A'dan Z'ye alerji

 Alerji de, bağışıklık sisteminin aşırı duyarlılığı anlamına geliyor. Acıbadem Kocaeli Hastanesi’nden Dermatolog Dr. Arda Eminzade ile Çocuk SaÄŸlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Ali Kaya alerjinin bilinmeyenleri hakkında bilgi verdi.Â

ALERJÄ° GENETÄ°K BÄ°R HASTALIK MI?

Dr. Ali Kaya: Anne ve babasında alerji olan çocuklarda bu hastalığın görülme sıklığı daha yüksek oluyor. Genlerle aktarıldığı için hastalık sonradan oluÅŸmuyor, fakat ortaya çıkması bazen yetiÅŸkinlik döneminde olabiliyor.Â

ALERJÄ°NÄ°NÄ°N TÃœRLERÄ° VAR MI?

Dr. Arda Eminzade: Deride görülen alerjiler iki gruba ayrılıyor. Bunlardan ilki, temas alerjisi olarak adlandırılıyor. Bir metal türüne ya da kimyasal bir maddeye temas edildiÄŸinde oluÅŸuyor. Ciltte kızarıklık, kaşıntı, kuruma gibi ÅŸikayetler görülüyor. Deride görülen bir diÄŸer alerji tipi ise ilaç kullanımında ortaya çıkanlar. Hasta, antibiyotik benzeri ilaçlar aldığında derisinde ürtiker yani kurdeÅŸen görülebiliyor. Alerjinin etkilediÄŸi organlar arasında üst ve alt solunum yolları da bulunuyor. Ãœst solunum yolunda alerjik rinit, alt solunum yolunda ise astım ÅŸeklinde kendini gösteriyor. Solunum yollarının alerjisine sebep olan etkenler genelde polen, bazı mantar türleri ve ev tozları oluyor. Bu alerjenler, üst solunum yolunu etkileyerek burun akıntısı, hapşırık gibi belirtiler verirken; alt solunum yolunda aşırı duyarlılık, astım, öksürük ve nefes darlığı görülebiliyor. Gözde de birtakım deÄŸiÅŸikliklere neden olabiliyor.Â

ÇOCUKLARDA VE BEBEKLERDE EN SIK RASTLANAN ALERJİ TÜRLERİ NELER?

Dr. Ali Kaya: Çocuklarda besin alerjilerine çok sık rastlanıyor. En sık görülen türü de inek sütü alerjisi. Annenin süt ürünlerine karşı alerjisi varsa, bebekte de süt ve süt ürünlerine karşı alerji görülebiliyor. Bebek sadece anne sütü alsa da annenin süte karşı alerjisi, bebeÄŸe geçiyor. Annenin diyetinden süt çıkartıldığı zaman bebekteki alerji de bitiyor. Erken verilen ek gıdalar da mide bağırsak sisteminde alerjilere neden oluyor. Normalde 6. ayda ek gıdalara baÅŸlansa da bazı aileler altı ayı beklemediÄŸi için birtakım sorunlar görülebiliyor. Hazımsızlık ve ishal gibi reaksiyonlar ortaya çıkıyor. Türkiye’de en çok yumurta sarısı ve kakaoya karşı oluÅŸan besin alerjisine rastlanıyor. Bebeklerde en sık görülen alerji ise kontakt dermatit yani bebek bezi dermatiti oluyor. Bu alerji piÅŸik olarak biliniyor ve bebek bezinin baÄŸlandığı bölgede görülüyor. Kimi zaman çok hafif seyrediyor ve piÅŸik kremleriyle tedavi edilebiliyor. Fakat bazen bütün vücuda yayılıp daha büyük sıkıntılara yol açabiliyor. BebeÄŸin tenine temas eden bez, tulum ya da çarÅŸafın yıkandığı deterjanların içindeki katkı maddeleri ve bebeÄŸi yıkamak için kullanılan ÅŸampuan ya da sabunlar da alerjik reaksiyon yapabiliyor.Â

ALERJÄ° TANISI NASIL KONUYOR?

Dr. Arda Eminzade: Hastalar genelde deride kızarıklık ya da kaşıntı ÅŸikayetiyle hekime baÅŸvuruyor. Bu durumun alerji olduÄŸunu anlamak için kimi zaman yalnızca muayene yeterken, kimi zaman farklı tetkiklere ihtiyaç duyulabiliyor. Bazen tanı için deriden biyopsi alınarak sorunun alerjik olup olmadığına bakılıyor. Kan tahlillerinde ise immünglobülin E (IgE) deÄŸeri izleniyor.Â

NE TÃœR TESTLER YAPILIYOR?

Dr. Arda Eminzade: Alerjiye karşı iki önemli test yapılıyor. Bunlardan ilki Prick testi. Bu testte solunum yolunu etkileyen maddeler solüsyonlar şeklinde hazırlanıyor, solüsyonlar hastanın cildine damlatılıyor ve deri çiziliyor. Ardından 30 dakika kadar bekleniyor ve kızarıklık ya da kabartı varsa hastada alerji olduğu görülüyor. Prick testinde 20-30 çeşit alerjene bakılıyor. İkinci alerji testi ise yama (patch) testi. Yama testi ile deriye temas sonucunda alerji yapan maddelere bakılabiliyor. Bu testte bir bant üzerine farklı kimyasal maddeler yerleştiriliyor ve bant hastanın sırtına yapıştırılıyor. İki gün sonra bant çıkartılıyor ve hangi kimyasal maddenin olduğu yerde ciltte kızarıklık, kabarma oluşmuşsa o maddeye karşı alerji olduğu belirleniyor. Bu testte 29 alerjene bakılabiliyor.

ALERJÄ° FARKLI HASTALIKLARLA KARÅžILAÅžTIRILIYOR MU?

Dr. Ali Kaya: Bebeklerde geçmeyen öksürükler, hırlamalarla ortaya çıkan belirtiler çoÄŸu zaman griple karıştırılabiliyor. Gripte de burun tıkanıyor, geniz akıntısı oluyor ve bu da hırıltı yapabiliyor. Ama alerjik bünyeli çocuklarda bu belirtiler ağır ÅŸekilde yaÅŸanıyor ve çok sık tekrarlıyor. Geçmeyen öksürük ve hırlamalar olabiliyor. Ä°kinci ya da üçüncü atakta doktorun ya da annenin durumdan şüphelenmesi gerekiyor. Çocuklarda özellikle 1-2 yaÅŸ civarında solunum yolu alerjileri çok sık görülüyor. Kış aylarında solunum yolu virüsü RSV ile alerjiler çoÄŸu zaman karıştırılabiliyor. RSV, alerjik bronÅŸit ve astım gibi nefeste daralma, hırlama ve öksürük yapıyor. Â

TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELER?

Dr. Arda Eminzade: Örneğin ev tozuna karşı bir alerji varsa, o alerjen hastanın vücuduna düşük miktarlarda veriliyor ve giderek alerjenin dozu artırılıyor. Böylece hastanın alerjene karşı duyarlılığı ortadan kaldırılıyor. Bu yöntem aşı tedavisi olarak adlandırılıyor. Aşı tedavisi iki farklı şekilde yapılıyor. İlkinde, alerji yapan madde iğneyle deri altına enjekte ediliyor ve  6 ay-1 yıl süreyle tedavi devam ediyor. Dozlar giderek artırılarak duyarlılık azaltılıyor. İkinci yöntemde ise, alerjen dil altından damla damla hastanın vücuduna giriyor ve aynı mekanizmayla düşük dozlardan başlayarak artırıldığında vücut alerjene karşı duyarlılığını kaybediyor. Enjeksiyon ile aşı tedavisinin başarı şansı daha fazla oluyor fakat bu yöntemle çok düşük bir risk de olsa vücut aniden çok yoğun bir alerjik tepkimeye girebiliyor, solunum sıkıntısı yaşanabiliyor. Damla tedavisinde ise bu risk daha düşük görülüyor.

Dr. Ali Kaya: Her çocuğa aşı tedavisi yapılmıyor ve aşı tedavisi en son seçenek oluyor. Çünkü aşı tedavisi kadar etkili ilaçlar bulunuyor. Spreyler ve haplar çok etkili olduğu için önce onları denemek gerekiyor. İlaç tedavisi hafif, orta ve yüksek olarak sınıflandırılıyor. Alerji yapan alerjenin bulunup, evden uzaklaştırılması gerekiyor. İlaç tedavisinden ve alerjenden uzaklaştırmadan sonuç alınmazsa aşı tedavisine geçiliyor. Çocuğun yaşı, daha önce aşı tedavisi olup olmadığı önem taşıyor. Çünkü bir kere aşı tedavisi olmuşsa bir daha olamıyor, aynı zamanda birden fazla alerjisi varsa yine aşı tedavisi yapılamıyor.