Alerji: Dövme ve takılarla çoÄŸaldı

Kimyasal maddelerin günlük yaÅŸamımızdaki yeri arttıkça, alerji vakaları da artıyor. Her meslek grubunda karşılaşılan ‘geleneksel’ alerji tipleri oluÅŸtu. Geçici dövme alerjileri sık görülür oldu.  Daha çok kadınlarda rastlanan ‘‘nikel alerjisi’’ artık küpe takan genç erkeklerde de görülmeye baÅŸlandı. Kadınların en büyük sorunu ise kozmetik ürünler ve deterjanların yarattığı alerji. Köpeklerde bile temizlik maddeleri, deterjanlar ve metale karşı alerji arttı. Gazi Ãœniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Ana Bilim Dalı'ndan Doç. Dr. Meltem Önder, alerjinin yaygınlaÅŸmasıyla ilgili sorularımızı yanıtladı.Alerjiye medeniyetin getirdiÄŸi bir hastalık diyebilir miyiz?-Bir anlamda evet. Kimyasal maddeler ve teknolojik ürün kullanımı çoÄŸalınca alerji de arttı. Plastik-sentetik madde kullanımı, doÄŸal ürünlerden uzaklaÅŸma, maddelerin alerjik etkisini artırıyor. Alerjinin bilinmediÄŸi devirler mi vardı yoksa eskiden alerji mi yoktu?-Mutlaka eski çaÄŸlarda da biliniyordu, ama belki bu kadar çok test malzemesi yoktu. Åžu anda artık kullanılan ürünlerin içeriÄŸindeki her kimyasal maddeyi tek tek tespit edebiliyoruz. Alerji artık tıpta özel bir uzmanlık alanı haline mi geldi?-Evet, Dermatolojinin içinde ve ayrıca Alerji Ana Bilim Dalı adı altında eÄŸitim veren bölümler var. Kontakt Dermatit tanı laboratuvarları var, burada ‘yama testleri’ yapılıyor. Alerji bölümlerinde ‘prick test’ olarak adlandırılan daha farklı testler de uygulanmakta.Alerjik reaksiyonlar neden artıyor?-KiÅŸi alerjik bünyeli olabilir. Ya da meslekleri veya hobileri nedeniyle kimyasal maddeye maruz kalmış olabilirler. Ä°lk temasta duyarlanma ortaya çıkar, bu maddelerle temasın sürmesi, alerjik reaksiyonları artırır. Kozmetik kullanımının artması da faktörlerden biri. Bir insanda alerjik zemin genetik nedenlerle mi oluÅŸuyor?-Genetik olabiliyor. Ailede egzama öyküleri olanlar biraz daha yatkın olabiliyor. GEÇİCÄ° DÖVME ALERJÄ°SÄ° Alerji ile ilgili testler nerelerde yapılıyor?-Yama testleri Ä°stanbul'da Çapa'da, Ankara Tıp'ta, Hacettepe Tıp'ta, bizde Gazi Tıp'ta ve bazı kliniklerde yapılıyor. Yama testini öğrenmek üzere 10 ay süreyle Amsterdam Ãœniversitesi'ne gitmiÅŸsiniz. Hollanda'daki vakalar ile buradakiler arasında ne fark var?-Hollanda'da kozmetik kullanımı çok daha fazla. Ayrıca çiçek tarlalarında çalışan işçilerde kimyasal böcek ilaçlarına karşı reaksiyon vardı. Orada bir kiÅŸi, teste iki bavul kozmetikle geliyordu. Türkiye'deki hastalar ise sabun ÅŸampuan, deterjan gibi ürünler getiriyorlardı. Ama son zamanlarda genç nesilde kozmetik kullanımı fazlalaÅŸtı. Bunlara baÄŸlı koku (fragrence) alerjisi, katkı maddeleri (paraben) alerjisi yaygınlaÅŸtı. Peki alerji geliÅŸenler ne yapacak? Diyelim bir cerrah eldiven takmadan mı ameliyat yapacak?-Cerrahlara ve diÅŸ hekimlerine non-alerjik (lateks free-lateks kullanılmayan) eldiven öneriyoruz. Ama hastaya mesleÄŸi bırakmasını biz söyleyemiyoruz. Koku alerjisi olanlar için fragrence free ürünler var. Ãœrünlerin üzerinde içeriÄŸinin yazılması çok önemli. Alerjik hastalar bir ürün alırken, alerjik olduÄŸu maddenin katılmadığı ürünü bulabilmek için etikete bakmalı.Televizyondaki ‘‘Kim 500 milyar ister?’’ adlı yarışmada alerji ilk soruydu. Bir beyefendi bilemedi, küfrederek yarışmadan ayrıldı. Türkiye'de alerji konusunda bilinç düzeyi yüksek deÄŸil galiba.-Evet. Her hastalığa mantar ya da egzama denebiliyor. Ä°nsan vücudunda ‘T lenfosit’ dediÄŸimiz, kanda dolaÅŸan özel hücreler var. Bu hücreler, örneÄŸin imitasyon bir takıyı yabancı kabul edip belleklerine yerleÅŸtiriyorlar, o insan yeniden metal bir takı taktığında lenfositler, bunu yabancı kabul ettikleri için kızarma, kaşıntı, kabarıklık baÅŸlıyor.Gençlerde kozmetik, küpe vs. kullanımının arttığını söylediniz. Alerji de yaygınlaşıyor mu?-Hasta popülasyonu deÄŸiÅŸti. BaÅŸladığım ilk yıllarda daha çok inÅŸaat işçileri, kuaförler baÅŸvuruyordu. Çocuklardaki artış dikkatimi çekiyor. Geçici dövmelere alerji çoÄŸaldı. Yazın turistik yörelerde yapılan geçici dövmelerde dayanıklılığı artırmak için katılan ‘paraphenylenediamine’ bazı çocuklarda reaksiyon yaratabiliyor. Erkek çocuklarda da son zamanlarda kulak deldirme arttığı için onlarda da nikel alerjisi görülebiliyor.EV HAYVANLARINDA DA ALERJÄ° VARSon çalışmalar köpeklerde egzamanın arttığını gösteriyor. DoÄŸada bulunan hayvanlar kimyasal maddelerle daha az temas halinde; ancak evde beslenenler temizlik maddeleri, böcek ilaçları gibi kimyasal ürünlerle daha çok temas ediyor. Gazi Ãœniversitesi ile Ankara Ãœniversitesi Veterinerlik Fakültesi birlikte bir Tübitak projesi ön çalışması gerçekleÅŸtirdi. Yama testi, hayvanlarda uygulandı. Çalışmada 11 köpekte alerjik reaksiyonlara (kaşıntı, kepeklenme, kızarma, kıl dökülmesi gibi) rastlandı. Daha çok kullanılan kaplardan ve tasmalardan kaynaklanan nikel alerjisi görüldü. Ayrıca köpekler, evlerde deterjanla silinmiÅŸ zemini kokladıkları için karın, ayak veya burun çevresinde egzama geliÅŸebileceÄŸi anlaşıldı. Yama testi sayesinde hayvanların tedavileri de kolaylaÅŸtı.En alerjik ev kadınlarıGazi Ãœniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Ana Bilim Dalı Kontakt Dermatit bölümüne Mayıs 1992-Mayıs 1994 tarihleri arasında baÅŸvuran ve yama testi yapılan hastalarda en çok ‘nikel alerjisi’ne rastlandı. Bölüme baÅŸvuran 725 hastanın 119'unda nikel alerjisi görüldü. Bu 119 hastanın yüzde 73.2'si kadındı. Bu, kadınların kullandığı imitasyon takılar, kopçalar, klips, fermuar gibi maddelerde nikel bulunmasından kaynaklanıyor. Nikele alerjik olan kiÅŸilerin, konserve, çelik tencerede piÅŸen yiyecekler, ıspanak, domates, çikolata ve kolalı içeceklerden uzak durması gerekiyor. Meslek gruplarına göre dağılımda alerjiye en fazla ev kadınlarında rastlanıyor. Yüzde 59 ile birinci durumdaki ev kadınlarını, yüzde 16.9 ile öğrenciler, yüzde 12.1 ile memurlar izliyor.Önce hastanın kiÅŸisel öyküsü dinleniyor. Test için de temas ettiÄŸi malzemeleri getirmesi isteniyor. Çamaşır suyu, tuz ruhu gibi malzemelerle test yapılamıyor. Sabun, ÅŸampuan, deterjan, plastik gibi malzemelerle yapılıyor. Test flasterleriyle bu maddeler 48 saat süreyle hastanın sırtına yapıştırılıyor, test bölgesindeki tepki deÄŸerlendirilerek alerjiye neden olan madde bulunuyor. Hastaya o maddeden uzak durması öneriliyor.HANGÄ° MESLEK GRUBU NEYE KARÅžI ALERJÄ°KKimya Mühendisi Deterjan, sabun, solventlerÄ°nÅŸaat işçileri Çimento, yapışkan, boya, tahta ürünleriElektrik işçileri Metal, plastik, kolofoni, epoksi resinÇiftçi Hayvan ürünleri, dezenfektan ilaçlar, bitkilerYiyecek endüstrisi Balık, et, baharat, sebze, prezervatif, rutubetÇiçekçi Suni pestidler, bitkilerKuaför Boya, ÅŸampuan, sabun, perma sıvıları, rutubetSaÄŸlık personeli Deterjan, dezenfektan, eldiven, solventlerEv hanımı Deterjan, yiyecek, sabunTemizlikçiler Çamaşır suyu, deterjan, nemli ortamMetal sanayi Antifiriz solusyonu, pil asitleri, yaÄŸ, nikelMadenci Çimento, yaÄŸ, toprakOfis çalışanları Karbon-fotokopi kağıdı, kauçuk, boya, mürekkepBoyacı Boya, tiner, duvar kağıdı, yapışkanFotoÄŸrafçı Asit, oksidanAyakkabıcı Boya, yapışkan, cilaVeteriner Hayvan ürünleri, hipoklorit, sabunMüzisyen Metal, tahta ürünleri, cilaTekstil işçileri Boya, kauçuk, prezervatif, formaldehitÂ