Alerji: Dövme ve takılarla çoğaldı
Güncelleme Tarihi:
Faruk BİLDİRİCİ
Oluşturulma Tarihi: Eylül 29, 2001 01:58
Kimyasal maddelerin günlük yaşamımızdaki yeri arttıkça, alerji vakaları da artıyor. Her meslek grubunda karşılaşılan ‘geleneksel’ alerji tipleri oluştu, geçici dövme alerjileri sık görülür oldu. Daha çok kadınlarda rastlanan ‘‘nikel alerjisi’’ artık küpe takan genç erkeklerde de görülmeye başlandı.
Kadınların en büyük sorunu ise kozmetik ürünler ve deterjanların yarattığı alerji. Köpeklerde bile temizlik maddeleri, deterjanlar ve metale karşı alerji arttı. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Ana Bilim Dalı'ndan Doç. Dr. Meltem Önder, alerjinin yaygınlaşmasıyla ilgili sorularımızı yanıtladı.
Alerjiye medeniyetin getirdiği bir hastalık diyebilir miyiz?
-Bir anlamda evet. Kimyasal maddeler ve teknolojik ürün kullanımı çoğalınca alerji de arttı. Plastik-sentetik madde kullanımı, doğal ürünlerden uzaklaşma, maddelerin alerjik etkisini artırıyor.
Alerjinin bilinmediği devirler mi vardı yoksa eskiden alerji mi yoktu?
-Mutlaka eski çağlarda da biliniyordu, ama belki bu kadar çok test malzemesi yoktu. Şu anda artık kullanılan ürünlerin içeriğindeki her kimyasal maddeyi tek tek tespit edebiliyoruz.
Alerji artık tıpta özel bir uzmanlık alanı haline mi geldi?
-Evet, Dermatolojinin içinde ve ayrıca Alerji Ana Bilim Dalı adı altında eğitim veren bölümler var. Kontakt Dermatit tanı laboratuvarları var, burada ‘yama testleri’ yapılıyor. Alerji bölümlerinde ‘prick test’ olarak adlandırılan daha farklı testler de uygulanmakta.
Alerjik reaksiyonlar neden artıyor?
-Kişi alerjik bünyeli olabilir. Ya da meslekleri veya hobileri nedeniyle kimyasal maddeye maruz kalmış olabilirler. İlk temasta duyarlanma ortaya çıkar, bu maddelerle temasın sürmesi, alerjik reaksiyonları artırır. Kozmetik kullanımının artması da faktörlerden biri.
Bir insanda alerjik zemin genetik nedenlerle mi oluşuyor?
-Genetik olabiliyor. Ailede egzama öyküleri olanlar biraz daha yatkın olabiliyor.
GEÇİCİ DÖVME ALERJİSİ
Alerji ile ilgili testler nerelerde yapılıyor?
-Yama testleri İstanbul'da Çapa'da, Ankara Tıp'ta, Hacettepe Tıp'ta, bizde Gazi Tıp'ta ve bazı kliniklerde yapılıyor.
Yama testini öğrenmek üzere 10 ay süreyle Amsterdam Üniversitesi'ne gitmişsiniz. Hollanda'daki vakalar ile buradakiler arasında ne fark var?
-Hollanda'da kozmetik kullanımı çok daha fazla. Ayrıca çiçek tarlalarında çalışan işçilerde kimyasal böcek ilaçlarına karşı reaksiyon vardı. Orada bir kişi, teste iki bavul kozmetikle geliyordu. Türkiye'deki hastalar ise sabun şampuan, deterjan gibi ürünler getiriyorlardı. Ama son zamanlarda genç nesilde kozmetik kullanımı fazlalaştı. Bunlara bağlı koku (fragrence) alerjisi, katkı maddeleri (paraben) alerjisi yaygınlaştı.
Peki alerji gelişenler ne yapacak? Diyelim bir cerrah eldiven takmadan mı ameliyat yapacak?
-Cerrahlara ve diş hekimlerine non-alerjik (lateks free-lateks kullanılmayan) eldiven öneriyoruz. Ama hastaya mesleği bırakmasını biz söyleyemiyoruz. Koku alerjisi olanlar için fragrence free ürünler var. Ürünlerin üzerinde içeriğinin yazılması çok önemli. Alerjik hastalar bir ürün alırken, alerjik olduğu maddenin katılmadığı ürünü bulabilmek için etikete bakmalı.
Televizyondaki ‘‘Kim 500 milyar ister?’’ adlı yarışmada alerji ilk soruydu. Bir beyefendi bilemedi, küfrederek yarışmadan ayrıldı. Türkiye'de alerji konusunda bilinç düzeyi yüksek değil galiba.
-Evet. Her hastalığa mantar ya da egzama denebiliyor. İnsan vücudunda ‘T lenfosit’ dediğimiz, kanda dolaşan özel hücreler var. Bu hücreler, örneğin imitasyon bir takıyı yabancı kabul edip belleklerine yerleştiriyorlar, o insan yeniden metal bir takı taktığında lenfositler, bunu yabancı kabul ettikleri için kızarma, kaşıntı, kabarıklık başlıyor.
Gençlerde kozmetik, küpe vs. kullanımının arttığını söylediniz. Alerji de yaygınlaşıyor mu?
-Hasta popülasyonu değişti. Başladığım ilk yıllarda daha çok inşaat işçileri, kuaförler başvuruyordu. Çocuklardaki artış dikkatimi çekiyor. Geçici dövmelere alerji çoğaldı. Yazın turistik yörelerde yapılan geçici dövmelerde dayanıklılığı artırmak için katılan ‘paraphenylenediamine’ bazı çocuklarda reaksiyon yaratabiliyor. Erkek çocuklarda da son zamanlarda kulak deldirme arttığı için onlarda da nikel alerjisi görülebiliyor.
EV HAYVANLARINDA DA ALERJİ VAR
Son çalışmalar köpeklerde egzamanın arttığını gösteriyor. Doğada bulunan hayvanlar kimyasal maddelerle daha az temas halinde; ancak evde beslenenler temizlik maddeleri, böcek ilaçları gibi kimyasal ürünlerle daha çok temas ediyor. Gazi Üniversitesi ile Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi birlikte bir Tübitak projesi ön çalışması gerçekleştirdi. Yama testi, hayvanlarda uygulandı. Çalışmada 11 köpekte alerjik reaksiyonlara (kaşıntı, kepeklenme, kızarma, kıl dökülmesi gibi) rastlandı. Daha çok kullanılan kaplardan ve tasmalardan kaynaklanan nikel alerjisi görüldü. Ayrıca köpekler, evlerde deterjanla silinmiş zemini kokladıkları için karın, ayak veya burun çevresinde egzama gelişebileceği anlaşıldı. Yama testi sayesinde hayvanların tedavileri de kolaylaştı.
En alerjik ev kadınları
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Ana Bilim Dalı Kontakt Dermatit bölümüne Mayıs 1992-Mayıs 1994 tarihleri arasında başvuran ve yama testi yapılan hastalarda en çok ‘nikel alerjisi’ne rastlandı. Bölüme başvuran 725 hastanın 119'unda nikel alerjisi görüldü. Bu 119 hastanın yüzde 73.2'si kadındı. Bu, kadınların kullandığı imitasyon takılar, kopçalar, klips, fermuar gibi maddelerde nikel bulunmasından kaynaklanıyor. Nikele alerjik olan kişilerin, konserve, çelik tencerede pişen yiyecekler, ıspanak, domates, çikolata ve kolalı içeceklerden uzak durması gerekiyor. Meslek gruplarına göre dağılımda alerjiye en fazla ev kadınlarında rastlanıyor. Yüzde 59 ile birinci durumdaki ev kadınlarını, yüzde 16.9 ile öğrenciler, yüzde 12.1 ile memurlar izliyor.
Önce hastanın kişisel öyküsü dinleniyor. Test için de temas ettiği malzemeleri getirmesi isteniyor. Çamaşır suyu, tuz ruhu gibi malzemelerle test yapılamıyor. Sabun, şampuan, deterjan, plastik gibi malzemelerle yapılıyor. Test flasterleriyle bu maddeler 48 saat süreyle hastanın sırtına yapıştırılıyor, test bölgesindeki tepki değerlendirilerek alerjiye neden olan madde bulunuyor. Hastaya o maddeden uzak durması öneriliyor.
HANGİ MESLEK GRUBU NEYE KARŞI ALERJİK
Kimya Mühendisi Deterjan, sabun, solventler
İnşaat işçileri Çimento, yapışkan, boya, tahta ürünleri
Elektrik işçileri Metal, plastik, kolofoni, epoksi resin
Çiftçi Hayvan ürünleri, dezenfektan ilaçlar, bitkiler
Yiyecek endüstrisi Balık, et, baharat, sebze, prezervatif, rutubet
Çiçekçi Suni pestidler, bitkiler
Kuaför Boya, şampuan, sabun, perma sıvıları, rutubet
Sağlık personeli Deterjan, dezenfektan, eldiven, solventler
Ev hanımı Deterjan, yiyecek, sabun
Temizlikçiler Çamaşır suyu, deterjan, nemli ortam
Metal sanayi Antifiriz solusyonu, pil asitleri, yağ, nikel
Madenci Çimento, yağ, toprak
Ofis çalışanları Karbon-fotokopi kağıdı, kauçuk, boya, mürekkep
Boyacı Boya, tiner, duvar kağıdı, yapışkan
Fotoğrafçı Asit, oksidan
Ayakkabıcı Boya, yapışkan, cila
Veteriner Hayvan ürünleri, hipoklorit, sabun
Müzisyen Metal, tahta ürünleri, cila
Tekstil işçileri Boya, kauçuk, prezervatif, formaldehit
Alerjiye medeniyetin getirdiği bir hastalık diyebilir miyiz?
-Bir anlamda evet. Kimyasal maddeler ve teknolojik ürün kullanımı çoğalınca alerji de arttı. Plastik-sentetik madde kullanımı, doğal ürünlerden uzaklaşma, maddelerin alerjik etkisini artırıyor.
Alerjinin bilinmediği devirler mi vardı yoksa eskiden alerji mi yoktu?
-Mutlaka eski çağlarda da biliniyordu, ama belki bu kadar çok test malzemesi yoktu. Şu anda artık kullanılan ürünlerin içeriğindeki her kimyasal maddeyi tek tek tespit edebiliyoruz.
Alerji artık tıpta özel bir uzmanlık alanı haline mi geldi?
-Evet, Dermatolojinin içinde ve ayrıca Alerji Ana Bilim Dalı adı altında eğitim veren bölümler var. Kontakt Dermatit tanı laboratuvarları var, burada ‘yama testleri’ yapılıyor. Alerji bölümlerinde ‘prick test’ olarak adlandırılan daha farklı testler de uygulanmakta.
Alerjik reaksiyonlar neden artıyor?
-Kişi alerjik bünyeli olabilir. Ya da meslekleri veya hobileri nedeniyle kimyasal maddeye maruz kalmış olabilirler. İlk temasta duyarlanma ortaya çıkar, bu maddelerle temasın sürmesi, alerjik reaksiyonları artırır. Kozmetik kullanımının artması da faktörlerden biri.
Bir insanda alerjik zemin genetik nedenlerle mi oluşuyor?
-Genetik olabiliyor. Ailede egzama öyküleri olanlar biraz daha yatkın olabiliyor.
GEÇİCİ DÖVME ALERJİSİ
Alerji ile ilgili testler nerelerde yapılıyor?
-Yama testleri İstanbul'da Çapa'da, Ankara Tıp'ta, Hacettepe Tıp'ta, bizde Gazi Tıp'ta ve bazı kliniklerde yapılıyor.
Yama testini öğrenmek üzere 10 ay süreyle Amsterdam Üniversitesi'ne gitmişsiniz. Hollanda'daki vakalar ile buradakiler arasında ne fark var?
-Hollanda'da kozmetik kullanımı çok daha fazla. Ayrıca çiçek tarlalarında çalışan işçilerde kimyasal böcek ilaçlarına karşı reaksiyon vardı. Orada bir kişi, teste iki bavul kozmetikle geliyordu. Türkiye'deki hastalar ise sabun şampuan, deterjan gibi ürünler getiriyorlardı. Ama son zamanlarda genç nesilde kozmetik kullanımı fazlalaştı. Bunlara bağlı koku (fragrence) alerjisi, katkı maddeleri (paraben) alerjisi yaygınlaştı.
Peki alerji gelişenler ne yapacak? Diyelim bir cerrah eldiven takmadan mı ameliyat yapacak?
-Cerrahlara ve diş hekimlerine non-alerjik (lateks free-lateks kullanılmayan) eldiven öneriyoruz. Ama hastaya mesleği bırakmasını biz söyleyemiyoruz. Koku alerjisi olanlar için fragrence free ürünler var. Ürünlerin üzerinde içeriğinin yazılması çok önemli. Alerjik hastalar bir ürün alırken, alerjik olduğu maddenin katılmadığı ürünü bulabilmek için etikete bakmalı.
Televizyondaki ‘‘Kim 500 milyar ister?’’ adlı yarışmada alerji ilk soruydu. Bir beyefendi bilemedi, küfrederek yarışmadan ayrıldı. Türkiye'de alerji konusunda bilinç düzeyi yüksek değil galiba.
-Evet. Her hastalığa mantar ya da egzama denebiliyor. İnsan vücudunda ‘T lenfosit’ dediğimiz, kanda dolaşan özel hücreler var. Bu hücreler, örneğin imitasyon bir takıyı yabancı kabul edip belleklerine yerleştiriyorlar, o insan yeniden metal bir takı taktığında lenfositler, bunu yabancı kabul ettikleri için kızarma, kaşıntı, kabarıklık başlıyor.
Gençlerde kozmetik, küpe vs. kullanımının arttığını söylediniz. Alerji de yaygınlaşıyor mu?
-Hasta popülasyonu değişti. Başladığım ilk yıllarda daha çok inşaat işçileri, kuaförler başvuruyordu. Çocuklardaki artış dikkatimi çekiyor. Geçici dövmelere alerji çoğaldı. Yazın turistik yörelerde yapılan geçici dövmelerde dayanıklılığı artırmak için katılan ‘paraphenylenediamine’ bazı çocuklarda reaksiyon yaratabiliyor. Erkek çocuklarda da son zamanlarda kulak deldirme arttığı için onlarda da nikel alerjisi görülebiliyor.
EV HAYVANLARINDA DA ALERJİ VAR
Son çalışmalar köpeklerde egzamanın arttığını gösteriyor. Doğada bulunan hayvanlar kimyasal maddelerle daha az temas halinde; ancak evde beslenenler temizlik maddeleri, böcek ilaçları gibi kimyasal ürünlerle daha çok temas ediyor. Gazi Üniversitesi ile Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi birlikte bir Tübitak projesi ön çalışması gerçekleştirdi. Yama testi, hayvanlarda uygulandı. Çalışmada 11 köpekte alerjik reaksiyonlara (kaşıntı, kepeklenme, kızarma, kıl dökülmesi gibi) rastlandı. Daha çok kullanılan kaplardan ve tasmalardan kaynaklanan nikel alerjisi görüldü. Ayrıca köpekler, evlerde deterjanla silinmiş zemini kokladıkları için karın, ayak veya burun çevresinde egzama gelişebileceği anlaşıldı. Yama testi sayesinde hayvanların tedavileri de kolaylaştı.
En alerjik ev kadınları
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Ana Bilim Dalı Kontakt Dermatit bölümüne Mayıs 1992-Mayıs 1994 tarihleri arasında başvuran ve yama testi yapılan hastalarda en çok ‘nikel alerjisi’ne rastlandı. Bölüme başvuran 725 hastanın 119'unda nikel alerjisi görüldü. Bu 119 hastanın yüzde 73.2'si kadındı. Bu, kadınların kullandığı imitasyon takılar, kopçalar, klips, fermuar gibi maddelerde nikel bulunmasından kaynaklanıyor. Nikele alerjik olan kişilerin, konserve, çelik tencerede pişen yiyecekler, ıspanak, domates, çikolata ve kolalı içeceklerden uzak durması gerekiyor. Meslek gruplarına göre dağılımda alerjiye en fazla ev kadınlarında rastlanıyor. Yüzde 59 ile birinci durumdaki ev kadınlarını, yüzde 16.9 ile öğrenciler, yüzde 12.1 ile memurlar izliyor.
Önce hastanın kişisel öyküsü dinleniyor. Test için de temas ettiği malzemeleri getirmesi isteniyor. Çamaşır suyu, tuz ruhu gibi malzemelerle test yapılamıyor. Sabun, şampuan, deterjan, plastik gibi malzemelerle yapılıyor. Test flasterleriyle bu maddeler 48 saat süreyle hastanın sırtına yapıştırılıyor, test bölgesindeki tepki değerlendirilerek alerjiye neden olan madde bulunuyor. Hastaya o maddeden uzak durması öneriliyor.
HANGİ MESLEK GRUBU NEYE KARŞI ALERJİK
Kimya Mühendisi Deterjan, sabun, solventler
İnşaat işçileri Çimento, yapışkan, boya, tahta ürünleri
Elektrik işçileri Metal, plastik, kolofoni, epoksi resin
Çiftçi Hayvan ürünleri, dezenfektan ilaçlar, bitkiler
Yiyecek endüstrisi Balık, et, baharat, sebze, prezervatif, rutubet
Çiçekçi Suni pestidler, bitkiler
Kuaför Boya, şampuan, sabun, perma sıvıları, rutubet
Sağlık personeli Deterjan, dezenfektan, eldiven, solventler
Ev hanımı Deterjan, yiyecek, sabun
Temizlikçiler Çamaşır suyu, deterjan, nemli ortam
Metal sanayi Antifiriz solusyonu, pil asitleri, yağ, nikel
Madenci Çimento, yağ, toprak
Ofis çalışanları Karbon-fotokopi kağıdı, kauçuk, boya, mürekkep
Boyacı Boya, tiner, duvar kağıdı, yapışkan
Fotoğrafçı Asit, oksidan
Ayakkabıcı Boya, yapışkan, cila
Veteriner Hayvan ürünleri, hipoklorit, sabun
Müzisyen Metal, tahta ürünleri, cila
Tekstil işçileri Boya, kauçuk, prezervatif, formaldehit