıkmamıştı. Keyfi yerindeyse, galada, tercihen herhangi bir sinemada izlerdi. MGM tarihine dev filmlerle değil, terlik pazarlama projesiyle girdi.
Kerkorian’ın MGM’nin klasik film arşivini satmasını, müze gibi korunan plato Culver City’yi ortadan kaldırmasını hayretle izleyen sinemaseverler sıra müzedeki objelere gelince isyan etmişti. Yine de Judy Garland’ın "Oz Büyücüsü"nde Dorothy rolünü canlandırırken giydiği kırmızı terlikleri satılmaktan kurtaramadılar.
Zaten isteseler de durduramazlardı Kerkorian’ı. 9 milyar dolarlık imparatorluğunu alma, satma, firmaları küçük parçalara ayırma, birleştirip dev gruplar oluşturma yoluyla kurmuştu. Mesela Garland’ın terliklerini sattığı günlerde Las Vegas’ta dünyanın en büyük oteli MGM Grand’ı açtı. 5 bin yataklı otelin yanında Disneyland’ı gölgede bırakacak bir de tematik park bulunuyor. Bugün 11 oteli Las Vegas’taki yatak kapasitesinin yarısına, kumarhaneleri slot makinelerinin yüzde 40’ına sahip. İki yıl önce Mandalay Grubu’nu aldı. Şimdi, farklı ülkelerde 30 tesis, 70 bin personel, 7 milyar dolar cirolu bir otel-kumarhane imparatorluğunun başında.
HIZLI PİLOT ŞAŞMAZ TÜFEK
Ahron ve Lily Kerkorian çifti 1800’lerin sonunda Maraş’tan Kaliforniya’ya göçmüş, Fresno’da arazi almıştı. San Joaquin Vadisi’nde üzüm, kayısı, şeftali yetiştiriyorlardı. Çiftin dördüncü ve son çocuğu Kirk, 6 Haziran 1917’de doğdu. 1929 Krizi’nde aile 1000 dekarlık araziyi tefeciye kaptırdı. Parasızlıktan tam 22 adres değiştirip, Los Angeles’ta buldular kendilerini. Kirk, İngilizce’yi dokuz yaşında sokakta gazete satmaya başladığında öğrendi. 13’ünde okuldan ayrılıp çalışmaya başladı. İlk işi Sequoia Ulusal Parkı’nda bekçilikti. Panayırlarda ödül için boksörlük yaparken, efsanevi kadın gösteri pilotu Florence Barnes, namı diğer Panço’yla tanıştı. Panço’nun uçuş okulunda yoncaları biçti, karşılığında ücretsiz uçuş dersi aldı. 6 ay sonra diplomalı uçuş öğretmeni olmuştu. II. Dünya Savaşı çıktığında fırsatı kaçırmadı. İngiliz Hava Kuvvetleri’nin Kanada-İngiltere arasında uçacak pilot aradığını duyup, başvurdu. Pilot Yüzbaşı Kerkorian’a her ölümcül sefer için bin dolar ödeniyordu. Filoda ona Şaşmaz Tüfek diyorlardı. Bu lakabı ödülle taçlanan keskin nişancılığına borçluydu.
Savaş bitti. Kerkorian iş aramaya başladı. Hawaii’den 5 bin dolara aldığı kelepir C47’yi Amerika’ya getirip sattı. Parasıyla Chesna aldı. Los Angeles’tan dolmuş seferle Las Vegas’a kumarbazları taşıyor, para basıyordu. 1947’de tek uçaklı küçük şirket L.A. Air Service’e 60 bin dolar ödedi. Müthiş kumar oynuyordu. Bir gece 80 bin dolar kaybedince tövbe etti, dansçı Jean Hardy’yle evlendi, kendini işe verdi. 21 yıl sonra, havayolunu 104 milyon dolara satıp hızla iş dünyasına girdi. Şirketine kızları Tracy (d. 1959) ve Linda’nın (d. 1965) isimlerini verdi: Tracinda.
Forbes Dergisi, 1962’de "Las Vegas tarihinin en başarılı arazi spekülatörü" ilan etti Kerkorian’ı. Beş yıl sonra 33 hektar arazi aldı, dünyanın en büyük oteli International Hotel’i inşa etti. 30 katlı 1502 odalı otelin aynı gece bir salonunda Elvis Presley, diğerinde Barbara Streisand ya da Tina Turner sahneye çıkıyor, dinlemeye koşanlar kumar salonlarını dolduruyordu. Otel ve kumarhane, nakit para demekti. 1973’te açtığı 2084 odalı MGM Grand, ilkinden de büyük oldu. Böylece Las Vegas’taki dev kumarhane otel modası başladı. MGM Grand 1980’de yandı, 87 kişi öldü. Bu da Las Vegas’ın gördüğü en büyük otel felaketiydi. Kerkorian travmadan kurtulmak için oteli sattı. Artık tutkusu milyon, milyar dolarlık alışverişlerdi.
2.7 MİLYAR DOLAR KAZANDI YİNE DE CHRYSLER’E DAVA AÇTI
1969’da hisselerini toplamaya başladığı MGM’ye, 1981’de United Artists’i kattı. Columbia, 20th Centry Fox, Walt Disney’i ele geçirme çabaları anti tröst yasalarına takıldı. 1990’da Chrysler’ın şefi Lee Iacocca çaldı kapısını. İkna oldu, Chrysler’den hisse aldı. Beş yıl sonra 20.8 milyar doları masaya koyup, firmanın tüm hisselerini istediyse de, başaramadı. 1999’da Chrysler ile Mercedes birleşti. En büyük hissedar olarak kazancı tam 2.7 milyar dolardı. Buna karşın Iacocca’nın verdiği sözlerin tutulmadığını, Chrysler’in zararına anlaşma imzalandığını iddia edip, 1 milyar dolarlık tazminat davası açtı. Sonuç hezimetti. Bu arada "en büyük" tutkusu depreşmişti. 1993’te ikinci kez MGM Grand’ı açtı.
Şirketlerinin günlük yönetimini profesyonel personeline bırakan Kerkorian, büyük alışverişlere odaklanmış durumda. Günlük hayatta kredi kartını nadir kullanıyor. Kimi zaman yanında 10 bin dolar nakit taşıdığı söyleniyor. Çevresindekilere karşı cömert. Örneğin, 10 günde bir uğradığı berberine 150 dolar bahşiş veriyor.
Picasso tablosu biriktirmek, şarap kavı yapmak gibi hobileri yok. Servetinin bir kısmını düzenli olarak Lincy Vakfı üzerinden hayır işlerine aktarıyor. Ermenistan’ın kalkınması amacıyla, otoyollara, hastanelere, havaalanlarına harcanması koşuluyla son beş yılda 180 milyon dolar harcadı. Geçen yıl ilk kez Ermenistan’a ayak bastığında, 500 milyon dolar daha yardımda bulunmayı vaat ettiği söyleniyor. Israra rağmen, tesislere isminin verilmemesini şart koşuyor. Kerkorian, diasporadaki en güçlü Ermeni, tüm dünyadaki Ermenilerin koruyucusu gibi görünmesine karşın, hep milliyetçilikten uzak bir işadamı gibi kalmayı tercih etti. Amerikan siyasetinde de rol almadı.
17 Ağustos depreminden hemen sonra Türk Ermeni İş Konseyi’nin kanalıyla Türkiye’ye 1 milyon dolar göndermişti. Konseyin iki eşbaşkanı teşekkür için aradıklarında söyledikleri dikkat çekiciydi: "Ermenistan ile Türkiye arasında sorunlar yaşansa da depremi ve acınızı kalbimizde hissettik. Dilerim sorunlar da bir gün son bulur."
Kerkorian’ın 10 gündür tüm dünyada kendisinden bahsettirmesini sağlayan General Motors macerasına gelince... Her alışverişten büyük paralar kazanan Kerkorian, GM yüzünden hayatının en büyük zararına uğradı. Financial Times’a bakılırsa, 1.6 milyar dolar ödediği yüzde 9.9 hisseden zararı geçen yıl 244 milyon dolardı. Geçen hafta cuma günü yaptığı "GM bence Nissan ve Renault’la birleşsin" çağrısı borsada şirket hisselerini sıçrattı. Kerkorian bir günde 131 milyon dolar kazandı. Yine de 25 milyon dolar zararda...
RESTORAN SIRASINDAKİ MİLYARDER
Kerkorian duvarlar ardında imparator lüksü yaşamak yerine sıradan hayatı sevenlerden. Sık sık korumasız sokakta gezerken görülüyor. Haftada iki akşam, Los Angeles’ta Dan Tana Restoran’da masa sırası beklerken, Polo Lounge’da içkisini yudumlarken rastlamak mümkün. Üç kez evlendi. 10 yıl birlikte yaşadığı tenisçi Lisa Bonder’le yaptığı son evlilik 29 gün sürdü. Yıllardır ustaca koruduğu mahremiyeti, 300 bin dolar aylık nafaka talebiyle mahkemelik olunca, ortaya saçıldı. O güne kadar ortak çocukları bilinen kızları Kira’nın babası olmadığını açıkladı. İddiasını kanıtlayıp, 50 bin dolar nafakayla kurtuldu. Ama bu kez çocuğun babası olarak Elizabeth Hurley’nin sevgilisi Steve Bing’in adı basına yansıdı. Bing, Kerkorian’a tazminat davası açtı. (İşin ilginç yanı aynı günlerde Hurley de Bing’e babalık davası açtı.)
Yıllar önce Stallone’dan aldığı Beverly Hills’teki köşkünü ocak ayında 22 milyon dolara satan Kerkorian, bir Boeing 737 ile 80 metrelik yata sahip. Yine de Cherokee cipini kendi kullanıyor. İtalyan modacı Brioni imzalı giysileri hariç, serveti dış görünümüne pek yansımıyor. "Bir zamanlar ben de lüksü severdim" diyor çok çok nadir verdiği röportajlardan birinde. "Lüks otomobillere biner, pahalı aksesuvarlar kullanırdım. Çabuk bıktım, kullandığım şu saate bakın." 89 yaşında olmasına karşın tenise devam ediyor. Yaşını hatırlatanlara "Dedem Los Angeles’ta öldüğünde 116 yaşındaydı" diyor.