AIDS rehberi
Güncelleme Tarihi:
AIDS nedir
Bağışıklık sisteminin kendine özgü zayıflığı nedeniyle ortaya çıkan hastalıklar bütünü için kullanılan tıbbi bir tanı. Bağışıklık sistemi, vücudu enfeksiyon ve hastalıklara karşı koruyor. Bağışıklık yetmezliği bir virüsle oluşan enfeksiyonla ortaya çıkıyor.
Hangi virüs neden oluyor
Human Immun deficiency Virus (HIV), AIDS'e neden oluyor. Tek bir virüs değil, virüs ailesi.
Bu enfeksiyonun evreleri nelerdir
İlk evrede, kişi hiçbir hastalık bulgusu olmadan uzun yıllar sağlıklı kalabiliyor. HIV taşıdığını bilmediği için başka insanlara da bulaştırabiliyor. Virüs girdikten üç ay sonra vücut karşı savaş açıp, antikor üretiyor ancak bu virüsü öldüremiyor. Eğer test yaptırılırsa, testte bu antikorlar görülebiliyor. Hastalıkla ilgili bulgular ilk altı aydan sonra ortaya çıkmaya başlıyor ancak yıllarca hiç görülmeyebiliyor da. Son evresinde ise bağışıklık sistemi o kadar harap oluyor ki, sık görülmeyen ve ağır enfeksiyonlarla karşılaşılabiliyor.
AIDS'in belirtileri biliniyor mu
Evet. Vücut ağırlığının yüzde onundan fazla kilo kaybı, bir aydan uzun süren ateş, bir aydan daha fazla ishal, sürekli yorgunluk hali, bir aydan fazla süren öksürük, zona ve uçukla sık sık karşılaşmak.
Virüsü alan herkes AIDS oluyor mu
Hayır. Hiç AIDS olmayanlar da var. Bu hastalık 1980'lerin başından beri biliniyor. Henüz yüzde kaçının hangi evrede olacağı şu anda belirsiz. Şu ana kadar öğrenilen yegane bilgi, HIV virüsü alan insanların yüzde 12'sinde HIV enfeksiyonu belirtileri, yüzde 2-9'unda AIDS gelişmiş. Virüs alındıktan 8 yıl sonra AIDS'in ortaya çıktığı belirlenmiş.
HIV nasıl bulaşıyor
Vücuda dört yolla giriyor. HIV virüsü taşıyan biriyle cinsel ilişkide bulunmak, virüs bulaşmış kan nakli, enfekte olmuş iğne ve diğer aletler çok riskli. Ayrıca HIV ile enfekte olmuş annenin bebeği de virüsü kapabiliyor.
AIDS hastasıyla aynı mekanda bulunmak tehlikeli mi
Aynı odada çalışmak, el sıkışmak, giysilerini paylaşmak AIDS taşınması için yeterli değil. Yukarıda anlatılan yollarla bulaşıyor. Tükürükle virüsün geçip geçmediği henüz tartışmalı.
Anne virüs taşıyorsa, bebeğe geçme riski ne kadar
HIV ile enfekte olmuş insanların doğan bebekleri üzerinde yapılan çalışmalar yüzde 6-50 oranında, bebeğe taşındığını gösteriyor. Ancak bu oranlar arasındaki aşırı fark, araştırmacıları düşündürüyor. Fakat bilinen o ki, bebeğe geçme olasılığı çok yüksek.
Anne sütüyle HIV bulaşabiliyor mu
Bu virüs anne sütünde az miktarda bulunabiliyor. Bu miktardaki virüsün bebeğe bulaşma olasılığı bilinmiyor. Anne sütüyle beslenip, virüsü almayan bebekler var. Enfeksiyon genellikle bebek doğmadan plasentadan geçiyor. Anne sütünde bulunan antikorlar bebeğin bağışıklık sisteminin gelişmesi ve hastalıklardan korunabilmesi için şart. Annelerin HIV enfeksiyonu olsun veya olmasın bebeklerine anne sütü vermeye devam etmeleri öneriliyor.
Nasıl korunabiliriz
Eğer her iki kişide virüs taşımadığından eminse hiç bir sorun yok. Ama eğer taraflardan biri ya da ikisi bilmiyorsa, risk var. İlk yapılacak iş, prezervatif kullanmak. Acı veya kanamaya neden olan yollarla cinsel ilişkiye girmekten kaçınmak gerekiyor. Adet kanaması süresince veya doğumdan sonra vücut toparlanıncaya kadar cinsel ilişkiden uzak durulması tavsiye ediliyor. Genital bölgelerdeki yanma, kaşınma ve akıntıların mutlaka tedavi edilmesi, tedaviden önce cinsel ilişkiye girilmemesi öneriliyor.
Kondom kullanmayı bilmiyorum, ne yapmalıyım
Güneş almayan yerlerde saklanan ve son kullanma tarihi geçmemiş kondomları satın almalısınız. Yumuşamış, hasarlı prezervatifler kullanılmamalı. Serin bir yerde muhafaza edilmeli. Cinsel ilişkide kondomu takmadan önce penisin sertleşmesi beklenmeli ve penis kadının vajinasına değmeden önce kondom takılmalı. Paketten dikkatle çıkarılmalı, yırtılmamasına özen gösterilmeli. Kondomun ucu bir elin baş parmağı ve işaret parmağı ile tutulmalı, diğer elle kondomu penisin ucuna koyup, aşağı doğru yuvarlayarak yerleştirilmeli. Rahat hissetmek için kayganlaştırıcı madde kullanılabilir. Boşalmadan sonra penis yumuşamadan vajinadan çıkarılmalı ve spermin dökülmesini önlemek için kondom penisin üzerinde tutulmalı. Kondom çıkarıldıktan sonra çöpe atılmalı, bir kezden fazla kullanılmamalı.
Diğer ilişki biçimleri güvenli mi
Özellikle karşınızdaki kişiden emin değilseniz, anal ilişkiden kaçınmak gerekiyor. Eğer gebelikten korunmak için tercih ediyorsanız, diğer seçenekleri araştırmalısınız. Kondom kullanılabilir ancak yırtılma riski çok yüksek. Oral seks, erkek partnerinin ağzına boşalmazsa, kişinin ağzında kanama veya yara yoksa denenebilir.
HIV antikor testi nedir
AIDS'den korunmak için alabileceğiniz tedbirlerden biri, test yaptırmak ve virüsün tespit edilmesini sağlamak. Testler, virüsün kendini değil, antikorlarını saptıyor. Bir testte virüs olduğu tespit edilirse, ikinci bir testle tekrar kontrol edilmeli. Test yaptırmak için şüphelendiğiniz bir tarih varsa, üç ay geçmesini beklemelisiniz. Eğer daha erken yaptırırısanız, sağlıklı sonuç alamazsınız.
Kan nakli çok tehlikeli mi
Evet. Kullanılacak kanların mutlaka test edilmesi gerekiyor. HIV enfeksiyonlu kişilerin yüzde 25'i virüsü, kan nakli yoluyla almışlar.
Mesleğim gereği risk altındayım, nasıl korunabilirim
Kan, semen ve vajinal sıvı ile temas etmiş aletleri kullanırken dikkatli olmalısınız. Kan, semen veya vajina ile temas etmeniz gerekiyorsa, eldiven kullanmaya özen gösterin. Eldivenleri her seferinde sterilize edin. Eğer yeterli sayıda eldiven yoksa, ellerinizi su ve sabunla iyice yıkayın ancak kesinlikle fırçalamayın.
Enjeksiyon yaptırmak gerektiğinde, nelere dikkat edilmeli
Enjeksiyonlar için her zaman yetkili bir sağlık çalışanına başvurmakta fayda var. Tedavi için mümkünse hap kullanın. Bir kez kullanılıp, atılabilen enjektörü tercih edin. Kulak deldirirken, dövme yaptırırken steril iğne kullanılmalı.