8 maddede Hasankeyf’in insanlık tarihi açısından önemi

Mezopotamya'nın stratejik kalesi Hasankeyf'te ilk yaşayanların kimler olduğu henüz bilinmiyor. Bazı tarihçiler tarafından antik kentin tarihi günümüzden 10.000 yıl öncesine kadar dayandırılıyor. Sular altında kalmadığı takdirde yapılacak arkeolojik çalışmalarla konuya ışık tutulması bekleniyor.

Hasankeyf çevresindeki 6 bine yakın mağara, insanın ilk yaşadığı yerlerden biri olduğunu gösteriyor. Bu mağaraların dışında, insan eliyle yapılmış eserlerin her biri bir dönemin kültürü, yaşamı ve mimarisine ışık tutuyor. Hasankeyf’in bu güne kadar orada yaşamış onlarca kavmin ortak mirası olmasının sebebi ise doğal yollardan oluşan yerler ve insanelinden çıkan eserlerin birbirleriyle ahengi. Çünkü bu şehre gelen her medeniyet, bir öncekinin eserini yıkmadan üzerine ekleyerek insanlığa mirası beslemiş.

Hasankeyf Ortaçağ'da stratejik ve askeri açıdan önemliydi. Müslümanlar Hasankeyf'i Hz. Ömer döneminde M. 638 yılında ele geçirdiler. Sonrasında ise Emeviler, Abbasiler, Hamdaniler, Mervaniler, Artuklular, Eyyubiler ve Osmanlılar bölge medeniyetine katkı sağladı.

M.S. 1101 yılında Artuklular’a başkentlik yapan Hasankeyf, ticari açıdan da Ortaçağ'ın en önemli şehirlerinden biri oldu. 1260’ta Moğol istilasıyla küle dönen şehri Eyyubiler 14. Yüzyılın başlarından itibaren yeniden inşa etmeye başladılar.

Hasankeyf'te kime ait olduğu bilinmeyen tarihi kaya mezarlar, kaya evler, Ortaçağ'a ait 3 üniversitenin kalıntıları, kiliseler, gizli geçitler, kale ve kentin genelinin su ihtiyacını karşılamak amacıyla yapılan su yolları, yörede yakın zamana kadar tüm bölge buğdayının öğütüldüğü 30'u aşkın kayaya oyulmuş değirmen, eyvanlar ve kaleden Dicle'ye inmek için kullanılan ve kayaların yontulması ile oluşturulmuş 200 basamaklı merdiven bulunuyor.

Hasankeyf, hem Hristiyanlık hem de İslamiyet açısından önemli bir merkezdi. Camiler İslami dönemde Yukarı Mezopotamya'da inşa edilen ilk İslami eser olma özelliğini taşıyor. 2 bin yıllık geçmişi olan eserlerin dünyada benzer örnekleri bulunmuyor.

Bilimsel kaynaklara göre ilk aletli tarımın yapıldığı yer olan Dicle kenarında bulunan ve aynı zamanda baraj suları ile kaplanacak olan alanda gizli olan 100'e yakın höyük, Kalkolitik Çağ'a, Tunç Çağı'na ve en önemlisi Neolitik Çağ'a ait birçok bulguya ulaşılabilmesi açısından önemli.

Ilısu barajının tamamlanmasıyla insan türünün kökenleri, tarımın başlangıcı ve çok sayıda medeniyetin ayak izleri ve maddi varlıklarına dair olağanüstü kanıtlar da sular altında kalacak.